Những cú sốc của người quá đẹp

Hôm nào ra đường son phấn chỉn chu thì được ưu ái hơn. Ở trường lớp hay công sở mà có người nào dễ nhìn thì thấy mọi việc với người đó cũng dễ thở hơn hẳn.

Những quan sát và cảm nhận đó đặt tên thành "Pretty Privilege" - Đặc quyền người đẹp.

Theo đó, thứ quyền lợi đặc biệt này hiểu đơn giản là những đãi ngộ, ưu ái chỉ dành cho những người có nhan sắc, thể hiện qua thái độ, định kiến, lời nói và suy nghĩ yêu mến, thiên vị của người khác về mình.

Khi bạn đẹp, mọi thứ đều thuận lợi hơn. Niềm tin chung của rất nhiều người về thứ đặc quyền gạn lọc người được nhận. Nhưng khi một bài viết trên Threads xuất hiện với câu hỏi lớn: "Các bạn có pretty privilege thấy mình được ưu ái hơn vì có ngoại hình trong trải nghiệm thực tế của mọi người như nào vậy?" và thu hút hơn 600 ý kiến khác, "pretty privilege" dù tồn tại nhưng lại có những thứ "xấu xí" chỉ người từng trải mới hiểu.

Miễn trả tiền xe, job và tình yêu đến ào ào nhờ có "quân bài" nhan sắc

Đặc quyền người đẹp là có thật, và là chiếc "cỏ bốn lá" như bùa may dành cho những người sở hữu. Từ những thứ nho nhỏ hàng ngày, những người có "pretty privilege" lợi thế đủ đường.

Dưới bài đăng, một bạn trẻ kể câu chuyện được miễn trả phí cuốc xe ôm vì xinh. Một bạn nam khác kể chuyện cùng trả một số tiền, nhưng người cậu bạn đẹp trai "hời" thấy rõ khi nhận được nhiều dịch vụ hơn. Một cậu bạn thường nhận được giảm giá khi mua hàng, được nhường chỗ trên phương tiện công cộng vì người khác thấy cậu bạn ưng mắt.

Dễ gặp, dễ thấy nhất vẫn là người có đặc quyền người đẹp sẽ nhận được nhiều sự trợ giúp hơn hẳn. Một người dùng đã "trải nhiều lần" sự khác biệt rõ rệt trong cách mọi người giúp mình lúc bản thân make-up và không make-up: "Cái hay gặp nhất chắc lại được giúp lấy xe ở bãi. Ngày nào cũng gửi xe mà hôm nào mình make-up xinh xinh thì nhân viên bãi mới ra giúp. Còn nếu có bị kẹt nhiều xe, chật vật không lấy được mà mình để mặt mộc trông bơ phờ thì người ta cũng bơ mình à."

Khẳng định: Cảm giác chung khi có đặc quyền người đẹp phần nào thấy bản thân được yêu quý hơn một chút ngay từ lần tiếp xúc đầu tiên, an tâm hơn một chút khi giao tiếp với người lạ mà có ngoại hình.

Không riêng gì những thứ nhỏ nhặt được ưu ái, có đặc quyền người đẹp thích nhất là những lợi thế cạnh tranh thấy rõ lúc xin việc, làm việc. Những bạn trẻ kể về trải nghiệm hưởng lợi nhờ nhan sắc là dễ được nhận hơn kể cả với những công việc không yêu cầu ngoại hình, được đồng nghiệp chiếu cố...

- "Tui đi xin việc nhiều nơi, nơi nào tui cũng được nhận, đi làm rồi mới biết mấy người khác rớt vì không có "ưa nhìn".

- "Hồi tui làm công ty cũ có 1 anh rất đẹp trai, đẹp trai theo kiểu phong độ ấy. Tui để ý lúc mọi người nói chuyện với ảnh luôn cười rất tươi, hi hi ha ha có ấn tượng tốt lắm. Cảm giác anh này làm việc rất suôn sẻ ấy."

- "Mình với vài bạn chung ngành đi thực tập, công ty giữ mình lại để làm mẫu thử đồ, từ đó làm trợ lý part-time cho phòng thiết kế luôn, trong khi thời điểm đó công ty không tuyển part-time sinh viên chưa tốt nghiệp hay có ý định giữ thực tập sinh, nên mình nghĩ có ngoại hình cũng là một lợi thế vì nếu xét về tính phù hợp hay các yếu tố khác, thì mấy bạn thực tập chung vẫn nhỉnh hơn mình…"

- "Hồi năm 1 được một bạn rủ đi làm phục vụ nhà hàng. Hôm đó đi làm cũng dặm chút phấn, đánh chút son, còn bạn mình thì giản dị lắm. Bọn mình được giao phục vụ chung một phòng kia. Mình lần đầu đi làm nên lớ ngớ, còn bạn thì làm quen rồi nên khéo cực. Hôm đó mình được tiền tips nhiều lắm, nhiều hơn tiền lương ngày hôm đó. Mình nhận thức rõ được việc người ta tips cho mình là do mình trông ưa nhìn hơn bạn ấy. Mình ngại lắm nhưng thực sự không biết phải làm gì, nên lúc về có rủ bạn đi ăn rồi xin được trả tiền ăn thôi."

Người có nhan sắc lại càng được biệt đãi trong chuyện yêu đương. "Bạn mình nhan sắc bình thường, có người yêu đi date không quá 2 triệu, còn phải share tiền. Mình không dám nhận mình xinh nhưng ai cũng khen, lúc mới tìm hiểu gặp nhau vài buổi đầu thôi đã được dẫn đi nhà hàng bill 8 triệu, không bao giờ phải share tiền. Mình được tặng quà đắt tiền, được "ting ting" trong khi còn chưa xác định mối quan hệ." - Một bạn nữ cho biết.

Muốn biết "pretty privilege" rõ thế nào, hỏi những người có cuộc đời thay đổi khi nhan sắc họ thay đổi. Một số người từng là nạn nhân của bắt nạt, phân biệt đối xử thấy cuộc đời "dễ thở" hơn khi "lột xác" ngoại hình. Những người đi qua hai trải nghiệm khác biệt này đều gật đầu đồng ý: Ngoại hình tốt thì trong mắt người khác, mọi thứ về bạn cũng tốt vô điều kiện. Hiệu ứng hào quang (Halo Effect) là rõ!

- "Là một người đã từng ở 2 trạng thái, tớ hiểu rõ việc đầu tư ngoại hình là một trong những yếu tố quan trọng. Trước đây tớ từng bị b*t n*t, miệt thị ngoại hình và nhận những thứ tiêu cực cực kỳ vì ngoại hình không ổn. Sau này khi biết cách chăm chút hơn, tớ nhận được nhiều thứ hơn như là rất ít khi phải trả hoá đơn khi đi bar vì được người khác mời, nhận được biệt đãi từ người khác."

- "Hồi mình chưa biết làm đẹp á, thì không có một cái gì tới được tay mình hết. Còn mấy lời miệt thị ngoại hình cứ bước đều bước kèm câu "Nhìn lại mình trong gương đi, nói sai à?". Từng có thời gian cả 6-7 năm mình bị ám ảnh về ngoại hình. Sau này, kh gọn gàng và biết làm đẹp hơn một chút thì đặc quyền lên một tầm cao mới thật sự. Đến mình cũng không ngờ là mình được mọi người xung quanh chiều hư và bảo vệ kĩ đến vậy, và mình không bị đòi phải trả lại gì cả."

- "Tớ tập gym chăm chỉ và đi làm thêm có tiền nên cũng chăm chút hơn. Chỉ thấy trải nghiệm thay đổi lớn nhất là bạn bè xung quanh chủ động làm quen với mình hơn, xưa tớ không kiểu cách lắm, nói chung chả ai quan tâm hay bắt chuyện với tớ. Bây giờ tớ vẫn ít nói như ngày xưa nhưng trộm vía đi học các bạn toàn ra chủ động làm quen nói chuyện rất hào sảng nhé."

Cứ như thế, không ít người cố gắng thay đổi bản thân để đẹp hơn, vừa để tạo sự tự tin cho bản thân, vừa được những người khác yêu quý. Cũng không ít người cho rằng, đó là đặc quyền "xa xỉ" mà mình sẽ không bao giờ chạm tới.

"Chưa cần nói đến đặc quyền của người đẹp, nhưng khi bạn có một ngoại hình đẹp thì cũng đã tự tin hơn rất nhiều lần rồi." - Một ý kiến nhận được nhiều lượt hưởng ứng khẳng định: Xinh đẹp có nhiều lợi thế, lợi thế trước nhất chính là cho phép mình được cảm nhận tích cực về bản thân.

Được ưu ái là có thật và cũng "tự nhiên" bị ghét

Nhưng có những người hưởng "đặc quyền" rồi, mới nhận thấy tường tận thế nào là hai mặt của một vấn đề.

Không phủ nhận việc xinh đẹp sẽ khiến bản thân được chú ý và gặp thuận lợi hơn đôi chút, nhưng đổi lại, họ bị nhầm tưởng là "bình hoa di động" chẳng có gì ngoài ngoại hình. Gây được thiện cảm với một số người, lượng người có ác cảm từ cái nhìn đầu tiên cũng một chín một mười.

Đặc quyền từ đó trở thành con dao hai lưỡi, và chỉ có những người vừa có nhan sắc, vừa phải "dễ chịu, hợp gu, thân thiện" mới thật sự nhận được hoàn toàn những mặt tốt nhất của thứ đặc quyền này. Nhưng biết thế nào là chữ "gu" vì còn phụ thuộc vào quan điểm của rất nhiều người.

Con dao hai lưỡi đó còn cắt sâu hơn khi ảnh hưởng đến suy nghĩ và cảm nhận về hình ảnh bản thân của một người sao cho xứng với kỳ vọng xã hội: Lúc nào cũng có áp lực phải đẹp thì mới được yêu quý, hay áp lực để cố gắng chứng minh năng lực, tính cách của bản thân cũng xứng với ngoại hình ấn tượng.

- "Mình không nói tới đặc quyền mà là bất lợi của nhan sắc: Dính định kiến rập khuôn và bị kỳ vọng phải trên trung bình. Ví dụ khi bạn đẹp thì thất bại của bạn bị tô rõ lên so với thất bại của người bình thường, hoặc thành công của bạn bị cho là được ưu ái vì đẹp chứ nỗ lực tài cán gì đều lu mờ; Đặc điểm/kỹ năng nếu ở mức trung bình thì sẽ gây thất vọng; Ấn tượng đầu cao thì về sau rất áp lực để tạo mối quan hệ sâu sắc thay vì nông cạn."

- "Tớ không kể cái pretty privilege nhưng mà tớ nghĩ nên kể về việc tớ luôn bị đánh giá thấp vì tớ có ngoại hình ổn? Kiểu, ủa nhìn mình như này mà học được thế á?"

- "Ông trời không cho ai tất cả, được ưu ái là có thật và "tự nhiên" bị ghét/gièm pha/xem nhẹ kiểu "Nhìn nhỏ đó vậy mà làm được vậy/học được vậy" là có thật luôn í. Chưa kể mình cũng từng "may mắn" được trải nghiệm cảm giác người ta chỉ thích mình qua vẻ bề ngoài chứ không thật sự "thấy" được nội tâm của mình á. Cũng buồn í"

Nhận đặc quyền, đổi lấy cái mác "chảnh", "rỗng" thất vọng một phần, thì nhìn người khác bị phân biệt khi đặt lên bàn cân so sánh với mình càng khiến họ thêm hoài nghi về thứ "đặc quyền" muốn bỏ cũng không được này. "Ngại từ trong tâm ngại ra", thấy có lỗi, thấy phiền… là cảm giác chung, họ không muốn bản thân bị mắc vào tình thế được ưu ái như thế, vì họ không đòi hỏi thứ thái độ phân biệt độc hại.

Thay vì đặc quyền, thì đối với mọi người, dù sở hữu nhan sắc như thế nào, họ vẫn mong được đối xử tốt, được yêu quý vì là một con người với đủ phẩm chất, tài năng hay ho, thay vì đơn giản được mến vì "mã ngoài".

Gần như không có cách nào để chủ động thay đổi ý nghĩ của người khác một khi đã được trao thứ "đặc quyền" oái oăm. Nên tốt hơn hết, vẫn là những người đi trao "đặc quyền" này cho người khác nên thừa nhận một người toàn vẹn hơn ngoại hình của họ.