Con người liệu có thật sự hung bạo từ bản chất hay không?

Chúng ta là loài homo sapien, được xem như là loài thượng đẳng trong thế giới động vật. Chúng ta có chữ viết, có lửa, có công cụ và trí thông minh. Chúng ta được giáo dục rằng không được phá luật và tôn trọng những quy chuẩn đạo đức… Tuy nhiên, sâu trong bản chất con người ta vẫn có 1 thứ mà nhiều người gọi đùa là "thú tính".

Vậy chuyện gì sẽ xảy ra nếu con người được tự do làm bất kỳ điều gì họ muốn mà không phải lo ngại về luật pháp hay bất kỳ sự trừng phạt nào? 

Rất nhiều thí nghiệm đã được thực hiện để xem liệu con người chúng ta tàn nhẫn đến mức độ nào so với đồng loại của mình. Qua đó họ cũng muốn tìm hiểu xem những tác nhân nào có thể gây ra sự hung dữ và tàn độc trong con người. Liệu có cách nào để ngăn chặn điều này hay không?

1. Thí nghiệm của Marina Abramovic

Nghệ sĩ Nam Tư cũ, Maria Abramovic đã thực hiện một thí nghiệm (hay màn trình diễn - theo cách cô gọi) có tên là Rhythm 0 tại Naples vào năm 1974. 

Thí nghiệm của cô nhằm tìm hiểu xem con người sẽ đối xử với người khác thế nào khi họ có quyền năng vượt trội. Ý tưởng của thí nghiệm rất đơn giản: cô cho phép mọi người có thể làm bất kỳ điều gì họ muốn với cô ấy trong suốt 6 giờ. 

Maria sẽ đứng yên không phản kháng trong khi khán giả có quyền sử dụng bất kỳ thứ gì trong số 72 vật cô để trên bàn, bao gồm một hoa hồng, lông vũ, nước hoa, mật ong, cho đến kéo, đinh, thanh sắt và cả một khẩu súng đã lên đạn...

Ban đầu, mọi thứ diễn ra rất thân thiện, mọi người tôn trọng, ôm cô và tặng hoa cho cô. Tuy nhiên khi họ nhận ra rằng họ hoàn toàn không phải chịu trách nhiệm gì cả, cũng như không có bất kỳ sự phản kháng nào xảy ra, mọi thứ bắt đầu tệ đi.

Cô bị cắt tóc, xé quần áo, cắt da. Thậm chí khi khẩu súng được để vào đầu cô với ngón tay của cô đặt vào cò súng, một cuộc ẩu đả đã xảy ra.

Maria đã nghẹn ngào cho biết: "Tôi muốn cho mọi người thấy con người sẽ quay về bản chất thật của mình nhanh đến thế nào khi có điều kiện. Tôi đã thấy rằng nếu cứ để mặc cho khán giả muốn làm gì cũng được, họ có thể giết tôi".

Quả thật, chỉ một thí nghiệm đơn giản, Maria đã cho thấy ngay cả những người tâm lý bình thường và khỏe mạnh nhất cũng có thể làm hại người khác khi họ có cơ hội.

2. Ảnh hưởng xấu từ tuổi thơ

Trong nhiều gia đình, trẻ em hoàn toàn không có quyền quyết định bất kỳ điều gì, trong khi một số gia đình lại cho con em mình hoàn toàn tự do. 

Điều này cũng dẫn đến có hai kết quả trái ngược, có những đứa trẻ lớn lên tin rằng mọi người đều phải chiều theo ý chúng hoặc tệ hơn, chúng muốn bù đắp những mất mát tuổi thơ bằng cách khiến người khác đau khổ. Nghe rất quen thuộc phải không? Đó thật sự là mô-típ của rất nhiều tội ác có thật trong xã hội.

Từ đó chúng ta có thể thấy rằng cần phải tìm ra một giải pháp cân bằng. Cần phải cho trẻ em quyền tự do nhưng đồng thời cũng phải dạy chúng biết cách tôn trọng người khác.

Nhà giáo, nhà văn nổi tiếng người Scotland, Alexander O’Neal, qua rất nhiều nghiên cứu, đã cố gắng giải thích cho các bậc phụ huynh sự khác nhau rất căn bản giữa tự do và tự do thái quá cho con trẻ. Ông luôn tin rằng ý thức rất quan trọng.

Chẳng hạn, nếu cô con gái muốn được tự may một chiếc váy, nhưng lấy vải từ chiếc áo khoác mà bạn thích, đó là điều không thể vì điều đó đồng nghĩa với việc con đã phạm vào không gian và đồ vật của người khác. 

Nhưng để khích lệ sở thích của con, bạn hoàn toàn có thể đưa ra một gợi ý khác, như chọn một chiếc áo nào mà bạn không còn dùng nữa chẳng hạn.

Hãy luôn ghi nhớ rằng, tự do cho trẻ con phát triển rất quan trọng, nhưng đặt ra giới hạn cho chúng còn quan trọng hơn. Vì khi phá vỡ giới hạn, có thể chúng đang dần học tập thói xấu đó là xâm phạm đến người khác.

3. Khi sự trừng phạt là điều không thể tránh được

Những nhà tâm lý học và phân tích tội phạm đều hiểu rằng những sự trừng phạt nặng hay nhẹ không đáng sợ bằng việc trừng phạt là điều bắt buộc, không thể tránh được nếu không muốn tội ác tiếp diễn.

Những con số thực tế chứng minh luận điểm này, ví dụ như chỉ có khoảng 75% vụ án mạng được phá hay 68% tội phạm sau khi được phóng thích đã bị bắt lại trong vòng 3 năm... và những con số này cứ lặp đi lặp lại qua mỗi năm. 

Những tội phạm thường có tâm lý họ sẽ không bị bắt lại lần thứ hai hoặc việc có nhiều vụ án chưa thể giải được cũng khiến tội phạm có tâm lý chủ quan và muốn tiếp diễn.

Điều đó cho thấy, chỉ khi bị ràng buộc vào pháp luật và những hình phạt nặng nề, tỉ lệ tội ác mới có thể giảm được.

4. Dễ dàng thể hiện sự xung đột hơn là hòa bình

Tại sao con người lại ghét nhau? Để trả lời câu hỏi "khó nhằn" này, nhà tâm lý học Muzafer Sherif đã thực hiện một thí nghiệm nhỏ với một nhóm trẻ em tại trại hè. Ông chia nhóm trẻ làm hai và cho chúng chơi những trò chơi phân định rạch ròi thắng thua.

Rất nhanh, từ sự ganh đua bình thường, bọn trẻ bắt đầu tỏ ra ghét nhau và thậm chí còn đánh nhau. Sau đó ông lại tạo ra những tình huống buộc chúng phải làm việc cùng nhau, chẳng hạn như cùng nhau đẩy xe bus. Tất nhiên, bọn trẻ đã dần hợp tác hòa bình nhưng mất rất nhiều thời gian.

Nghĩ rộng ra, trường hợp của Harry Potter và Draco Malfoy ghét nhau phải chăng vì cả hai nằm ở hai nhà vốn đã là cựu thù của nhau. Và vì sự ganh đua của hai nhà khiến cho cả hai nhân vật này luôn tìm cách chứng minh rằng nhà mình giỏi hơn. Nếu cả hai chung một nhà, có khi họ trở thành bạn thân cũng nên…

Mỗi ngày, chúng ta chứng kiến cảnh con người ghét nhau vì quá nhiều lý do: sắc tộc, vùng miền, xuất thân, gia cảnh… Hãy ngừng lại một phút và tự hỏi bản thân, tại sao lại ghét nhau vì những khác biệt mà không yêu mến nhau vì những điểm chung?

Con người thể hiện thù địch với nhau phần lớn vì họ sợ thế giới xung quanh và sợ cả bản thân họ. Điểm chung của những người sẵn sàng mở lòng và giúp đỡ người khác là gì? 

Họ mạnh mẽ và tự tin nên sẽ không biến mình thành trở ngại của người khác hay xem người khác là trở ngại của mình. Chỉ có yếu đuối và sợ hãi mới khiến con người trở nên phòng thủ, khép kín và thù địch mà thôi.

Trước khi quyết định làm điều gì đó với bất kỳ ai, hãy dành ra một khoảng lặng để đặt bản thân mình vào hoàn cảnh và góc nhìn của đối phương. Và hãy nghĩ xem, bạn có muốn bị người khác đối xử bằng cái cách mà bạn sắp đối xử với người khác hay không? Chỉ khi đó, bạn sẽ đảm bảo rằng, tự do của bản thân bạn không ảnh hưởng hay xâm phạm đến tự do của người khác.

Nguồn: Livescience, Brightside