Big Tech Trung Quốc chỉ còn là cái bóng của chính mình

Trên các sàn giao dịch chứng khoán New York và Hong Kong, không khí tươi vui dần trở lại với các hãng công nghệ Trung Quốc. Cổ phiếu Alibaba hay Tencent đã bật tăng từ vùng đáy, đem đến triển vọng về một thị trường giá lên.

Dù vậy, khi trao đổi với các lãnh đạo, doanh nhân và nhà đầu tư mạo hiểm, bức tranh ảm đạm hơn nhiều, bất chấp các dấu hiệu cho thấy chính phủ Trung Quốc đang “nới tay” đối với lĩnh vực công nghệ. Những người trong ngành miêu tả cảm giác hoang mang, tê liệt cùng với nhận thức rõ ràng về việc không thể nào quay lại thời kỳ tăng trưởng đỉnh cao của hai thập kỷ trước.

Trụ sở Ant Group tại Hàng Châu. (Ảnh: Bloomberg)

Alibaba và Tencent được dự báo tăng trưởng doanh thu một chữ số trong năm 2022, sụt giảm sau nhiều năm rầm rộ mở rộng. Một doanh nhân chia sẻ, anh đã bán cổ phần trong một kỳ lân công nghệ và e ngại thành lập doanh nghiệp mới cho tới khi những quy định của chính phủ rõ ràng hơn.

“Việc trấn áp công nghệ Trung Quốc đã xảy ra và không thể nào quay trở lại. Áp lực pháp lý đối với các doanh nghiệp công nghệ Trung Quốc có thể tạm dừng vào lúc này, xét tới nền kinh tế trì trệ, nhưng không phải không có khả năng nhà chức trách sẽ siết chặt gọng kìm một lần nữa”, doanh nhân giấu tên bày tỏ.

Ngành công nghiệp Internet nghìn tỷ của Trung Quốc đang trỗi dậy sau một cuộc “bể dâu”. Ant Group của Jack Ma đã sẵn sàng khôi phục vụ IPO bị hoãn, video game được cấp phép sau thời gian đóng băng, Bắc Kinh có thể sớm cho phép Didi Global hoạt động bình thường.

Trong các cuộc gọi hội nghị vài tuần qua, các quan chức hàng đầu đều tin tưởng vào một kỷ nguyên mới, nơi họ có thể một lần nữa tập trung phát triển sản phẩm và gặt hái lợi nhuận. Chẳng hạn, Koolearn Technology – công ty giáo dục trực tuyến gần như bị xóa sổ mùa hè năm ngoái do quy định cấm dạy thêm – ghi nhận cổ phiếu tăng gấp đôi giá trị chỉ trong 1 ngày sau khi lấn sân sang thị trường thương mại điện tử.

Cổ phiếu Alibaba tăng 60% từ vùng đáy hồi tháng 3 tại Hong Kong, dù giá trị của nó vẫn chỉ bằng một nửa so với vùng đỉnh lập được năm 2020. Chỉ số Nasdaq Golden Dragon China Index – bao gồm các công ty Trung Quốc niêm yết tại Mỹ - tăng 52% từ vùng đáy của năm nay và bằng khoảng 60% so với vùng đỉnh.

Xin Lijun, Giám đốc bán lẻ của “gã khổng lồ” thương mại điện tử JD.com, nhận định Bắc Kinh đang dần tung ra một số tín hiệu chính sách, song không có khả năng quay lại những ngày “cưỡi ngựa không cần dây cương”.

Sau khi nhà chức trách chặn kế hoạch IPO của Ant Group năm 2020 khiến thị trường vốn toàn cầu được phen chấn động, các startup có lý do để lo lắng. Các nhà sáng lập cho biết hàng loạt quy định ban hành từ năm 2021 khiến cuộc sống của họ khó khăn hơn. Các quy tắc chi phối mọi thứ, từ kinh tế số đến loại hình giải trí nào được cho phép trên mạng xã hội. Sự giám sát kỹ lưỡng mọi khía cạnh đã dẫn đến hiệu ứng “rùng mình”. Vốn đầu tư từ Mỹ biến mất, không có dấu hiệu quay lại. JPMorgan nằm trong số các tổ chức của Phố Wall từng gọi Trung Quốc là “không đầu tư được”.

Đặt các cổ phiếu phục hồi sang một bên, Trung Quốc vẫn đang trải qua thời kỳ suy thoái về vốn đầu tư mạo hiểm, dù từng được xem là đối thủ số một của Silicon Valley. Giá trị các thương vụ trong nước giảm khoảng 40% so với một năm trước, xuống 34 tỷ USD trong 5 tháng đầu năm 2022, theo dữ liệu từ hãng nghiên cứu Preqin. Trong khi đó, các quỹ đầu tư mạo hiểm và tư nhân huy động được 6,2 tỷ USD, giảm hơn 90% so với 5 tháng đầu năm 2021.

Ngay cả những người hưởng lợi khi Trung Quốc nới lỏng quy định cũng đối mặt với khó khăn. Dù nhà chức trách bật đèn xanh cho Baidu ra game mới từ tháng 4, công ty đã tạm dừng bộ phận phát hành và phát triển game, thu hẹp quy mô. Trong số 105 hãng game được cấp phép, ít nhất 11 hãng không còn hoạt động bình thường, theo Bloomberg. Một số xưởng game đã giải thể. Số khác đóng cửa website hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng.

Đóng băng cấp phép game dẫn đến làn sóng sa thải và tinh giản các nhà phát triển game trên toàn thị trường. Nó là ngõ cụt đối với nhiều xưởng game vừa và nhỏ, theo Jesse Sun, chuyên gia “săn đầu người” tại hãng tư vấn Gamehunter.

Trong kịch bản tốt nhất, những ông lớn kiêu ngạo một thời của Trung Quốc nay chỉ tìm kiếm tăng trưởng một chữ số. Họ e ngại theo đuổi các dự án táo bạo trong kỷ nguyên quy định tự phát. Ant Group gần như không có khả năng thực hiện thương vụ IPO lớn nhất thế giới. Didi nghĩ lại về kế hoạch mở rộng thị trường quốc tế. Tencent và Alibaba nói sẽ tập trung vào các ván bài an toàn hơn như mạng xã hội, thương mại trực tuyến trong khi dần nhường lại vị trí dẫn đầu trong các lĩnh vực đột phá như fintech.