Lên mạng giờ sơ hở là bị phân tích bệnh tâm lý: Khi “chữa lành” chứa đựng rủi ro tiềm ẩn

Các video ngắn của những người tự xưng là chuyên gia phân tích tâm lý các ngôi sao truyền hình thực tế hoặc giải thích hành vi liên quan đến các rối loạn nhân cách đã trở nên phổ biến trên mạng xã hội Trung Quốc gần đây. Mặc dù xu hướng này giúp nâng cao nhận thức về các vấn đề tâm lý, đặc biệt là ở giới trẻ, nhưng các chuyên gia y tế cảnh báo rằng nhiều nội dung trong đó gây hiểu lầm và cảnh giác về việc tự chẩn đoán.

Thực trạng tự chẩn đoán bệnh tâm lý dựa trên các video mạng xã hội

Là một chuyên gia tư vấn truyền thông trong độ tuổi 20, Li Miao thường theo dõi các xu hướng trên các nền tảng video ngắn của Trung Quốc. Gần đây, cô xem nhiều video về các khách mời trong chương trình truyền hình thực tế bị "chẩn đoán" mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ (NPD). Càng xem, cô càng so sánh bản thân và tự hỏi: "Liệu mình có như vậy không?"

Sau khi xem một video mô tả người mắc NPD là người tự cao, kiểm soát, thiếu đồng cảm và không nhận ra sai lầm, Li đã tin rằng mình mắc phải. "Mọi chuyện xong rồi. Có lẽ tôi thật sự bị như vậy" , cô nhớ lại suy nghĩ khi ngồi một mình, cảm thấy buồn bã ở Hàng Châu.

Tương tự, Yao Xin'an, một người dùng mạng xã hội tại Bắc Kinh, tin rằng cô có thể gặp phải nhiều vấn đề tâm lý, từ rối loạn stress sau chấn thương (PTSD) đến các rối loạn phân ly, khiến người ta cảm thấy tách rời khỏi suy nghĩ, cảm xúc, ký ức hoặc bản sắc cá nhân.

Li và Yao chưa từng tham khảo ý kiến chuyên gia tâm lý về lo lắng của mình. Tất cả kiến thức của họ về các rối loạn này đều đến từ mạng xã hội. Điều này khá dễ hiểu vì trong nhiều video ngắn, những hành vi phổ biến như cảm giác "mơ màng", đột ngột bình tĩnh hoặc lúng túng trong tình huống căng thẳng lại được cho là bất thường, thậm chí là dấu hiệu của vấn đề tâm lý.

Điều đáng lo ngại là các người sáng tạo nội dung thường sử dụng từ ngữ mang tính kỳ thị. Ví dụ, một số người đã gọi NPD là "ung thư nhân cách" không thể chữa khỏi và khuyên mọi người nên tránh xa bạn bè, người thân hay đồng nghiệp có những hành vi đặc trưng. Các phần bình luận thường tràn ngập những cư dân mạng lo lắng, chia sẻ sự bất an về bản thân hoặc người mà họ cho là có thể bị ảnh hưởng.

Tuy nhiên, sức khỏe tâm lý là một vấn đề phức tạp, không thể giải quyết chỉ trong một video ngắn. Chỉ riêng đối với NPD, trong khi các "chuyên gia tự xưng" trên mạng xã hội thường chỉ ra một số hành vi đặc trưng, mô tả của Hiệp hội Tâm lý học Mỹ lại nhấn mạnh sự đa dạng của rối loạn này. Theo đó, những người mắc có thể "tự cao hoặc tự ti, hướng ngoại hoặc sống tách biệt, là những người thành công trong công việc hoặc không thể giữ được công việc ổn định, là công dân gương mẫu hoặc dễ mắc phải các hành vi chống đối xã hội”.

Mặc dù một số người trưởng thành tiếp nhận những video ngắn này một cách thận trọng, nhưng phần lớn lại không quá tin vào chúng. Tuy nhiên, người xem trẻ tuổi có thể thiếu sự phân biệt và dễ tin vào những nội dung này hơn.

Zhang Jiayi, một học sinh trung học ở Chiết Giang, đã xem một số video trong đó các vlogger mô tả những hành vi mà cô cảm thấy mình có, như đặc điểm của một rối loạn. "Nếu chỉ một hoặc hai đặc điểm trùng khớp, có thể đó chỉ là dấu hiệu nhỏ của một vấn đề. Tuy nhiên, nếu nhiều đặc điểm tương đồng, thì chắc chắn có một vấn đề tâm lý nào đó” , cô chia sẻ.

Thiếu cơ sở khoa học

Ding Ruyi, phó giáo sư tại Khoa Tâm lý học của Đại học Sun Yat-sen, cho rằng sự phổ biến của những video "chẩn đoán" này bắt nguồn từ nhu cầu tự khám phá bản thân của con người, điều mà mạng xã hội thường khuyến khích:

"Cộng đồng ngày nay rất phức tạp và không ngừng thay đổi. Mỗi người đều phải đối mặt với nhiều áp lực và thử thách. Ai cũng mong muốn hiểu rõ hơn về bản thân và những người xung quanh để có thể đối phó tốt hơn với cuộc sống và nâng cao khả năng thích nghi”.

Tuy nhiên, Ding cảnh báo rằng xu hướng khoa học phổ thông này tồn tại nhiều vấn đề. Một trong số đó là các video phân tích tâm lý thường thiếu cơ sở khoa học, dễ gây hiểu lầm. Chẳng hạn, việc mô tả tâm trạng buồn thỉnh thoảng là dấu hiệu của trầm cảm hay rối loạn lo âu "không xem xét sự phức tạp của từng cá nhân và thiếu chính xác”.

Hơn nữa, khi người ta thay thế việc tham khảo ý kiến chuyên gia bằng các video này, nó có thể làm gia tăng căng thẳng cho những người đang gặp vấn đề tâm lý. "Một người có thể nghĩ rằng mình đã bị chẩn đoán mắc một rối loạn nào đó. Điều này có thể khiến tình trạng của họ trở nên nghiêm trọng hơn” , Ding cảnh báo.

Dù các vlogger tự xưng là chuyên gia trong lĩnh vực này, chỉ bác sĩ tâm lý có giấy phép mới có quyền chẩn đoán tại Trung Quốc. "Ngay cả nhà tư vấn tâm lý cũng không thể dễ dàng xác định các rối loạn tâm lý” , Ding chia sẻ.

Cũng giống như bệnh thể chất, sức khỏe tâm lý cần được đánh giá và điều trị bởi chuyên gia. Mặc dù các nguồn thông tin trực tuyến có thể cung cấp kiến thức cơ bản hoặc giúp nâng cao nhận thức, Ding cho rằng chúng chỉ nên là bước khởi đầu. "Khi mắc bệnh, chúng ta cần bác sĩ để chẩn đoán và điều trị, không thể chỉ dựa vào internet hay video ngắn để tự đánh giá và tự chữa trị”.

Nguồn: Sixth Tone