10 công việc đứng đầu "bão sa thải" năm 2025 và cả tương lai, có ngành từng rất hot giờ thất nghiệp nhan nhản

* Thông tin dưới đây được chia sẻ bởi ông Kieran Gilmurray -  Giám đốc AI Tạo sinh đầu tiên trên thế giới, 10 lần đạt giải thưởng toàn cầu, Chuyên gia về AI, phân tích dữ liệu và tư vấn số, trên LinkedkIn của mình.

Mới đầu năm 2025, hàng loạt công ty đã thực hiện các đợt cắt giảm nhân sự quy mô lớn, khiến nhiều người lao động rơi vào cảnh mất việc. Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa không còn là viễn cảnh xa vời mà đang trực tiếp thay đổi thị trường lao động với tốc độ chóng mặt. Những công việc từng được xem là ổn định nay đứng trước nguy cơ bị thay thế hoặc thu hẹp đáng kể. Trong bối cảnh này, việc nhận diện những ngành nghề có rủi ro cao trước sự phát triển của AI trở thành mối quan tâm hàng đầu của cả người lao động lẫn doanh nghiệp.

Đối với các bậc cha mẹ đang lập kế hoạch cho tương lai của con cái và các nhà lãnh đạo doanh nghiệp đang xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực, việc hiểu rõ những công việc nào có nguy cơ bị AI thay thế là điều quan trọng. 

Xác định rủi ro AI trong thị trường việc làm

Trước khi đi sâu vào từng công việc cụ thể, cần hiểu rõ ý nghĩa của thuật ngữ “có nguy cơ”. Trong bối cảnh này, một công việc được coi là “có nguy cơ” bị thay thế nếu AI có thể thực hiện phần lớn các nhiệm vụ của công việc đó một cách hiệu quả hơn, chính xác hơn hoặc tiết kiệm chi phí hơn con người. 

Tuy nhiên, “có nguy cơ” không nhất thiết đồng nghĩa với việc bị thay thế hoàn toàn. Trong nhiều trường hợp, nó có thể dẫn đến sự thay đổi trong vai trò hoặc sự suy giảm nhu cầu đối với lao động trong lĩnh vực đó. Hơn nữa, không phải cứ theo đuổi những ngành này là sẽ bị AI thay thế, mà nó còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nữa.

Những công việc có nguy cơ cao nhất

1. Nhập liệu và xử lý dữ liệu

Nhân viên nhập liệu và xử lý dữ liệu là một trong những nhóm dễ bị AI tự động hóa nhất. Các thuật toán học máy hiện có thể xử lý lượng dữ liệu khổng lồ với tốc độ và độ chính xác vượt xa khả năng của con người. Theo báo cáo của McKinsey Global Institute, 69% nhiệm vụ xử lý dữ liệu có thể được tự động hóa bằng các công nghệ hiện tại.

2. Nhân viên chăm sóc khách hàng

Mặc dù sự tương tác của con người vẫn có giá trị trong dịch vụ khách hàng, nhưng chatbot và trợ lý ảo được hỗ trợ bởi AI ngày càng đảm nhiệm nhiều công việc xử lý yêu cầu thông thường. Một nghiên cứu của Gartner dự đoán rằng vào năm 2025, 95% các tương tác dịch vụ khách hàng sẽ được thực hiện bởi AI.

3. Công nhân sản xuất và lắp ráp

Robot và AI từ lâu đã thay đổi ngành sản xuất. Báo cáo của Oxford Economics dự đoán rằng đến năm 2030, có thể có tới 20 triệu việc làm trong lĩnh vực sản xuất trên toàn cầu bị thay thế bởi robot.

4. Ngành vận tải và hậu cần

Với sự phát triển của phương tiện tự hành, các công việc trong ngành vận tải đang gặp rủi ro lớn. Một nghiên cứu của American Center for Mobility ước tính rằng các phương tiện tự động có thể thay thế tới 294.000 công việc lái xe tải đường dài chỉ riêng ở Mỹ.

5. Nhân viên bán hàng

Thương mại điện tử và các hệ thống gợi ý dựa trên AI đang định hình lại ngành bán lẻ. Theo Hiệp hội Bán lẻ Anh (British Retail Consortium), 12% công việc bán lẻ đã biến mất tại Anh kể từ năm 2008, một phần do tự động hóa.

6. Chuyên viên phân tích nghiên cứu thị trường

AI có thể xử lý và phân tích lượng dữ liệu khổng lồ một cách nhanh chóng, khiến một số khía cạnh của nghiên cứu thị trường trở nên tự động. Tuy nhiên, việc phát triển chiến lược vẫn đòi hỏi sự nhạy bén của con người.

7. Biên tập viên và dịch giả

Xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) đã có những bước tiến đáng kể, giúp tự động hóa việc hiệu đính và dịch thuật cơ bản. Tuy nhiên, những nội dung đòi hỏi sự tinh tế và sắc thái ngữ nghĩa vẫn cần đến chuyên môn của con người.

8. Bác sĩ X-quang và kỹ thuật viên chẩn đoán

AI ngày càng giỏi trong việc phân tích hình ảnh y tế. Một nghiên cứu được công bố trên The Lancet Digital Health cho thấy AI có thể phát hiện bệnh qua hình ảnh y tế với độ chính xác tương đương với các chuyên gia y tế con người.

9. Chuyên viên phân tích tài chính

Dù các chiến lược tài chính phức tạp vẫn cần có sự tư vấn từ con người, nhưng nhiều nhiệm vụ phân tích tài chính thông thường có thể được tự động hóa. Báo cáo của Ủy ban Ổn định Tài chính (Financial Stability Board) cho thấy 28% công việc trong lĩnh vực ngân hàng tại Anh có nguy cơ cao bị tự động hóa.

10. Kế toán và nhân viên ghi sổ

Phần mềm kế toán tự động sử dụng AI có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ kế toán cơ bản. Văn phòng Thống kê Quốc gia Anh (UK Office for National Statistics) cho biết khoảng 25,4% công việc của kế toán viên có chứng chỉ và kế toán viên công chứng có nguy cơ cao bị tự động hóa.

Những công việc ít có nguy cơ bị thay thế

Bên cạnh những ngành nghề có rủi ro cao, cũng cần nhấn mạnh những công việc ít có khả năng bị AI thay thế trong tương lai gần:

- Nhóm nghề sáng tạo: Nghệ sĩ, nhà văn, nhạc sĩ và nhà thiết kế dựa vào sự sáng tạo độc đáo và trí tuệ cảm xúc của con người thuộc vào nhóm ngành nghề này. Tuy nhiên, chúng ta cũng không được chủ quan.

- Nhân viên y tế: Dù AI có thể hỗ trợ trong việc chẩn đoán, nhưng những vai trò đòi hỏi sự đồng cảm và ra quyết định phức tạp như bác sĩ và y tá vẫn giữ vững được vị trí của mình. 

- Giáo viên và nhà giáo dục: Yếu tố con người trong giáo dục, đặc biệt là việc phát triển tư duy phản biện và kỹ năng xã hội, là điều không thể thay thế.

- Nhân viên công tác xã hội và tư vấn viên: Những công việc đòi hỏi trí tuệ cảm xúc cao, sự thấu cảm và khả năng giao tiếp giữa con người với con người rất khó để tự động hóa.

- Thợ lành nghề: Thợ điện, thợ sửa ống nước và thợ mộc thực hiện các nhiệm vụ phức tạp với nhiều biến số, khó bị thay thế.

- Lãnh đạo doanh nghiệp và nhà chiến lược kinh doanh: Ra quyết định ở cấp cao, xây dựng chiến lược và lãnh đạo đòi hỏi khả năng đánh giá và thích ứng linh hoạt của con người.

Lực lượng lao động tương lai cần làm gì?

Dù AI đe dọa một số công việc, nó cũng mở ra những cơ hội mới. Theo báo cáo Future of Jobs Report 2020 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), đến năm 2025, AI có thể khiến 85 triệu việc làm biến mất nhưng đồng thời tạo ra 97 triệu công việc mới phù hợp hơn với sự phân công lao động giữa con người, máy móc và thuật toán.

Đối với các bậc phụ huynh và nhà lãnh đạo doanh nghiệp, bài học quan trọng là thúc đẩy khả năng thích ứng và học hỏi không ngừng của thế hệ trẻ. Những kỹ năng bổ trợ cho AI, như tư duy phản biện, sáng tạo, trí tuệ cảm xúc và giải quyết vấn đề phức tạp, sẽ ngày càng trở nên giá trị.

AI và sự bất định

Tác động của AI đến thị trường lao động là sâu rộng và không thể tránh khỏi. Dù một số công việc có nguy cơ cao bị tự động hóa, sự thay đổi công nghệ này cũng mang lại những cơ hội mới. Thách thức đặt ra cho cá nhân, doanh nghiệp và các tổ chức giáo dục là chuẩn bị sẵn sàng bằng cách phát triển các kỹ năng bổ sung cho AI.

Đối với các bậc cha mẹ, việc hướng dẫn con cái phát triển bộ kỹ năng linh hoạt và xây dựng tư duy học tập suốt đời là điều cốt lõi. Với các doanh nghiệp, đầu tư vào các chương trình đào tạo lại và nâng cao kỹ năng cho nhân viên sẽ giúp họ thích ứng tốt hơn với sự chuyển đổi này.

Trong tương lai, cách tiếp cận hiệu quả nhất có thể là con người và AI làm việc cùng nhau, tận dụng những thế mạnh của cả hai. Bằng cách hiểu rõ những rủi ro và cơ hội mà AI mang lại, chúng ta có thể chuẩn bị tốt hơn cho lực lượng lao động của ngày mai, đối mặt với những thách thức và tận dụng những cơ hội phía trước.