Biến chủng phụ XBB xuất hiện ở TP.HCM có độc lực, lây lan ra sao?

Người dân khám bệnh tại Bệnh viện Ung bướu TP.HCM (cơ sở 1) - Ảnh: XUÂN MAI

Kết quả ban đầu tầm soát biến chủng SARS-CoV-2 sáu tháng cuối năm 2022 trên địa bàn TP.HCM của Bệnh viện Bệnh nhiệt đới (TP.HCM) và Đơn vị nghiên cứu lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU) ghi nhận sự xuất hiện của biến chủng phụ XBB của Omicron vào tháng 12-2022 nhưng ở tỉ lệ thấp, chiếm 5,7%.

Trước sự xuất hiện biến chủng phụ BA.2.75 của chủng Omicron, UBND TP.HCM chỉ đạo tiếp tục tập trung, thực hiện hiệu quả công tác phòng, chống dịch COVID-19. Đồng thời chủ động, sẵn sàng cho mọi tình huống, không để dịch bệnh bùng phát trở lại.

Vậy biến chủng phụ XBB của Omicron có độc lực và khả năng lây lan như thế nào, nếu nhiễm chúng thì mức độ bệnh nặng ra sao? PGS Đỗ Văn Dũng - trưởng khoa y tế công cộng Trường đại học Y Dược TP.HCM - cho biết các biến chủng phụ XBB (thuộc biến chủng Omicron) xuất hiện từ việc tái tổ hợp của các biến chủng phụ BA.2.10.1 và BA.2.75. Biến chủng XBB đã được phát hiện trên 35 quốc gia từ đầu tháng 10-2022.

Các nghiên cứu ban đầu cho thấy biến chủng này không làm tăng độc lực của vi rút nhưng có khả năng lẩn tránh miễn dịch một phần. Vì vậy các biến chủng này làm tăng nguy cơ tái nhiễm COVID-19 ở người đã từng nhiễm với các biến chủng COVID-19 cũ (nhưng có lẽ không gia tăng nguy cơ tái nhiễm ở người đã bị nhiễm các chủng Omicron).

Các vắc xin COVID-19 hiện có vẫn có bảo vệ không bị chuyển nặng hay tử vong ở các bệnh nhân bị nhiễm biến chủng XBB. Dù các biến chủng XBB có hiện tượng lẩn tránh miễn dịch nhưng khả năng xâm nhập vào tế bào bị kém hơn nên khả năng lây lan của biến chủng XBB bị giảm hơn so với các biến chủng Omicron khác.

Nhưng gần đây ở Mỹ đã xuất hiện biến chủng phụ XBB.1.5. Đây là biến chủng phụ XBB có đột biến F486P khiến vi rút gia tăng khả năng xâm nhập vào tế bào nên làm tăng khả năng lây lan của COVID-19. Vì vậy XBB.1.5. có khả năng lây lan nhanh và tính đến đầu năm 2023 ở Mỹ, 40% trường hợp nhiễm COVID-19 là do XBB.1.5.

Một điều giúp chúng ta có thể yên tâm là dù biến chủng phụ này có khả năng lây lan nhanh hơn nhưng các vắc xin COVID-19 hiện có vẫn có bảo vệ không bị chuyển nặng hay tử vong ở các bệnh nhân bị nhiễm biến chủng XBB.

PGS Đỗ Văn Dũng cho rằng do báo cáo từ Bệnh viện Bệnh nhiệt đới công bố có sự xuất hiện của biến chủng phụ XBB (chiếm tỉ lệ khoảng 6%) chỉ nêu là biến chủng từ sự tái tổ hợp của các biến chủng phụ BA.2.10.1 và BA.2.75, nhưng chưa giải trình tự đầy đủ để biết vi rút có mang đột biến F486P hay không và có phải là biến chủng phụ XBB.1.5 đáng e ngại hay chỉ là các biến chủng phụ XBB cũ ít lo ngại hơn.

Tuy nhiên, nếu XBB.1.5 vẫn tiếp tục duy trì khả năng lây lan thì việc xâm nhập vào Việt Nam chỉ là vấn đề thời gian mà thôi. Để đối phó với biến chủng phụ XBB.1.5, đương nhiên những biện pháp phòng chống dịch COVID-19 đã được khuyến cáo từ trước là quan trọng.

Theo đó, nên đeo khẩu trang ở nơi công cộng, rửa tay thường xuyên, không tụ tập đông người nếu không cần thiết và tiêm chủng vắc xin COVID-19 theo khuyến cáo. Đồng thời nên theo dõi, tự phát hiện và xét nghiệm COVID-19, đặc biệt ở người có nguy cơ bệnh tiến triển nặng để có thể tự cách ly và được điều trị với thuốc kháng vi rút.

"Tóm lại, ở Việt Nam đã có biến chủng phụ XBB nhưng chưa rõ vi rút này có phải là XBB.1.5 hay không. Nếu chỉ là XBB chưa có đột biến F486P thì sẽ không có gia tăng đáng kể số người mắc, bởi vì nó có thể trốn tránh miễn dịch nhưng khả năng lây lan lại kém hơn.

Nếu Việt Nam đã có xuất hiện XBB.1.5, và nếu chưa có thì sẽ có trong tương lai sắp tới thì số ca mắc sẽ gia tăng. Tuy nhiên điều này không đáng sợ bởi vì số ca nhập viện, số ca tử vong cũng không tăng nếu người dân tiêm ngừa vắc xin đầy đủ theo khuyến cáo của ngành y tế và thực hiện đầy đủ các biện pháp chống dịch", PGS Đỗ Văn Dũng kết luận.