Nhà báo Tạ Bích Loan lần đầu tiên đóng phim và những chuyện giờ mới kể

Tái hiện chân thực, xác thực và tinh tế cái Tết thời bao cấp nghèo khó mà ấm áp tình người, "Tết nghĩa là hy vọng"còn là lần đầu tiên MC Tạ Bích Loan tham gia đóng phim. 

Những trăn trở không yên, những kiếm tìm táo bạo

Khi được giao thực hiện một chương trình đặc biệt trong dịp Tết Nguyên đán, cả ê-kip của VTV6 không khỏi băn khoăn, lo lắng bởi đề tài nào cũng đã có người "động tay động chân", ý tưởng nào cũng sợ bị trùng lặp. Trong không khí căng thẳng của cuộc họp, nhà báo Tạ Bích Loan bỗng nảy ra một ý tưởng: năm 2016 là đúng 30 năm đất nước bước vào thời kỳ Đổi Mới, Tết bao cấp có lẽ... chưa ai làm.

Ngay lúc ấy, tất cả ê-kip, từ những người đã sống qua thời bao cấp như nhà báo Tạ Bích Loan, nhà báo Diễm Quỳnh, MC Quang Minh hay những người thế hệ 8x chỉ chớm sống trong bầu không khí bao cấp đều "tranh nhau" kể chuyện: ngày xưa thế này, ngày xưa thế kia....

Điều này khiến Trưởng Ban Thanh thiếu niên rất vui mừng vì đã rất lâu rồi mới có chương trình khơi gợi nhiều cảm xúc và nỗi ám ảnh từ phía mọi người như thế! Nhưng đây thực sự là một đề tài cực kỳ khó khăn vì tất cả chỉ còn lưu lại bằng những mảnh vụn nhỏ nhặt trong ký ức của mỗi người lớn. Trong khi đó, xã hội càng phát triển theo cuộc chạy đua của công nghệ thì con trẻ bây giờ lại càng khó lòng nắm bắt và đồng cảm được với quá khứ. Vì vậy, làm thế nào để chương trình sâu lắng, xúc động mà không bị già nua? Làm thế nào để kéo thế hệ trẻ vào guồng quan tâm về cuộc sống thời trước của cha mẹ, ông bà mình...? Những câu hỏi này luôn là nỗi trở trăn khiến cả ê-kíp phải tỉ mỉ bàn đi tính lại để có được phương án sản xuất – thực hiện tối ưu.

Cuối cùng, cả nhóm quyết định "Tết nghĩa là hy vọng" sẽ có kết cấu phức hợp: gồm talk show, truyền hình thực tế đan xen phim truyền hình, tiểu phẩm, phóng sự..., tái hiện nhiều hoạt cảnh mang tính "biểu tượng lịch sử" của thời bao cấp. Một trong những cảnh quay nổi bật là trong khi hàng dài người xếp hàng chờ đến lượt mua đồ thì MC Tạ Bích Loan "xông" vào kéo danh hài Chí Trung ra nói chuyện. Từ tình huống này, ê-kip nói vui với nhau: "Sếp Loan lần đầu đóng phim mà "diễn xuất" tự nhiên như không hay biết gì đến camera!".

Thực tế, từ đầu đến cuối, có thể coi "Tết nghĩa là hy vọng"là một cuốn phim tài liệu giàu sắc thái và cung bậc. Trong đó, những điều không hợp lý chình ình sau lớp vỏ nguyên tắc tưởng chừng rất hợp lý giữa cuộc sống khốn khó nói chung được xoáy mạnh, dễ làm lớp trẻ ngày nay thảng thốt: "Ôi! Thời của cha mẹ, ông bà mình sao mà phi lý đến vậy!".

Miếng thịt lợn trở thành tài sản lớn của cả gia đình, thậm chí người ta còn làm cả luận án tiến sĩ về cách chia thịt lợn. Mọi mong ước vật chất, nhu cầu về thực phẩm... đều xoay quanh nó. Đi đâu, người ta đều phải kè kè cầm theo tem phiếu, nếu không sẽ chẳng thể nào mua nổi hàng hóa phân phối. Ngộ nghĩnh biết bao những viên gạch ghi tên người được đặt chỗ "xí phần" thay cho chủ nhân ở vị trí xếp hàng mua đồ. Đây có lẽ là nguồn gốc của cụm từ "đặt gạch hóng" mà 9X, 10X bây giờ hay dùng (?!).

Bản thân nhà báo Tạ Bích Loan cũng chính là chứng nhân của cái thời "cười ra nước mắt" như thế. "3 từ "Tết bao cấp" – đối với chị nói riêng và cả ê-kip nói chung, đã động đến ký ức của rất nhiều người và hàm chứa đầy ắp cảm xúc nên trong mỗi cảnh quay, nhà báo vốn được tiếng là sắc sảo này đều không khỏi rơm rớm nước mắt.

Trong mùa xuân những hy vọng dâng trào

"Nét khác biệt và có thể "gây thương, gợi nhớ" của "Tết nghĩa là hy vọng"là những chi tiết được tái hiện rất sống động, tinh tế cả về bối cảnh, hoạt cảnh lẫn câu chuyện cụ thể được kể lại. Sức mạnh của chúng dễ làm lay động cảm xúc và ký ức, bởi những thế hệ từng trải qua thời kỳ ấy, như nhà báo Vũ Công Lập, như vợ chồng anh chị Chí Trung – Ngọc Huyền... ai cũng đều rất thương mọi người trong gia đình mình, đôi khi là thương chính mình..." – MC Tạ Bích Loan nhận định.

Điển hình là câu chuyện của nhà báo Vũ Công Lập. Ông có một cô em gái sống rất tình cảm, chi chút. Cả bữa cơm, khẩu phần mỗi người trong gia đình chỉ được miếng thịt duy nhất. Bình thường, nhiều anh con trai sẽ ăn miếng thịt ngay lập tức cho sướng, cho đã. Nhưng cô thì bao giờ cũng vùi nó xuống đáy bát cơm để ăn vào lúc cuối cùng. Đây là một cách dành dụm chắt chiu niềm vui, kéo dài hạnh phúc vô cùng thiêng liêng mà chắc chắn những khán giả trẻ sống trong điều kiện đầy đủ, thừa mứa vật chất thời nay khó lòng lý giải và đồng cảm trọn vẹn.

Vậy mà, khi nhà báo Vũ Công Lập nghỉ phép quân ngũ về nhà, cô gái luôn nhường lại "niềm vui cuối cùng" đó cho anh trai mình.

Trong khi đó, vợ chồng nghệ sĩ Chí Trung – Ngọc Huyền lại khiến khán giả... cười lăn cười bò với đêm tân hôn trong căn phòng vỏn vẹn 7m2 với... 3 cặp vợ chồng khác. Hơn nữa, vào đêm giao thừa đầu tiên, đáng lẽ "Táo Giao thông" sẽ được ăn cái Tết đoàn viên bên người vợ mới cưới xinh đẹp. Tuy nhiên, anh phải đi lắp TV để kiếm thêm tiền. Đúng 12 giờ, Chí Trung mới chạy vội về nhà rồi bị ngã trên đê. Bật khóc nức nở, anh cảm thấy cuộc đời lúc ấy sao mà cay đắng thế...

Nhà báo Tạ Bích Loan cho biết thêm: "Tết nghĩa là hy vọng"muốn đem lại cho khán giả một cái nhìn so sánh giữa quá khứ với hiện tại, để chúng ta có thể hiểu được mình là ai, ngày hôm nay như thế nào và sẽ ra sao nếu nhìn lại hôm qua?"

Lịch sử luôn có câu trả lời về mọi thứ.

Quả vậy, sau 30 năm, qua "Tết nghĩa là hy vọng", giữa những ngày Tết sung túc hơn, chúng ta cùng nhau nhớ lại từng năm tháng khó khăn để thấy rằng: trong mọi chông gai, thử thách, nghiệt ngã nhất của cuộc sống, tình người luôn là thứ tồn tại sau cùng, duy nhất. Chính những ân tình giản dị giữa người với người mới là đôi cánh nâng đỡ mọi hy vọng, như ý thơ đầy ám ảnh của Lưu Quang Vũ: "Trong mùa xuân những hy vọng dâng trào/ Những trăn trở không yên những kiếm tìm táo bạo"...

Hãy cùng xem "Tết nghĩa là hy vọng" phát sóng vào 21h ngày 6/2 trên VTV1 và 20h ngày 8/2 trên VTV6!