Nếu dịch “university” là “ĐẠI HỌC”, “college” là “CAO ĐẲNG” thì bạn nhầm to rồi đấy: Nghe chuyên gia phân tích mới vỡ lẽ
Rất nhiều người hiện vẫn còn nhầm lẫn hai khái niệm “college” và “university”. Điều này dẫn đến việc lựa chọn các trường học gặp nhiều khó khăn.
Rất nhiều người hiện nay vẫn dịch "university" là "đại học", còn "college" là "cao đẳng" - tức là hệ đào tạo tương đương với bậc cao đẳng tại Việt Nam, thấp hơn so với bằng đại học. Đây là một hiểu nhầm khá “tai hại” nhưng lại thường xuyên gặp ở các bạn trẻ mới tìm hiểu để đi du học.
Anh Bảo Nguyễn - nhân viên điều hành bậc hậu cử nhân (MA và PhD) của một trường đại học ở Canada với 20 năm kinh nghiệm, đồng thời là người có nhiều bài viết được phụ huynh yêu thích về du học Canada - Toronto đã có những giải thích chi tiết một số khái niệm về đại học, cao đẳng... Việc phân biệt các danh xưng này giúp bạn chọn trường học chính xác nhất.
University và Institute
Chúng ta ai cũng biết đại học tiếng Anh gọi là "university". Các đại học ở Việt Nam cũng gọi mình bằng university trên văn bản tiếng Anh. Chữ này thì tất nhiên là đúng nhưng chỉ đúng một nửa. Trong văn hoá thế giới, đại học không chỉ có 1 chữ đó. Nguyên thủy, chữ "University" có nghĩa là bao gồm tất cả.
Dịch theo đúng nghĩa tiếng Việt thì university nghĩa là đại học tổng hợp, một ngôi trường đào tạo tất cả hoặc rất nhiều các ngành nghề khác nhau từ Y, Dược, Bách khoa, Hàng không, Thương mại, Ngân hàng, cho đến Sư phạm, Văn chương, Nghệ thuật, Ngôn ngữ, Chính trị...
Thuật ngữ đại học tổng hợp này có từ rất lâu trong ngôn ngữ Việt Nam nhưng bị phai mờ dần theo năm tháng. Ở TP.HCM và Hà Nội cũng từng có đại học tổng hợp nhưng nó chỉ ở dạng sơ khai, đào tạo một số ngành khoa học căn bản như Toán, Lý, Hoá, Sinh, Văn, Sử, Địa. Đây không phải là một university theo đúng chuẩn thế giới.
Trong tiếng Anh, Pháp, Đức, Nga... người ta còn gọi đại học bằng một cái tên rất chính xác là Institute. Chữ này có nghĩa là đại học chuyên nghiệp chỉ trường đào tạo một hoặc một số lĩnh vực chuyên môn nhất định nào đó ví dụ Đại học Sư phạm; Đại học Nông Lâm; Đại học Bách khoa; Đại học Khoa học xã hội và nhân văn; Đại học Ngoại ngữ... Đó là sự khác biệt mấu chốt giữa university và institute.
Trong ngôn ngữ quốc tế, polytechnic institute được sử dụng để gọi tên các đại học (hay cao đẳng) đào tạo những chuyên ngành kỹ thuật. Poly nghĩa là nhiều thứ khác nhau, còn technic là kỹ thuật.
College
Nhiều người thường máy móc dịch chữ "college" thành ra cao đẳng. Điều này đúng, nhưng chưa đủ. Trong tiếng Anh, "college" có rất nhiều nghĩa. Người Mỹ gọi college là đại học. "Go to college" nghĩa là "go to university". Người Anh đôi khi cũng gọi college là university và họ có một đại học rất nổi tiếng tên gọi University College of London.
Ở Canada thì college có nghĩa là trường dạy nghề, thời gian đào tạo từ vài tuần đến 3 năm. Bất kỳ nghề nghiệp gì từ làm nail, cắt tóc, tatoo cho đến điều chỉnh phóng xạ, X-quang, thợ điện, xây dựng, lập trình... đều có thể vào college học. Dù đã tốt nghiệp đại học hay chưa tốt nghiệp trung học vẫn có thể vào college học được.
Trong đại học Mỹ, Canada cũng có nhiều college nhưng đó không phải là trường riêng rẽ nữa mà là các đơn vị hành chính riêng biệt của đại học. Chúng có thể là các văn phòng điều hành các cơ sở vật chất, cũng có thể là một khoa hay một ban trong đại học ví dụ: College of law (khoa luật); College of social work (khoa công tác xã hội). College còn có nghĩa là hội đồng. Ví dụ: College of physicians là hội đồng y khoa; College of teachers là hội đồng giáo chức.
Ngoài những chữ trên, school cũng là đại học. Ví dụ: Law school: Đại học luật; Medical school: Đại học y; School of architecture: Đại học kiến trúc. Trong một university có thể có nhiều schools khác nhau và lúc đó thì schools có nghĩa là một khoa (Department) hay một tổng khoa (Faculty).
Nếu đi du học nước ngoài, các em học sinh/sinh viên Việt Nam sẽ nghe đến chữ này: School of Graduate Studies hay Graduate School - bậc hậu cử nhân. Các sinh viên theo học ở bậc này phải tốt nghiệp cử nhân trước đã. Chương trình đào tạo trong đại học chia làm 2 bậc là:
1/ Undergraduate: Các chương trình đào tạo kéo dài 4 năm cấp văn bằng cử nhân Bachelor.
2/ Graduate: Các chương trình đào tạo sinh viên cao học (Master) từ 1-3 năm và PhD (tiến sĩ) từ 4-6 năm.
Tóm lại, university là đơn vị giáo giáo dục cao nhất và lớn nhất. Một university có thể bao gồm nhiều institute, college, school, faculty, department, centre... Ở các nước nói tiếng Anh, không có một quy luật thống nhất nào bắt buộc gọi tên 1 đại học phải là institute, college hay university mà người ta đều tự hiểu trong từng hoàn cảnh cụ thể.
Ngoài những trường lớn, theo anh Bảo các danh xưng ở trên được sử dụng khá ư là tuỳ tiện ở lĩnh vực trường tư. Một võ đường, một trung học, trường dạy nghề tí hon, một tiệm dạy nails cũng có thể gọi mình là academy, institute hay college. Những trường hợp này nên hiểu đó là trường thế thôi chứ không phải là viện hàn lâm, học viện, hay cao đẳng gì cả.
Việc dịch thuật bằng cách ghép chữ thành nghĩa sẽ tạo nên hậu quả hết sức tai hại. Ngôn ngữ là một bộ phận của văn hoá cho nên không hiểu văn hoá mà ghép chữ bừa bãi sẽ sinh ra ngộ nhận. Sự ngộ nhận này một khi ghi vào sách vở thì tạo thành một chuẩn mực sai lầm, tác hại cho thế hệ sau, ví dụ như trường hợp sau đây:
Trường MIT bị dịch thành Viện công nghệ Massachusetts Institute of Technology. Đây là lối dịch vẹt ráp chữ. Technology ở đây không có nghĩa là công nghệ mà Institute cũng không có nghĩa là Viện. Ngay cái tên nó đã nói rất rõ: Massachusetts Institute of Technology nghĩa là Đại học Bách khoa kỹ thuật. Dịch MIT là "Viện công nghệ" là sai lệch hoàn toàn. Thế giới chỉ đơn giản gọi nó là MIT, như gọi Apple, HP, Sony... Nghe MIT thì ai cũng biết là đại học nổi tiếng nhất thế giới về khoa học kỹ thuật. Ngày nay, MIT đã lớn mạnh trở thành university đã mở các chương trình trong lĩnh vực nhân văn, nghệ thuật, ngôn ngữ, kinh tế....
