Gấu nâu (Brown bear) - tên khoa học Ursus arctos - là một loài gấu lớn, phân bố chủ yếu phía Bắc hai châu lục Á- Âu và Bắc Mỹ. Gấu trưởng thành có trọng lượng trong khoảng 100 - 635kg.
Gấu nâu có một số phân loài như gấu xám, gấu Kodiak, gấu nâu Mexico… trong đó gấu Kodiak là thành viên lớn nhất trong họ nhà gấu và cũng là loài động vật săn mồi lớn nhất trên đất liền, bên cạnh gấu trắng Bắc Cực.
Tên gọi của gấu nâu có nhiều điểm thú vị. Trong tiếng Anh, gấu nâu còn có tên gọi khác là “bruin”- tạm dịch “chú gấu”, xuất phát từ tên chú gấu trong cuốn “History of Raynard the Fox”- Câu chuyện về chú cáo Raynard.
Ngay đến tên khoa học - Ursus arctos- cũng suy từ "Ursus" - gấu trong tiếng Latin và "arctos" - gấu trong tiếng Hy Lạp.
Theo ước tính, hiện nay chỉ còn hơn 200.000 cá thể gấu trên thế giới, trong đó Nga là nơi tập trung đông nhất với khoảng 182.990 con, tiếp đến là Mỹ - 32.500 và Canada - 21.750 con.
Gấu nâu gần như đã tuyệt chủng tại Mexico và dãy Atlas thuộc Morocco. Chú gấu nâu Mexico cuối cùng đã bị bắn hạ vào năm 1960.
Tại châu Âu chỉ còn khoảng 14.000 con nằm trong những quần thể tách rời. Chúng đã bị tuyệt chủng tại Anh, đồng thời bị đe dọa nghiêm trọng tại Pháp và Tây Ban Nha, cùng hầu hết các nước Trung Âu. Số lượng gấu tại Rumania là lớn nhất với khoảng 4.500 - 5.000 cá thể, nhưng đang giảm dần do bị săn bắn quá mức.
Môi trường sống của gấu nâu đang tiến dần lên Bắc Cực, lãnh địa của gấu trắng. Trái đất nóng lên cho phép chúng di chuyển lên phía Bắc.
Tại những khu vực khác, môi trường sống của gấu nâu bị thu hẹp do con người, đồng thời sự săn bắn quá mức là những mối đe dọa thường trực.
Gấu nâu chủ yếu sống về đêm. Vào mùa hè, chúng tích tới 180kg mỡ, mục đích là để dự trữ năng lượng tiêu thụ dần khi chúng ngủ đông.
Gấu nâu không thực sự ngủ đông, chúng có thể dễ dàng thức dậy, nhưng chúng thích chui vào những chỗ an toàn như hang, hốc, hoặc những nơi lõm sâu để tránh thời tiết giá lạnh và bảo đảm an toàn cho bản thân.
Những vùng đất có thảm thực vật phân tán là nơi ở lý tưởng dành cho gấu nâu.
Là động vật ăn tạp, chúng ăn rất nhiều chủng loại thức ăn khác nhau, bao gồm quả mọng; rễ cây và chồi cây; nấm; cá; côn trùng hay các động vật có vú loại nhỏ. Gấu nâu ăn chủ yếu là thực vật, chiếm tới 75% năng lượng từ thức ăn của chúng.
Gấu nâu hầu như hành động đơn độc, nhưng tập trung rất đông tại nơi có nguồn thức ăn dồi dào và hình thành hệ thống phân cấp xã hội dựa trên tuổi tác và kích cỡ.
Gấu đực trưởng thành là đối tượng cần phải tránh né đối với những chú gấu đang tuổi vị thành niên và gấu con. Gấu nhỏ ít hung hăng hơn và luôn học cách tương tác tự nhiên với đồng loại.
Địa vị giữa những con gấu được khẳng định theo hướng cử chỉ. Gấu có địa vị cao hơn sẽ hướng về phía trước, nhe nanh, mõm xoắn lại, cổ đưa ra, trong khi cấp dưới của chúng sẽ hướng sang ngang, quay đi hoặc cúi đầu, ngồi hoặc nằm xuống.
Khi chiến đấu, gấu thường sử dụng móng vuốt, tấn công vào ngực, vai, hoặc sử dụng hàm răng sắc để cắn cổ và đầu đối phương.
Gấu nâu thường lợi dụng ưu thế về kích cỡ nhằm hăm dọa khi phải đối mặt với kẻ thù - động vật săn mồi khác, hoặc tranh chấp lãnh địa với loài vật có kích cỡ lớn. Trong phần lớn các trường hợp, gấu nâu chiếm ưu thế.
Những tranh chấp có thể dẫn đến bạo lực, nhưng thông thường vẻ ngoài đáng sợ của gấu là đủ để khiến đối phương rút lui, vì hầu hết các loài động vật đều tránh làm tổn thương bản thân.
Khi xung đột nổ ra, chúng có thể ăn luôn kẻ thù, dù mục đích khi tấn công không phải vậy.
Hiện nay, khu vực sinh sống của gấu nâu đã bị thu hẹp, thậm chí bị coi như tuyệt chủng ở một số nơi, nhưng trên thực tế, với số lượng khoảng 200.000 cá thể, đây là loài ít được quan tâm trong danh sách của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN- International Union for Conservation of Nature and Natural Resources).
Bạn có thể xem thêm: