GS Nguyễn Tuấn: Giữa mắc Covid-19, nhập viện, thở máy và tiêm vaccine bạn chọn cái nào? 4 lý do để chọn AstraZeneca

Theo thông tin từ Bộ Y tế, Việt Nam đã ghi nhận một ca tử vong sau tiêm vaccine Covid-19 là một nữ nhân viên y tế, 35 tuổi, ở An Giang. Nữ nhân viên được tiêm vaccine AstraZeneca. Theo thông tin, nguyên nhân tử vong được chẩn đoán là "sốc phản vệ trên cơ địa quá mẫn cảm với non steroid".

1. Nguyên nhân tử vong có phải do vaccine?

Rất khó nói đến nguyên nhân tử vong sau khi tiêm vaccine. Khi một biến cố xảy ra sau khi được can thiệp (vaccine là một hình thức "can thiệp'" thì chúng ta không thể phát biểu rằng can thiệp là nguyên nhân của biến cố, bởi vì biến cố đó có thể là do các nguyên nhân khác.

Tương tự, nếu có tử vong sau khi tiêm vaccine thì chúng ta không thể nói vaccine là nguyên nhân tử vong, bởi vì bệnh nhân có thể mắc các bệnh lý khác cũng làm gia tăng nguy cơ tử vong.

Đa số các ca tử vong sau khi được tiêm vaccine có những bệnh đi kèm phổ biến như tim mạch và phổi. Không/chưa có bằng chứng nào để nói tiêm vaccine là nguyên nhân tử vong.

Ở Úc đã có hơn 2,5 triệu liều vaccine AstraZeneca được tiêm và có 3 ca tử vong được báo cáo sau khi tiêm vaccine AstraZeneca. Một người 48 tuổi và mắc bệnh tiểu đường. Một người ở tuổi 50. Một người ở độ tuổi 70. Các giới chức y tế vẫn chưa biết nguyên nhân tử vong, chỉ biết rằng trong số 3 người này có 2 người bị đông máu rất nặng.

2. Nguy cơ tử vong sau khi tiêm vaccine cao hơn hay thấp hơn nguy cơ tử vong trong cộng đồng?

Nhưng nói gì thì nói, tử vong vẫn là mối bận tâm của công chúng, nên chúng ta phải đặt chứng cứ lên bàn cân, nhất là khi đã có 1 ca không may mắn qua đời sau khi được tiêm vaccine AstraZeneca ở trong nước.

Cái nhìn tổng thể là nguy cơ tử vong trong dân số. Dĩ nhiên, không tiêm vaccine thì mỗi ngày vẫn có người chết vì nhiều nguyên nhân khác nhau. Chẳng hạn như ở Việt Nam, mỗi năm có khoảng 612.000 người chết vì mọi nguyên nhân, tức 1.780 ca tử vong mỗi ngày.

Do đó, câu hỏi đặt ra là nguy cơ tử vong sau khi tiêm vaccine cao hơn hay thấp hơn nguy cơ tử vong trong cộng đồng? Ở Việt Nam chỉ có 1 ca tử vong sau khi tiêm vaccine nên số liệu chưa đủ để trả lời câu hỏi này.

Do đó, chúng ta phải xem xét dữ liệu từ Ấn Độ. Tính từ 16/1/2021 đến 10/4/2021, đã có 95,43 triệu người Ấn Độ được tiêm vaccine (loại Covishield và Covaxin). Trong số này, có 617 ca bị phản ứng mạnh sau khi tiêm vaccine, trong đó có 180 ca tử vong. Như vậy tỉ lệ tử vong là khoảng 0,00019 phần trăm, hay gần 2/1 triệu. Nói cách khác, nguy cơ tử vong rất thấp.

Phân tích dữ liệu chi tiết cho thấy 76% các ca tử vong xảy ra trong vòng 3 ngày đầu sau khi tiêm. Gần 60% các ca tử vong có bệnh đi kèm là nhồi máu cơ tim.

Như vậy, nguy cơ tử vong sau khi tiêm vaccine là rất rất thấp so với nguy cơ tử vong trong cộng đồng. Hơn nữa, đa số ca tử vong là có bệnh lý đi kèm, nên không thể nói là do vaccine được.

3. Nguy cơ đông máu

Chứng đông máu trở thành mối quan tâm, vì các ca tử vong ở Úc là sau khi bị đông máu. Câu hỏi đặt ra là nguy cơ bị đông máu liên quan (nếu có) với vaccine AstraZeneca cao hay thấp? Nói cách khác, nếu không tiêm vaccine thì nguy cơ đông máu là bao nhiêu?

Đã có câu trả lời cho câu hỏi trên. Theo một nghiên cứu dịch tễ học công bố trên tập san Seminar In Hematology năm 2007, tỉ lệ phát sinh của chứng đông máu là 1 trên 1.000 người mỗi năm. Nhưng nghiên cứu trong cộng đồng khác cho thấy tỉ lệ đông máu trong cộng đồng hằng năm là khoảng 1 trên 2.000 người.

Đó là ở những người không tiêm vaccine, vậy ở những người được tiêm vaccine thì nguy cơ đông máu là bao nhiêu? Câu trả lời, theo số liệu của Cục Quản lý dược phẩm châu Âu (EMA), là khoảng 1 trên 100.000 người.

Như vậy, các bạn đã có chứng cứ để so sánh. Nguy cơ đông máu sau tiêm vaccine (1/100.000) thấp hơn nhiều so với trong cộng đồng (1/2.000 người). Có thể nói như sau cho dễ hiểu: không tiêm vaccine chúng ta cũng có nguy cơ bị đông máu, và nguy cơ này cao gấp 50 lần so với nguy cơ đông máu sau khi tiêm vaccine.

4. Lợi và hại

Bất cứ vaccine nào cũng có lợi và tác hại hay phản ứng phụ. Lợi ích của vaccine là giảm nguy cơ nhập viện và giảm nguy cơ tử vong nếu bị nhiễm virus SARS-CoV-2. Vaccine dĩ nhiên cũng có hiệu quả giảm nguy cơ bị nhiễm virus, nhưng thể không ngăn ngừa nhiễm virus hoàn toàn từ người sang người.

Phản ứng phụ của vaccine đã được nghiên cứu và báo cáo. Nhức đầu, đau cơ, đau khớp xương, và sốt là phổ biến nhất. Trong nghiên cứu lâm sàng giai đoạn III, 80% tình nguyện viên báo cáo một trong những phản ứng phụ trên. Theo số liệu ở Úc, cứ 10.000 liều vaccine thì có chừng 66 ca báo cáo phản ứng phụ trên.

Những báo cáo mới nhất, vaccine AstraZeneca có thể có liên quan đến chứng đông máu. Do đó, câu hỏi đặt ra là nếu đưa lợi ích và nguy cơ đông máu lên bàn tính thì kết quả sẽ ra sao? Đã có các chuyên gia của EMA phân tích số liệu và báo cáo kết quả, và tôi tóm tắt trong bảng số liệu kèm theo đây.

Câu hỏi mà các nhà phân tích muốn trả lời là: trong số 100.000 người được tiêm vaccine, bao nhiêu người bị chứng đông máu, bao nhiêu người được cứu sống và bao nhiêu ca nhập viện được ngăn chặn? Câu trả lời hoá ra tuỳ thuộc vào độ tuổi và loại cộng đồng bị nhiễm cao, trung bình hay thấp.

Việt Nam là nơi được xem là có nguy cơ nhiễm thấp. Giả thuyết rằng có 100.000 người trong độ tuổi 50 - 59 được tiêm vaccine, thì kết quả tính toán cho thấy sẽ có:

• 1 người bị chứng đông máu;

• 10 ca nhập viện được ngăn ngừa;

• 1 người được cứu sống.

Nếu 100.000 người ở độ tuổi 60 - 69 được tiêm vaccine, chúng ta kì vọng sẽ có:

• 1 người bị chứng đông máu;

• 19 ca nhập viện được ngăn ngừa;

• 3 người được cứu sống.

Nói tóm lại, ở bất cứ độ tuổi nào, lợi ích của tiêm vaccine chống Covid-19 (cứu người và giảm nguy cơ nhập viện) cao hơn nhiều nhiều so với nguy cơ bị đông máu.

Cuộc sống là những lựa chọn. Giữa mắc Covid-19, nhập viện, thở máy, tử vong và tiêm vaccine, bạn chọn cái nào?

Tôi tin rằng các bạn, cũng như tôi, sẽ chọn sự sống hơn là chọn cái chết. Vaccine cứu sống và giảm nguy cơ nhập viện. Do đó, tiêm vaccine phòng chống virus vẫn là lựa chọn hợp lý nhất.