Xem về văn hóa nuôi dạy trẻ của người Hàn Quốc qua thảm họa phà Sewol

Đã gần 3 năm kể từ khi thảm họa chìm phà Sewol tại Hàn Quốc xảy ra, kéo theo sinh mạng của hơn 300 nạn nhân, trong đó hầu hết là học sinh phổ thông đang trong chuyến đi dã ngoại do trường Danwon, thành phố Ansan, Hàn Quốc tổ chức.

Đó là buổi sáng thứ 4, ngày 16/4/2014, cả thế giới đã nhìn về phía Hàn Quốc với một ánh mắt xót xa, nơi con phà Sewol bất ngờ gặp nạn trên vùng biển phía Tây Nam đảo Jindo. Vụ chìm tàu được quy trách nhiệm của toàn bộ thuyền viên, với những hình phạt thích đáng được đưa ra.

Tuy nhiên, thảm họa đã trở thành một góc tối cho không chỉ người thân của các nạn nhân, mà còn toàn bộ Đại Hàn Dân Quốc. Và trong đó, nhiều người thậm chí đã chỉ trích cả văn hóa nuôi dạy trẻ em của người Hàn - quá chú trọng vào việc tuân lệnh, mà không thể tự đưa ra quyết định trong tình huống hiểm nghèo.

Vụ chìm phà Sewol - thảm họa được đánh giá là "không đáng có"

Ta sẽ nhìn lại một chút về toàn cảnh thảm họa xảy ra vào ngày 16/4/2014. Con tàu khi đó đang vận hành bình thường, nhưng đột nhiên chao đảo và mất thăng bằng sau cú bẻ quặt đột ngột ở tốc độ cao của nữ thuyền phó họ Park.

Hệ quả thì chúng ta cũng đã biết - tàu chìm. Nhưng vấn đề nằm ở những quyết định cực kỳ khó hiểu của thuyền trưởng và thành viên đoàn tàu, khi liên tục đưa ra thông báo cho hành khách giữ nguyên vị trí, thay vì một yêu cầu được cho là "hợp lý" hơn là sơ tán.

Để rồi đến thời khắc quyết định, chỉ 2 thuyền cứu hộ trên tổng số 44 thuyền trên tàu được hạ thủy, giúp 179 người sống sót, hơn 300 người còn lại được xác định đã chết.

Thảm họa thậm chí còn kéo theo nhiều hệ luỵ khác, khi ít nhất 2 thợ lặn tham gia cứu hộ tử nạn. Vậy nên có thể nói trách nhiệm của thuyền viên và đặc biệt là thuyền trưởng là cực kỳ lớn.

Thế nhưng, nhiều ý kiến cũng cho rằng văn hóa lâu đời của Hàn Quốc đã góp phần khiến cho hậu quả của vụ tai nạn thêm phần thảm khốc. Tại sao tất cả hành khách nhất loạt ở lại tàu như lời khuyên của thuyền viên, kể cả khi tình hình đã trở nên vô vọng? 

Theo Michael Breen - tác giả nhiều cuốn sách nổi tiếng, thì đó là vì văn hóa Hàn Quốc đã dạy con người ta về cái gọi là "tính phân cấp" (tiếng Anh gọi là hierarchical culture). "Người trẻ được giáo dục rằng cần phải tôn trọng, tuân theo những quyết định của nhà chức trách mà không cần phải thắc mắc" - trích lời Michael Breen.

Kyung Lah - nhà báo của CNN chia sẻ: "Văn hóa này có thể đào tạo ra một thế hệ trẻ em, học sinh biết vâng lời. Chúng được dặn ngồi yên bởi những người lớn hơn, nên tất nhiên chúng sẽ ngồi yên. Điều này khiến các bậc cha mẹ thực sự đau lòng, vì chính họ đã góp phần truyền thông điệp vâng lời người lớn cho con mình."

Nhưng có thực là văn hóa nuôi dạy con của Hàn Quốc đáng bị chỉ trích?

Sự thật thì văn hóa không phải là câu trả lời cho những gì đã xảy ra!

Vào thời điểm cú bẻ quặt xảy ra, con tàu vốn đã đạt tới độ nghiêng rất khó để di chuyển, và thậm chí là nguy hiểm nếu di chuyển. 

Tuy rằng hiện tại, lựa chọn nhảy xuống mặt nước đầy sóng gió từ độ cao 12m có vẻ khiến nhiều người nuối tiếc, nhưng trong hoàn cảnh này, việc lựa chọn ở lại tàu đem lại tỉ lệ sống sót cao hơn, nhất là trong tình huống nhận được lời thông báo của thuyền trưởng.

Theo Richard Westcott - chuyên gia về mảng an toàn du lịch của BBC Travel: "Quan niệm cơ bản trong tình huống đó luôn là ở lại tàu, vì con tàu chính là thuyền cứu hộ an toàn nhất. Việc ở lại tàu sẽ an toàn hơn, thay vì mạo hiểm nhảy xuống nước".

Hơn nữa, trong một luận điểm do Breen đưa ra có đoạn "những người không tuân theo mệnh lệnh của thuyền viên là những người sống sót" - lại không đúng lắm với thực tế. Lim Hyung Min là một học sinh may mắn sống sót, đã không hề làm trái ý của thuyền viên. Cô bé vẫn ở chỗ cũ, nhưng may mắn là phòng của cô nằm gần với nơi đội cứu hộ lặn xuống cứu. Hay Shin Young Ja - cụ bà 71 tuổi cũng cho biết sở dĩ bà sống sót là vì ngồi xem tivi tách khỏi bạn của cụ. Chiếc tivi đó nằm gần cửa sổ, và đội cứu hộ cũng giải cứu được cho bà.

Vấn đề nằm ở chỗ, trong quy chuẩn an toàn tại nhiều quốc gia vẫn ưu tiên việc lắng nghe lời hướng dẫn của nhà chức trách - ở đây chính là các thuyền viên và thuyền trưởng. Theo Kim Su Bin - một học sinh có mặt trên chuyến tàu tử thần đó thì tất cả hành khách đều không nhận được bất kỳ chỉ dẫn an toàn nào trước và trong suốt chuyến đi.

Điều này chứng tỏ nhà tàu đã không làm tròn bổn phận của mình. Hơn nữa, việc đánh giá sai tình hình và lối hành xử vô trách nhiệm của thuyền trưởng và thủy thủ đoàn mới là thủ phạm của tất cả, và sự thật là họ đã phải trả giá. Thuyền trưởng nhận mức án tù chung thân với tội danh "giết người" (rút từ án tử hình theo lời đề nghị của công tố viên), còn các thuyền viên bị phạt tù từ 18 tháng đến 12 năm tùy theo trách nhiệm của mình.