Câu chuyện cảm động về hành trình khôi phục một giống cây chocolate quý hiếm và cổ nhất Trái đất

Nacional là loại cây cacao đặc hữu của khu vực Nam Mỹ, chỉ mọc giới hạn trong địa phận của 2 quốc gia Ecuador và Peru. Sau cả gần một thế kỷ vắng bóng, nó vô tình được phát hiện sống sót trong hẻm núi Marañón của Peru.

Thức uống ngon từ Nam Mỹ - Nỗi khát thèm của toàn Châu Âu

Theo nghiên cứu sinh học, Nacional là giống cây cacao có mặt trên Trái đất từ chí ít là khoảng 5300 năm về trước. Chúng được xem là nguồn nguyên liệu chế tạo chocolate cổ nhất hành tinh.

Phát hiện khảo cổ học cho thấy, từ khoảng 2000 năm trước, người Maya đã biết tận dụng quả Nacional làm thức uống béo bùi, bổ dưỡng. Suốt thời gian Đế chế Aztec thống trị vùng Trung Bộ châu Mỹ (thế kỷ 14-16), họ cũng say mê hạt cacao Nacional. Cư dân Atez trung đại rất nhiệt tình trong việc thu hoạch quả Nacional, bổ lấy hạt phơi khô, rang chín, giã thành bột. Họ thích nó đến nỗi nâng lên làm thức uống tế thần. Ngay cả dân tộc Inca cũng không thoát khỏi mê lực của chocolate Nacional.

Thế kỷ 16, người phương Tây mới biết đến ca cao Nam Mỹ. Những nhân vật đầu tiên được thưởng thức nó là các nhà truyền giáo. Tuy nhiên, họ chê nước ca cao… bẩn, nhìn thấy mà ghê. Thế rồi chính họ chứ không phải ai khác, bị chất nước lệt xệt, màu tối ấy chinh phục.

Đế quốc Tây Ban Nha là "gã gian thương" nhanh tay nhất, chớp cơ hội cướp bóc hạt Nacional "khuân" về nước. Từ Tây Ban Nha, công nghiệp chế biến chocolate phát triển rầm rộ, mở rộng thị trường ra toàn Châu Âu. Thời kỳ hoàng kim chocolate khai màn. Cả Peru lẫn Ecuador đua nhau nhân giống Nacional. Chỉ bằng loại cây công nghiệp này, họ phát triển kinh tế, nổi danh toàn cầu.

Nacional: Loài cacao duy nhất có mùi thơm như hoa và không đắng

Nhắc đến chocolate, ai cũng đều biết nó đặc trưng bởi vị đắng. Tuy nhiên, đó là chocolate được làm từ các loại hạt cacao không phải Nacional.

Nacional của Peru và Ecuador là giống cacao thuần chủng, không khác gì tổ tiên cách đây hơn 5000 năm. Nó có hạt màu trắng, dậy mùi thơm giống như hương hoa và không hề có vị đắng.

Có điều, sự thuần chủng hoàn hảo không phải là chìa khóa sinh tồn. Nacional rất khó chăm bẵm, hở chút là sâu bệnh. Vào thế kỷ 20, khi Nam Mỹ bị dịch bệnh Witches’ Broom (Chổi Phù thủy) quét qua, Nacional thuần chủng chết sạch. Chỉ những loài đã được lai ghép với các giống khác là sống sót. Khổ nỗi, Nacional lai ghép lại đánh mất hương vị quyến rũ của Nacional thuần chủng.

Tìm kiếm và chờ đợi mãi cũng chẳng thấy sự hồi phục nào từ Nacional, thế giới chocolate đành lòng chấp nhận đã đánh mất loại chocolate thơm ngon nhất. Sang đầu thế kỷ 21, mọi người thậm chí không còn nhớ đến cái tên Nacional.

Marañón: Hẻm núi may mắn của Peru

Năm 2007, nhà cung cấp hạt cacao Dan Pearson (Mỹ) cùng con trai là Brian Horsle quyết định khám phá hẻm núi Marañón, Peru, vùng rừng rậm rạp giáp với Ecuador. Vô tình, họ phát hiện một thân cây treo đầy quả nom thật giống với trái ca cao. Pearson bèn hái vài quả, đóng gói gửi đến Bộ Nông nghiệp Mỹ (United States Department of Agriculture). Chẳng bao lâu sau, ông nhận được kết quả phân tích gene xác nhận, đó chính là Nacional thuần chủng đã biến mất khỏi hành tinh.

"Hai bố con tôi đã phát hiện được một thứ thật tuyệt vời," – Pearson tự hào. Ông lập tức lên kế hoạch tìm kiếm, bảo vệ và phát triển Nacional hẻm Marañón.

Hẻm Marañón bị núi cao tứ phía vây bọc. Nhờ lọt thỏm trong vòng bảo vệ tự nhiên này, nó vô tình tránh được nạn Witches’ Broom. Tách biệt hoàn toàn với thế giới bên ngoài, các cây Nacional ở đây phát triển một kiểu đột biến lạ. Đó là có cả 2 màu hạt trong cùng một quả, tím và trắng.

Xác nhận Nacional của Marañón là thuần chủng rồi, hai cha con Pearson liền vận động cư dân trong hẻm chăm sóc và nhân giống cây. Năm 2011, họ mang mẻ hạt Nacional thu hoạch đầu tiên đến Thụy Sỹ, mở cuộc thi tuyển người giỏi làm chocolate nhất. Franz Ziegler, thợ làm bánh nức tiếng toàn cầu và Paul Edwards, bếp trưởng của Công ty Ẩm thực Chef Rubber giành giải.

"Suốt 50 năm làm chocolate, chúng tôi chưa từng được nếm hương vị nào độc đáo đến thế này," - Ziegler và Edwards vô cùng bất ngờ. Họ phải đích thân lặn lội đến tận Marañón, tự mình chứng kiến sự phục hồi của loài cây ca cao cổ quý.

Hiện tại, trong Marañón có khoảng 400 người trồng và thu hoạch Nacional. Cha con Pearson thu mua tại chỗ, trả giá cao gấp đôi hạt cacao bình thường. Ở Thụy Sỹ, hạt Nacional của Marañón được nghiền và trộn bằng máy chế biến chocolate loại cũ, sản xuất từ năm 1879, đảm bảo giữ nguyên hương vị. Thành phẩm chocolate Nacional ra mắt thế giới với thương hiệu Fortunato No 4. Người yêu thích chỉ có thể đặt mua từ 3 nhà sản xuất độc quyền là Moonstruck Chocolate (Mỹ), House of Anvers (Úc) và Solkiki Chocolatemaker (Anh).

Cũng từ sau phát hiện của cha con Pearson, người yêu chocolate khắp thế giới không ngại đường xá xa xôi đến thăm Marañón. Cách đây khoảng 3 năm, Marañón đã được kéo điện, phương tiện di chuyển hiện đại nhất là xe máy.

Tham khảo Bbc