Ấn Độ vừa 'phả hơi nóng' lên gạo Việt Nam, chuyên gia khẳng định: 'không ai thực sự có thể cạnh tranh với họ'

Ấn Độ vừa dỡ bỏ các lệnh hạn chế cuối cùng đối với xuất khẩu gạo nhằm mục tiêu tăng gấp đôi kim ngạch xuất khẩu nông sản vào cuối thập kỷ này. Ngành nông nghiệp hiện chiếm đến 42% cơ cấu nền kinh tế tại quốc gia 1,4 tỷ dân. Theo Bộ trưởng Thương mại Piyush Goyal, mục tiêu của Ấn Độ là đạt 100 tỷ USD kim ngạch hàng nông sản và thực phẩm vào năm 2030, gấp đôi so với 48,15 tỷ USD trong năm tài chính 2023-2024. Chính phủ cũng đã nới lỏng các hạn chế đối với xuất khẩu đường.

Ấn Độ là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới và quyết định mở cửa xuất khẩu toàn bộ các loại gạo trong tháng này đã gây áp lực lên các nhà sản xuất đối thủ. Giá một tấn gạo trắng chuẩn của Thái Lan đã giảm xuống còn 405 USD/tấn vào tuần trước, từ mức 669 USD/tấn ghi nhận vào tháng 1/2024.

Ấn Độ bắt đầu siết chặt xuất khẩu gạo vào năm 2022 trong bối cảnh lo ngại về tình trạng thiếu hụt khi giá tăng do xung đột giữa Nga vào Ukraine. Lệnh hạn chế này đã tạo ra một cơn sốt trên khắp châu Á và Bắc Mỹ, đưa giá gạo tại khu vực châu Á lên mức cao nhất kể từ năm 2008.

Ấn Độ bắt đầu nới lỏng các hạn chế xuất khẩu vào tháng 9/2024. New Delhi, nơi đã xuất khẩu 14 triệu tấn gạo vào năm 2023, dự kiến sẽ xuất khẩu kỷ lục 21,5 triệu tấn gạo trong khoảng thời gian từ tháng 9 năm 2024 đến tháng 10 năm 2025, theo S&P Global.

Ashok Gulati, nhà kinh tế nông nghiệp tại Hội đồng Nghiên cứu Quan hệ Kinh tế Quốc tế Ấn Độ, cho biết: "Trong một thị trường toàn cầu có quy mô khoảng 54-55 triệu tấn, nếu Ấn Độ xuất khẩu hơn 20 triệu tấn, gạo sẽ tràn ngập thị trường".

Sự trở lại thị trường của Ấn Độ đang gây áp lực lớn đến Pakistan, quốc gia vốn đã có một năm bội thu ngắn ngủi từ sự vắng mặt của Ấn Độ trên thị trường xuất khẩu. Pakistan đã bội thu tại các thị trường như Indonesia và Đông Phi.

Ông Ibrahim Shafiq, giám đốc xuất khẩu tại Latif Rice Mills có trụ sở tại Lahore, cho biết giá gạo Pakistan đã giảm xuống còn 650 USD/tấn từ mức 850 USD/tấn gần như chỉ sau 1 đêm khi Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm vào tháng 9.

"Ngay khi Ấn Độ quay trở lại thị trường, thị trường châu Phi và Indonesia đã quay trở lại với gạo Ấn Độ giá rẻ". Bộ Nông nghiệp Mỹ ước tính Pakistan sẽ chỉ xuất khẩu 5,8 triệu tấn gạo trong 12 tháng tính đến tháng 5 - giảm 11,4% so với cùng kỳ năm trước.

"Pakistan, Việt Nam và Thái Lan đều được hưởng lợi từ lệnh hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ nhờ tận dùng khoảng trống trên thị trường. Một khi Ấn Độ quay trở lại thị trường, không ai thực sự có thể cạnh tranh với Ấn Độ", Samarendu Mohanty, một nhà kinh tế học về gạo có trụ sở tại Bengaluru cho biết.

Đối với Việt Nam, trong 2 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gạo của cả nước đạt trên 1,23 triệu tấn, tương đương gần 674,76 triệu USD, tăng 318,3% về lượng, tăng 225,44% về kim ngạch. Tuy nhiên giá trung bình chỉ đạt 548,42 USD/tấn, nhưng giảm 22,2% về giá so với cùng kỳ năm trước.

Các nhà phân tích cho biết, sự gia tăng xuất khẩu của Ấn Độ sẽ giúp các nước nghèo ở châu Phi đảm bảo nguồn cung ngũ cốc với giá thấp hơn, cũng như hỗ trợ các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi và ethanol ở Đông Á.

Châu Phi thường là thị trường lớn cho gạo tấm - chiếm hơn 80% lượng gạo xuất khẩu của Ấn Độ trong giai đoạn 2018-2020, theo Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế. Năm 2022, gạo Ấn Độ chiếm hơn 60% lượng gạo nhập khẩu của 17 quốc gia châu Phi và hơn 80% tại 9 quốc gia trong số đó.

Như Quỳnh