Hạt cà phê Việt Nam dưới góc nhìn người trẻ: Khi những trái tim “xanh” cùng kể chuyện nâng niu giá trị bền vững của thiên nhiên

Gặp Jun Phạm sau 4 tháng "Tết Covid" đằng đẵng, ấn tượng đầu tiên chính là vẻ điềm đạm khác hẳn với sự sôi nổi thường thấy. Chậm rãi khuấy cốc cà phê, Jun tâm tình: "Gần đây Jun hay bắt đầu ngày mới bằng một ly đen đá không đường và chút âm nhạc nhẹ nhàng, như sáng nay là album Nâng Niu Lắm, Thiên Nhiên Ơi. Vừa nghe bài Nâng niu Cây & Đất vừa tranh thủ chăm chút cho mảnh vườn của mình khiến Jun thấy buổi sáng ‘chill’ hơn hẳn". Cà phê với Jun Phạm không chỉ là một loại thức uống, mà còn trở thành biểu tượng của sự tiếp nối, cộng hưởng từ cái nôi văn hóa Việt. Gu cà phê của anh cũng ngày càng về gần những giá trị nguyên bản, giống như cách anh bền bỉ theo đuổi lối sống "xanh".

Hỏi Jun về những ngày giãn cách vừa qua, anh hào hứng kể: "Thành phố mình có nhiều thay đổi tích cực quá. Jun vốn bị viêm mũi dị ứng, sợ nhất khói bụi. Đợt này ở nhà toàn mở cửa nhưng vẫn… khỏe re. Hẳn là chất lượng không khí đang dần tốt lên". Ngoài những mất mát, biến động khó lường, có lẽ Covid-19 cũng khiến nhiều người trẻ như Jun Phạm cảm nhận được sự "chữa lành" từ thiên nhiên. "Sau series Nhà Có Một Người, Jun nhận thấy nhiều tín hiệu khả quan từ khán giả. Mọi người hỏi Jun về cách trồng cây, chia sẻ ước mơ tự xây một góc xanh cho riêng mình. Giới trẻ đã dần hiểu và quan tâm hơn đến thiên nhiên, không phải qua những thông điệp khô khan mà bằng lối tư duy, hành động tích cực".

"Gần đây nhất, Jun biết đến một câu chuyện khó tin về một người dành đến 10 năm để theo đuổi giá trị bền vững của hạt cà phê Việt Nam. Thật sự Jun quá bất ngờ xen lẫn tò mò, vì mình hiểu rõ tác động đến một người đã khó, muốn thay đổi cả cộng đồng ắt hẳn là một hành trình gian nan". Nhân vật Jun Phạm đề cập đến là anh Phạm Phú Ngọc, Trưởng đại diện Nestlé Việt Nam tại Tây Nguyên và hành trình đáng nhớ cùng NESCAFÉ Plan, bắt đầu từ năm 2011.

Nói về cột mốc 10 năm, anh Ngọc hồi tưởng: "Bối cảnh nông nghiệp Việt Nam thời đó còn hạn chế, nông dân canh tác theo tập quán lâu đời, ít quan tâm đến khoa học - kỹ thuật, chưa kể đến vấn đề biến đổi khí hậu, đất đai già cỗi, nguy cơ cạn kiệt nguồn nước và tác hại của phân bón, thuốc trừ sâu đến sức khỏe người tiêu dùng và người nông dân - những người dành phần lớn thời gian mỗi ngày trên nông trại cà phê của họ. Đó là những thách thức đầu tiên mà NESCAFÉ Plan phải đối mặt".

Mục tiêu lớn nhất mà NESCAFÉ Plan đặt ra từ thuở sơ khai là trả cho đất đai sự sống vốn có, trái ngược với quan điểm canh tác lạm dụng các chất hóa học nhằm khai thác triệt để và phục vụ tham vọng về sản lượng thu hoạch. Anh Ngọc và những người đồng hành nhận định, không thể mang lý thuyết suông ra thuyết phục nông dân, mà phải xây dựng kế hoạch dựa trên những vấn đề thực tế.

Cụ thể, về phía người nông dân, mối quan tâm hàng đầu là thu nhập từ nông trại cà phê - điều tác động trực tiếp chất lượng cuộc sống gia đình và tương lai con cái họ. Với người tiêu dùng, một ly cà phê ngon và sạch là thứ họ luôn tìm kiếm, trong đó bao gồm các tiêu chí cụ thể như nguồn gốc xuất xứ và chất lượng cây cà phê.

NESCAFÉ Plan có chiến lược rõ ràng, bước đầu tiên là đánh giá nhu cầu đào tạo để đưa ra những hình thức áp dụng phù hợp cho các nông trại cà phê, dựa trên hiện trạng cụ thể từng vùng trong 5 tỉnh Tây Nguyên mà chương trình hướng đến. Để tiến hành áp dụng GAP (Good Agricultural Practices - Quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt), anh Ngọc và các công sự kiên trì giải thích cho nông dân hiểu những tác hại của các loại phân bón, thuốc bảo vệ thực vật lên sức khỏe của chính họ và khả năng phát triển của cây trồng. "Chúng tôi lấy vườn nông dân sản xuất tốt nhất làm mô hình cho nông dân học, để họ thấy được hiệu quả khả quan của phương pháp canh tác bền vững, về sản lượng lẫn chất lượng hạt cà phê".

Tự xem mình là một người nông dân, anh Ngọc và NESCAFÉ Plan từng bước đi sâu vào đời sống, trở thành người đồng hành cùng họ trên hành trình thay đổi. "Với nông dân, mỗi bao phân bón, chai thuốc trừ sâu là một phần tài sản quý giá, có người còn mang vào cất gầm giường vì lo hỏng hóc, mất mát. Và họ không biết hành động này vô tình làm ảnh hưởng đến chính sức khỏe cá nhân do thời gian dài tiếp xúc với chất hóa học. NESCAFÉ Plan thấu hiểu sự vất vả của người nông dân và chúng tôi càng tâm huyết với dự án này, mong muốn cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân nơi đây, từ việc canh tác cà phê đúng chuẩn đến cả thay đổi những thói quen trồng trọt chưa tốt"

Song song đó, NESCAFÉ Plan còn hướng đến xây dựng chuỗi giá trị bền vững cho hạt cà phê, duy trì những yếu tố để đảm bảo cuộc sống của người nông dân. Đến nay, NESCAFÉ Plan đã tập huấn và đào tạo cho hơn 300.000 nông hộ, giúp hơn 21.000 nông hộ đạt chứng chỉ cà phê quốc tế 4C, đưa hạt cà phê chất lượng ra nước ngoài, từ đó nâng giá trị hạt cà phê Việt Nam, tăng thu nhập và ổn định cuộc sống của nông dân.

"Với sự góp sức của các Ban ngành địa phương, các chuyên gia từ Viện Khoa học kỹ thuật Nông - Lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI) đã cùng với chúng tôi trong việc hỗ trợ kỹ thuật để bà con nông dân chăm sóc cà phê theo tiêu chuẩn cà phê quốc tế 4C và tài trợ từ 30-50% giá giống, vì thế hơn 10 năm qua đã phân phối hơn 53 triệu cây giống kháng bệnh, năng suất cao cho nông dân để tái canh hơn 53.000 ha cà phê già cỗi, năng suất vườn cây sau tái canh tăng từ 2 tấn/ha lên đến 3-4 tấn/ha, kết hợp với mô hình xen canh hợp lý, đã giúp bà con tăng thu nhập từ 30%-100% trên cùng diện tích" - anh Ngọc chia sẻ.

Sau 10 năm, NESCAFÉ Plan bắt đầu cho "trái ngọt": các nông trại giảm 40% lượng nước tưới, 20% lượng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu, mô hình trồng xen canh hợp lý cũng được nhân rộng, từ đó nâng cao 30-100% thu nhập cho nông dân trồng cà phê khu vực Tây Nguyên.

Con người chỉ đồng ý thay đổi khi họ nhìn thấy giá trị của việc mình làm: đời sống sung túc hơn, thu nhập được cải thiện, chất lượng hạt cà phê được nâng tầm. Bản thân người nông dân cũng tự hào khi uống được ly cà phê ngon từ chính nông trại của mình.

Nhìn lại chặng đường đã qua cùng NESCAFÉ Plan, anh Ngọc thấy mình đã nhận được một món quà vô giá: Sự tĩnh tâm, yên bình mà chỉ thiên nhiên mới có thể mang lại. Cách NESCAFÉ Plan chữa lành vết thương của tự nhiên cũng chính là cách album "Nâng Niu Lắm, Thiên Nhiên Ơi" chữa lành những tổn thương của con người bằng giai điệu, thanh âm thuần khiết. Để cảm nhận niềm hạnh phúc từ sâu trong tiềm thức - niềm hạnh phúc trong lối sống gần kề với thiên nhiên, bạn có thể dành tặng cho mình chút năng lượng tích cực buổi sáng với album "Nâng Niu Lắm, Thiên Nhiên Ơi’’ như gợi ý của Jun Phạm. Đừng quên hành trình kế thừa những giá trị bền vững luôn bắt đầu từ những điều nhỏ nhất, như thêm vào một hành động "xanh" mỗi ngày.