2k3 tốt nghiệp ĐH top nhưng chán ngành, ra trường đi làm PT và nghỉ vội sau 1 tháng: "Sợ phải đánh đổi cả điều mình không chấp nhận"

Buổi lễ tốt nghiệp đại học diễn ra trong tiếng nhạc rộn ràng, những chiếc mũ cử nhân tung bay ghi lại khoảnh khắc đỉnh cao của một chặng đường dài. Trên mạng xã hội, ảnh kỷ yếu và video ngày ra trường phủ khắp newsfeed, kèm theo những lời chúc mừng về một “tương lai rộng mở” và những câu hứa hẹn sẽ cùng nhau thành công. Trong khoảnh khắc ấy, ai cũng tin mình đang đứng trước cánh cửa dẫn đến những điều tốt đẹp.

Nhưng khi lễ tốt nghiệp qua đi, sự náo nhiệt cũng lắng xuống. Nhiều người bắt đầu thấy băn khoăn vì phía trước là những lựa chọn chưa rõ ràng. Niềm vui nhanh chóng nhường chỗ cho câu hỏi: “Bây giờ phải làm gì tiếp?”.

Trang Hà (SN 2003, tên nhân vật đã được thay đổi theo yêu cầu, Phú Thọ) là một ví dụ điển hình như thế. Giống như hàng trăm nghìn tân cử nhân 2k3 khác, nữ sinh bước ra đời với một tay vẫn nắm chặt tấm bằng tốt nghiệp, tay kia loay hoay giữa vô vàn lựa chọn, không biết lối rẽ nào mới dẫn mình tới đúng đường.

Giấc mơ đầu tiên ấp ủ suốt 3 năm và sự trượt dài 

Như các bạn bè đồng trang lứa, 3 năm cấp 3, Hà nuôi trong mình về một ngôi trường đại học trong mơ. Sau 7749 lần “nâng lên đặt xuống”, Hà quyết định lựa chọn vào một ngôi trường top đào tạo truyền thông báo chí tại Việt Nam. Cuối cùng, trải qua biết bao nỗ lực, cô bạn đã trúng tuyển vào ngôi trường đại học mơ ước. Ngày nhận giấy báo trúng tuyển, Hà tin rằng mình ít nhất đã “thắng đời 1-0”.

Nhưng chỉ vài học kỳ sau, sự hứng khởi vốn có ban đầu trong cô nàng mờ đi nếu không muốn nói là… “biến mất sạch”. Các môn học chuyên ngành khó nhằn, môi trường học tập thiếu sức truyền cảm hứng, bạn bè không cùng định hướng… Hà nhận ra khoảng cách giữa những gì cô tưởng tượng và thực tế giảng đường là một vực sâu. 

“Nhưng bỏ học giữa chừng nghĩa là mất tất cả”, Hà tự hỏi khi suy nghĩ “bỏ học” trong mình nhen nhóm.

Kế hoạch “bỏ học” không thành, Hà chọn cách học tiếp dù “chẳng còn chút đam mê nào”. Cũng trong khoảng thời gian ấy, Hà lại tiếp tục đánh cược và nuôi hy vọng vào kế hoạch B: Sau tốt nghiệp đại học sẽ thi văn bằng 2 công an - một con đường cô tin sẽ mang lại sự ổn định hơn sau này.

Giấc mơ thứ 2 dang dở

Năm cuối đại học, theo như kế hoạch của nhà trường, sinh viên tốt nghiệp phải có chứng chỉ ngoại ngữ kèm thêm một số điều kiến khác. Biết điểm yếu của mình không phải là người học tốt ngoại ngữ, nữ sinh đã ôn tập và định hướng thi chứng chỉ ngoại ngữ từ sớm. Nhưng khổ nỗi, thi hoài thi mãi Hà không thể nào đạt nổi ngưỡng yêu cầu tối thiểu để có thể tốt nghiệp.

Thời gian gấp gáp, nữ sinh đăng ký tất cả các đợt thi còn lại trong tháng, chỉ mong một lần đủ chuẩn. Chỉ khi tấm chứng chỉ cuối cùng về tay, Hà mới thở phào nhẹ nhõm. Nhưng sau 4 lần “bất thành” ấy, từ cảm giác “yêu trường một chút”, Hà rơi thẳng vào trạng thái “bất lực và chán trường” nhất là sau khi nữ sinh biết được rằng, tỷ lệ chọi văn bằng 2 vào các trường công an cực kỳ khắc nghiệp, hàng trăm thậm chí hàng ngàn hồ sơ nhưng chỉ lấy 2 người.

“Cơ hội nào cho mình?”, Hà bối rối.

Sau nhiều đêm cân nhắc, Hà biết mình không còn đủ thời gian và nguồn lực để đáp ứng những yêu cầu khắt khe để khi vào văn bằng 2 công an. Giấc mơ thứ hai khép lại, im lặng và nhanh chóng.

Lao vào nghề nóng rồi bỏ cuộc trong một tuần

Không còn kế hoạch B, Hà thử sức ở một lĩnh vực được quảng bá rầm rộ: huấn luyện viên cá nhân tại phòng gym. Hà vốn là gymer, cũng có ngoại hình nổi bật cùng kinh nghiệm tập luyện dày đặc. Để không bị FOMO trong khoảng thời gian tìm được công việc phù hợp, Hà quyết định lựa chọn đi làm nghề này.

“Mình nghe nói nghề này thu nhập khá ổn nên đã đăng ký đi làm. Với cả thật sự mình cũng không biết phải làm gì nữa, vì ngành đầu tiên mình học xong nhưng không có đam mê, đi làm cũng chẳng đâu vào đâu”, Hà chia sẻ.

Nhưng chỉ một tháng, Hà đã muốn nghỉ. Lịch làm việc không cố định, áp lực doanh số liên tục, những lời gợi ý tế nhị từ một số khách hàng khiến cô hiểu rằng để trụ lại, phải chấp nhận đánh đổi nhiều thứ, kể cả những điều mà cô không thể chấp nhận.

“Mình nghiệm ra làm nghề này phải đánh đổi nhiều lắm, có khi cả những điều nhạy cảm”, Hà nói.

Một vài người bạn gợi ý cô thử quay làm báo. Nhưng Hà biết rõ, không có đam mê và kỹ năng, cô sẽ bỏ cuộc sớm.

Và Hà lại chìm vào trong loạt những câu hỏi hoài nghi bản thân: Mình sẽ làm gì? Mình sẽ đi đâu về đâu? Mình vô dụng thế nào?

Một cá nhân giữa xu hướng chung

Câu chuyện của Hà không hề cá biệt. Theo số liệu của Trung tâm Dự báo Nhân lực và Thị trường lao động TP.HCM, chỉ khoảng 60% sinh viên tốt nghiệp tìm được việc làm đúng ngành trong vòng 12 tháng. Phần còn lại hoặc làm trái ngành, hoặc tiếp tục học để trì hoãn, hoặc thất nghiệp.

Nếu thường xuyên theo dõi mạng xã hội dạo gần đây, loạt từ khóa “thất nghiệp”, “áp lực”, “tân cử nhân khủng hoảng chuyện ra trường có việc làm”... xuất hiện với cường độ dày đăc. Thế hệ 2k3 - nhóm sinh viên ra trường vào năm 2025 đang đứng trước một thị trường lao động cạnh tranh chưa từng có. Muốn giành được một công việc tốt, họ không chỉ cần tấm bằng đẹp mà còn phải sở hữu kỹ năng mềm, ngoại ngữ, kinh nghiệm thực tập và khả năng thích nghi nhanh. Điều này khiến áp lực chọn ngành, chọn trường đã bắt đầu từ những ngày còn là sĩ tử. Bởi ai cũng hiểu rằng quyết định hôm nay sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cơ hội việc làm sau này, trong bối cảnh “chỗ thì ít, người thì nhiều” như hiện nay.

Vấn đề bắt đầu từ giai đoạn lựa chọn ngành học. Nhiều học sinh chọn dựa vào danh tiếng trường hoặc lời khuyên cảm tính, mà không hiểu rõ đặc thù ngành, nhu cầu thị trường, hay chính bản thân mình. Khi nhận ra sự lệch hướng, hầu hết đã ở giữa chặng đường, khó lòng quay đầu.

Ra trường, nhiều tân cử nhân chưa xác định được hướng đi rõ ràng. Họ thử việc ở nhiều ngành nghề khác nhau, nhưng thời gian làm không đủ dài để tích lũy kỹ năng lõi. Tấm bằng đại học từng là tấm vé vàng của thế hệ trước giờ chỉ là điều kiện tối thiểu, không còn đủ sức cạnh tranh.

Thị trường lao động hôm nay không chỉ cần bằng cấp. Nhà tuyển dụng tìm kiếm trải nghiệm thực tế, khả năng tự học, tư duy giải quyết vấn đề và sự thích nghi nhanh với thay đổi.

Kết

Học đại học không thể chỉ là hành trình lấy tấm bằng. Chuẩn bị cho giai đoạn sau tốt nghiệp phải bắt đầu ngay từ những năm đầu, thậm chí từ bậc phổ thông. Chọn ngành cần dựa trên hiểu biết về bản thân và nhu cầu thị trường, không chỉ dựa vào sở thích nhất thời. Sinh viên cần tích lũy trải nghiệm thông qua thực tập, làm thêm, dự án thực tế để hình dung rõ ngành nghề sẽ theo đuổi. Cần học kỹ năng mềm, ngoại ngữ và khả năng tự học - những yếu tố quyết định sự tồn tại trong môi trường làm việc biến động. Thị trường lao động không dành thời gian cho những ai chờ đợi, nó chỉ chọn người thích nghi nhanh và tạo ra giá trị ngay khi có cơ hội. Nếu không chuẩn bị, cú rơi sau lễ tốt nghiệp sẽ không chỉ đau, mà còn kéo dài, nuốt trọn cả nhiệt huyết của tuổi trẻ.

Hãy cho bản thân quyền thử và sai, nhưng đừng để quá trình đó trôi đi trong vô định. Nếu chưa tìm được công việc ưng ý ngay, hãy bắt đầu từ những vị trí giúp rèn kỹ năng và mở rộng mối quan hệ. Đừng so sánh tiến trình của mình với người khác, bởi mỗi người có xuất phát điểm, hoàn cảnh và tốc độ riêng. Quan trọng nhất là duy trì thói quen học hỏi, cập nhật kiến thức và công nghệ mới, để luôn ở thế chủ động trước mọi biến động. Nghề nghiệp không phải một đường thẳng an toàn, mà là hành trình zig-zag và chính sự bền bỉ, tỉnh táo sẽ giúp bạn đi đến nơi mình mong muốn.