7 lý do khiến trẻ em ngày nay dễ tổn thương

Dù sống trong điều kiện đầy đủ hơn, được học hành bài bản hơn, nhưng nhiều đứa trẻ hiện nay lại tỏ ra dễ tổn thương, kém sức chịu đựng và dễ bị cuốn theo áp lực. Một phụ huynh đã đặt câu hỏi cho DeepSeek - một chatbot AI: "Tại sao con tôi được nuôi dạy tử tế, học trường tốt, gia đình yêu thương, mà vẫn thường xuyên cảm thấy bất an, yếu đuối?".

AI trả lời: "Có những tổn thương không đến từ thế giới bên ngoài, mà bắt nguồn từ chính môi trường yêu thương tưởng chừng vô hại. Cách cha mẹ nuôi dạy dù đầy thiện ý đôi khi lại vô tình tạo nên sự mong manh trong tâm lý trẻ".

Dưới đây là 7 kiểu "nuôi dạy trong vô thức" khiến trẻ dễ tổn thương hơn khi bước ra ngoài xã hội:

1. Luôn được bảo vệ quá mức, không được phép vấp ngã

Khi cha mẹ luôn đi trước để dọn dẹp mọi khó khăn cho con, trẻ sẽ không bao giờ học được cách xử lý tình huống hay chấp nhận thất bại. Chỉ cần gặp thử thách đầu tiên trong đời như điểm kém, bị từ chối, bị hiểu lầm, trẻ sẽ cảm thấy quá tải, suy sụp hoặc thậm chí đổ lỗi cho bản thân.

Liên quan đến vấn đề này, AI cho rằng việc để con trải nghiệm thất bại và học cách đứng dậy từ đó là nền tảng vững chắc để xây dựng sức mạnh nội tại.

2. Bị áp đặt kỳ vọng, không được sống thật với cảm xúc của mình

Nhiều đứa trẻ lớn lên trong sự kỳ vọng quá mức: luôn phải giỏi, phải ngoan, phải khiến cha mẹ tự hào. Nhưng càng cố gồng mình theo tiêu chuẩn của người lớn, trẻ càng mất kết nối với cảm xúc thật – và điều đó khiến chúng không biết cách xử lý các cảm xúc tiêu cực khi đến tuổi trưởng thành.

Rõ ràng sự hạnh phúc bền vững không đến từ việc "đạt chuẩn", mà đến từ khả năng hiểu - chấp nhận và điều chỉnh cảm xúc của chính mình.

3. Bị tước quyền lựa chọn trong chính cuộc sống của mình

Việc học gì, chơi gì, kết bạn với ai… đều do người lớn sắp đặt. Trẻ em dần hình thành tâm lý "chờ người khác quyết thay", mất dần năng lực tự chủ và luôn sợ mình chọn sai. Khi không có ai chỉ đường, trẻ sẽ thấy hoang mang và lạc lõng.

DeepSeek nhấn mạnh việc cho trẻ quyền lựa chọn dù nhỏ cũng sẽ giúp chúng luyện tập tư duy độc lập và khả năng đưa ra quyết định – thứ vô cùng quan trọng khi lớn lên.

4. Không được cha mẹ làm gương về quản lý cảm xúc

Nếu người lớn thường xuyên nổi nóng, quát tháo, đổ lỗi, hoặc im lặng tiêu cực khi có vấn đề, trẻ sẽ học theo cách đó. Khi đến tuổi dậy thì hoặc đối diện áp lực, trẻ cũng chọn phản ứng tương tự như mất kiểm soát hoặc thu mình.

Trẻ không học từ lời khuyên suông, mà học qua cách cha mẹ sống và phản ứng mỗi ngày. EQ của cha mẹ chính là "giáo trình sống" của con cái.

5. Được khen quá nhiều, nhưng không biết đối mặt với lời chê

Trẻ lớn lên trong môi trường toàn lời khen ngợi dễ sinh ảo tưởng hoặc lệ thuộc vào sự công nhận từ bên ngoài. Khi bị từ chối, phê bình hay chỉ trích lần đầu, trẻ cảm thấy sụp đổ vì không biết cách phân tích phản hồi và cải thiện.

Theo AI, thay vì khen "con giỏi quá", hãy giúp con nhìn thấy quá trình nỗ lực, những điểm mạnh yếu cụ thể để trẻ hình thành tư duy phát triển, thay vì chỉ tìm kiếm sự công nhận.

6. Không được dạy về thất bại và cách chịu trách nhiệm

Nhiều cha mẹ sợ con buồn nên thường "làm hộ", "xin lỗi hộ" hay "giải quyết hộ" mọi rắc rối. Trẻ vì thế không hình thành được khả năng chịu trách nhiệm cho hành vi và cũng không hiểu được hậu quả của việc mình làm.

DeepSeek đưa ra lời khuyên cho các bậc cha mẹ, đó chính là nên cho trẻ học cách sửa lỗi, nói lời xin lỗi, và tự khắc phục hậu quả. Điều đó không khiến trẻ tổn thương mà giúp chúng mạnh mẽ hơn.

7. Thiếu không gian để được là chính mình

Không phải trẻ em nào cũng hoạt bát, giỏi nói, hoặc biết cách thể hiện mình. Nhưng khi bị đem ra so sánh, bị giục thay đổi hoặc bị nhồi nhét quá nhiều hoạt động, trẻ sẽ tự thấy mình "khác thường" và hình thành mặc cảm.

Cha mẹ cần hiểu và tôn trọng nhịp độ phát triển tự nhiên của con, thay vì ép con theo khuôn mẫu có sẵn. Sự khác biệt không phải là yếu kém, nó chỉ là một dạng tiềm năng chưa được nhìn thấy.

Kết lại, nhiều cha mẹ vẫn nghĩ rằng "môi trường yêu thương" là đủ để trẻ phát triển. Nhưng yêu thương mà thiếu hiểu biết, thiếu tôn trọng cá tính, và thiếu kỹ năng đồng hành… cũng có thể biến thành rào cản.

Theo DeepSeek, điều quan trọng nhất không phải là tránh tổn thương cho trẻ bằng mọi giá, mà là dạy con hiểu và vượt qua những tổn thương đó một cách vững vàng. Đó mới là sức mạnh thật sự để trưởng thành. Cha mẹ nhớ nhé!