Nghi vấn mới về nguyên mẫu của bức tranh Thiếu nữ đeo hoa tai ngọc trai

Gần đây khi Thiếu nữ đeo hoa tai ngọc trai nằm trong bộ sưu tập Frick tới New York, thu hút rất đông công chúng chiêm ngưỡng, một lần nữa, các học giả lại đặt ra câu hỏi ai là nhân vật chính được “Bậc thầy ánh sáng” Johannes Vermeer họa lại trong tuyệt tác này. Và giả thuyết nhận được rất nhiều sự tán đồng rằng đó chính là con gái lớn của Vermeer, cô Maria, đồng thời cũng là một họa sĩ tài năng. 1/5 số họa phẩm được cho là của Johannes Vermeer cũng nằm trong nghi vấn là sáng tạo của Maria Vermeer. Điều này đi ngược lại với những gì tiểu thuyết gia Tracy Chevalier đã viết trong cuốn Girl With a Pearl Earring - best-seller năm 1999, được đề cử giải Orange 2000 và bộ phim cùng tên mà Chevalier là đồng tác giả kịch bản đã được đề cử 3 giải Oscar năm 2004, rằng đó là một cô hầu trong gia đình Johannes Vermeer, có tên gọi là Griet, 16 tuổi, sau này là người tình của Johannes Vermeer.

Vermeer vốn nổi tiếng với các tác phẩm lấy cảm hứng từ cuộc sống thường ngày. Trong số 34 bức tranh của ông, phần lớn đều là tự họa, vẽ cảnh thiên nhiên hoặc vẽ các thành viên trong gia đình. Tuy nhiên, Vermeer không chỉ đơn giản là “ghi lại” thế giới xung quanh mà bằng một sự quan sát kỹ lưỡng và trí tưởng tượng nên thơ đã lưu lại được những khoảnh khắc nội tâm đắt giá trong biểu cảm của nhân vật. 

Riêng về Thiếu nữ đeo hoa tai ngọc trai, những học giả đã xem xet rất kỹ càng và đưa ra kết luận rằng nhân vật thiếu nữ là một người mẫu được chăm chút, dàn dựng chu đáo. Điều này dựa trên những thuộc tính về hội họa in đậm trong phục sức của cô như dải khăn màu xanh và màu vàng khéo léo quấn quanh đầu và một biểu cảm rất nghiêm túc chứng tỏ cô là một nhân vật đã được dàn dựng. Về mặt chuyên môn, dựa trên nguyên tắc tính ngụ ngôn trong sáng tác hội họa của Johannes Vermeer, ông thường chỉ miêu tả những cá nhân cụ thể và có quan hệ mật thiết. Đó là một trong những đặc trưng nghệ thuật của Johannes Vermeer, sự vĩ đại của ông nằm trong nội địa, gia đình tính. Vì vậy, khả năng, nhân vật "Thiếu nữ đeo hoa ngọc trai" là cô con gái yêu của danh họa rất lớn. 

Quan niệm rằng nhân vật Thiếu nữ đeo hoa ngọc trai chính là cô người hầu Griet hầu như không căn cứ trên một luận điểm khoa học nào. Chính tư tưởng mơ hồ, lãng mạn nhưng cực đoan rằng người nghệ sĩ độc đáo và nhạy cảm phải nắm bắt được những vẻ đẹp khuất lấp, tình cờ cùng với những đồn đoán xung quanh đời tư của họ đã gây ra những giải thích rất thiếu căn cứ về nhân vật trong các tác phẩm hội họa. Trường hợp này có lẽ đúng với cả Thiếu nữ đeo hoa ngọc trai.

Không phải tới bây giờ các học giả mới phát hiện ra sự thật và đặt ra nghi vấn về những khẳng định thiếu khoa học về các nhân vật trong tác phẩm Johannes Vermeer. Trước đó, vào năm 2009, những nhân vật khác như Catharina, vợ của Vermeer, một người phụ nữ trước giờ vẫn bị cho là vụng về, nông cạn không thể là cảm hứng của danh họa đã được minh oan rằng bà là nhân vật trong một số bức tranh của chồng. Kế đó, hai cô con gái Maria và Elisabeth (hay Lijsbeth), thậm chí cả cô giúp việc chuyên vắt sữa cho gia đình cũng được phát hiện là nhân vật của Vermeer. Tuy nhiên, không một ai nghiên cứu chuyên sâu để đưa ra các mô hình cơ bản và hệ thống là các thành viên trong gia đình trong sáng tác của Vermeer.

Không chỉ Thiếu nữ đeo hoa tai ngọc trai mà một họa phẩm khác của Vermeer - Young Woman With a Pearl Necklace (Cô gái trẻ vói chuỗi hạt ngọc trai) đã được các học giả thống nhất đều vẽ một nhân vật trẻ đẹp trông rất giống với nhân vật được công nhân là vợ ông trước đó. Vì vậy, khả năng nguyên mẫu của Thiếu nữ đeo hoa tai ngọc trai là con gái lớn của Vermeer - Maria càng được xác thực. Mặt khác Maria sinh quãng năm 1654, thời điểm danh họa vẽ bức tranh, quãng năm 1667, 1669 hay 1670, nghĩa là lúc đó cô gái khoảng  13, 15 hay 16 tuổi, tầm tuổi của cô gái trong tranh. Các bức tranh khác của Vermeer - Girl Writing (Cô gái ngồi viết), Girl With a Guitar (Cô gái đàn Guitar) và Lacemaker (Người thợ thêu) đều lấy nguyên mẫu từ cô con gái thứ hai, Elisabeth.

Có lẽ điều này mãi là bí mật gia đình Vermeer và cũng chính để khép nó lại, sau khi kết hôn và đặc biệt sau cái chết của cha, Maria ngừng vẽ tranh.