Khi con người là nguyên nhân và cũng là giải pháp của những vấn đề môi trường

Con người là nguyên nhân cũng như là giải pháp

Mặc dù là quốc gia đứng thứ 14 trên thế giới về đa dạng sinh học với nhiều loài động thực vật quý hiếm nhưng Việt Nam đang đối mặt với sự suy giảm nghiêm trọng do nạn săn bắn, bẫy bắt trái phép, phá rừng, buôn bán và tiêu thụ sản phẩm từ động vật hoang dã trái phép. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hệ sinh thái mà còn làm suy thoái nguồn tài nguyên thiên nhiên, đẩy nhiều loài đến bờ vực tuyệt chủng, cuối cùng là ảnh hưởng trực tiếp đến phúc lợi của chính con người.

Với quyết tâm thay đổi hiện trạng này để tạo động lực và cơ hội phát triển cho người dân Việt Nam trực tiếp tham gia vào công tác bảo tồn; để thiên nhiên Việt Nam được bảo vệ và gìn giữ bởi chính người dân Việt Nam, Trung tâm hành động vì động vật hoang dã Việt Nam WildAct đã triển khai dự án “Con Người vì Hành Tinh”

Khác với những hoạt động bảo tồn truyền thống, dự án của WildAct đặt con người làm trung tâm bởi con người là nguyên nhân nhưng cũng chính là giải pháp. 

Dự án đã phối hợp với nhiều trường đại học, đơn vị, tổ chức mang đến cho giới trẻ, cộng đồng và nhóm yếu thế cơ hội tham gia vào các hoạt động bảo tồn thực tế, trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết cho sự nghiệp bảo tồn.

Các hoạt động được thực hiện đầy sáng tạo nhưng chân thực, gần gũi và truyền cảm hứng cho người dân, đặc biệt là những con người sinh sống tại khu vực vùng đệm các vườn quốc gia và khu bảo tồn, tạo điều kiện cho họ tham gia trực tiếp vào các dự án, hoạt động bảo tồn hiệu quả.

Đặc biệt, dự án còn chú trọng nâng cao vai trò của phụ nữ trong bảo tồn, tạo ra một môi trường làm việc bình đẳng và an toàn, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, kêu gọi họ cùng chung tay trong các hoạt động bảo tồn tại địa phương.

Cùng với đó, WildAct còn tạo ra cơ hội giúp đỡ các gia đình nghèo khó và người dân tộc thiểu số thông qua việc tuyển dụng những người từng là thợ săn sinh sống tại khu vực vùng đệm của vườn quốc gia vào Nhóm Cộng Đồng Bảo Tồn. Họ tham gia trực tiếp vào các hoạt động tuần tra và tháo dỡ bẫy, mang lại thu nhập ổn định cho gia đình, đồng thời giúp bảo vệ rừng và động vật hoang dã. 

Để thúc đẩy và tạo thêm nhiều động lực hơn cho các cán bộ kiểm lâm đang ngày đêm bảo vệ rừng, WildAct cũng tổ chức sự kiện Người giữ rừng Chư Yang Sin - nhằm vinh danh và ghi nhận các đóng góp của các cán bộ kiểm lâm và người dân tham gia công tác bảo vệ rừng, đồng thời nâng cao nhận thức của người dân Việt Nam nói chung về công tác nguy hiểm nhưng đầy ý nghĩa của các cán bộ kiểm lâm.

Với cách tiếp cận toàn diện này, dự án “Con Người vì Hành Tinh” không chỉ bảo vệ thiên nhiên mà còn cải thiện cuộc sống của cộng đồng, tạo dựng một tương lai bền vững cho hành tinh.

Để thanh niên Việt Nam có khởi đầu thuận lợi hơn

Trước khi WildAct bắt đầu triển khai các hoạt động, gần như không có khóa học chính quy nào dành cho các bạn trẻ muốn theo đuổi bảo tồn thiên nhiên hoang dã ở Việt Nam. Các khóa học khác thường nặng về nghiên cứu, trong khi bảo tồn là lĩnh vực đòi hỏi kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn đa dạng từ nhiều lĩnh vực khác nhau. 

Chị Nguyễn Thị Thu Trang, nhà sáng lập, Giám đốc điều hành Trung tâm Hành động vì Động vật Hoang dã Việt Nam (WildAct) cho biết: 

“Mười năm về trước, để có thể tiếp cận và đi xa hơn trong ngành bảo tồn ở Việt Nam, tôi đã mất nhiều thời gian và công sức để tìm kiếm các cơ hội học tập, nghiên cứu và thực hiện các dự án ở nước ngoài. Đó chính là lý do thôi thúc tôi tìm tòi và phát triển những chương trình đào tạo thực tiễn để thanh niên và sinh viên Việt Nam có thể được tiếp cận và theo đuổi ngành nghề với khởi đầu thuận lợi hơn”.

WildAct đã xây dựng các khóa đào tạo không chỉ nhằm thu hút các bạn trẻ mà còn mở ra cơ hội cho những người đã đi làm trong các ngành nghề khác, giúp họ vận dụng kiến thức và kinh nghiệm sẵn có để đóng góp vào bảo tồn.

Nhờ những nỗ lực bền bỉ của mình trong suốt nhiều năm, WildAct đã đạt được những thành tựu nhất định

Những khóa học của WildAct không chỉ dừng lại ở kiến thức bảo tồn mà còn giúp học viên học cách viết CV (thư ứng tuyển) và thực hành phỏng vấn xin việc.

Dự án tạo điều kiện cho học viên kết nối với các tổ chức bảo tồn khác, nhờ đó nhiều học viên đã tìm được việc làm ngay trong khóa học và tỷ có việc làm đúng ngành sau khi tốt nghiệp rất cao. Nhiều học viên chia sẻ rằng khóa học không chỉ mang lại kiến thức, mà còn thay đổi cuộc sống và mở ra cơ hội thực hiện ước mơ của họ.

Với tiêu chí lấy con người làm trọng, WildAct không chỉ quan tâm đến việc bảo tồn mà còn chú trọng đến phúc lợi của người dân địa phương và các nhóm yếu thế. Những chiến dịch như gây quỹ hỗ trợ kiểm lâm bị bắn trọng thương hay trao học bổng cho con em cán bộ kiểm lâm nghèo đã để lại dấu ấn sâu sắc, khơi dậy tinh thần nhân văn và tạo động lực lớn cho những người trực tiếp tham gia giữ rừng.

Mô hình “Con người vì Hành tinh” của WildAct có tiềm năng lớn để được nhân rộng không chỉ tại Việt Nam mà còn ở các quốc gia khác, đặc biệt là những nơi có tình trạng tương tự về bảo tồn và phát triển cộng đồng. 

Một trong những yếu tố quan trọng giúp mô hình này dễ dàng nhân rộng là sự linh hoạt và đa dạng trong cách tiếp cận, nhấn mạnh vai trò trung tâm của con người trong công tác bảo tồn. Thay vì chỉ tập trung vào bảo vệ loài hoặc sinh cảnh, dự án hướng tới việc giải quyết các nguyên nhân gốc rễ như nghèo đói, thiếu giáo dục, và bất bình đẳng giới - những vấn đề có thể xuất hiện ở bất kỳ cộng đồng nào.

Mô hình này không chỉ tạo điều kiện để cộng đồng tham gia trực tiếp vào việc bảo vệ môi trường sống mà còn tăng cường năng lực và tạo điều kiện cho họ thông qua đào tạo và cung cấp các công cụ thực hành bền vững. Khả năng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ở cả địa phương lẫn giới trẻ là yếu tố then chốt trong việc nhân rộng, bởi nó cung cấp một nguồn nhân lực mới có năng lực và động lực để tiếp tục duy trì và phát triển mô hình.

Hơn nữa, Mô hình “Con người vì Hành tinh” cũng có khả năng tự nhân rộng nhờ vào các chiến lược kết hợp cộng đồng và tạo thu nhập bền vững cho người dân. Việc tuyển dụng những người từng là thợ săn hoặc người dân tộc thiểu số vào các hoạt động tuần tra, bảo vệ rừng không chỉ giúp họ có thu nhập ổn định mà còn tạo động lực cho các cộng đồng khác học hỏi và áp dụng. Điều này được minh chứng bởi nhiều người dân quanh khu vực dự án xin tham gia mô hình tuần tra rừng, cũng như các Vườn Quốc gia và Khu bảo tồn khác liên hệ để tham gia.