Làm sản phẩm Internet cho cộng đồng là tự sát?
Trong thời buổi kinh tế khó khăn hiện nay người ta luôn nghĩ đến các hình thức kiếm tiền nhanh chứ chẳng ai nghĩ đến việc làm các trang web phục vụ cộng đồng.
Có thể định nghĩa các sản phẩm dành cho cộng đồng là các website mà nội dung trên đó chủ yếu do cộng đồng cùng nhau xây dựng và phát triển. Qua các nội dung đó người dùng có thể trao đổi hoặc tương tác với nhau một cách dễ dàng. Các website dành cho cộng đồng chủ yếu có mấy loại hình như: Mạng xã hội, diễn đàn, gần đây nhất là các trang mới nổi có mô hình nhái lại của 9gag như Haivl. Hiện thực trạng của những trang web đi theo mô hình này ra sao, chúng ta hãy cùng trao đổi với một người đang khởi nghiệp trong lĩnh vực này và tìm hiểu kỹ hơn về những sản phẩm như vậy
Thực trạng đáng buồn của các trang cộng đồng Việt Nam
Trao đổi với Đô, một trong những người đang làm website Quyet.de một sản phẩm cộng đồng với mô hình khá mới lạ tại Việt Nam. Anh cho biết: Khoảng thời gian 2 năm trở về trước là quãng thời gian “ngọt ngào” với mạng xã hội. Hàng loạt các tên tuổi lớn như VTC hay VNG tung ra các mạng xã hội như ZingMe hay Go. Trong khi đó, các diễn đàn đã chứng tỏ dần thế mạnh của mình với những website như VOZ hay webtretho. Khoảng hơn 1 năm trở lại đây, các trang có mô hình giống với 9gag, chuyên đăng ảnh chế, hài hước cũng bắt đầu nở rộ đặc biệt là Haivl.
Tuy nhiên cho tính đến thời điểm hiện tại, ZingMe và VTC hầu như đã buông cờ trắng trước con số 20 triệu người dùng Việt của Facebook. Trong khí tỷ lệ các diễn đàn ngừng hoạt động tăng cao, hầu hết đều phải vất vả chống lại sự “thay máu” trong cộng đồng ( lớp người dùng mới lên thay có thể kế thừa phát huy những cái hay của lớp trước hoặc làm diễn đàn lụi bại). Tính đến thời điểm này, những cái tên từng rất đình đám như GameVn hay Vn-zoom đã không còn hoạt động mạnh mẽ như trước. Các forum còn lại đang thì gần như phải cạnh tranh với chức năng Group của facebook. Chỉ rất ít những diễn đàn như VOZ, Webtretho vẫn kế thừa được và phát huy giá trị của mình. Còn những mô hình nhái lại như của 9gag thì càng lúc càng trở nên bão hòa, hàng loạt các sản phẩm như vậy đang tạo dấu ấn khá xấu trong lòng người dùng bởi mật độ spam dầy đặc gây phản cảm, khó chịu.
Có thể nói các sản phẩm này dần đi vào lối mòn về nội dung, giảm dần số lượng người dùng, chịu ảnh hưởng và phải cạnh tranh với ông lớn Facebook. Chính vì thế, trong một năm qua gần như không có một website dành cho cộng đồng mới nào được ra đời, cả một mảng không thể thiếu của Internet dần bị lãng quên, không ai khai thác.
Thử thách nghiệt ngã với các sản phẩm khởi nghiệp dành cho cộng đồng
Đô cho rằng, thời điểm này thực sự là một thử thách nghiệt ngã với những trang cộng đồng. Nếu cố gắng lao đầu vào làm mạng xã hội để đánh bại facebook là một điều cực kỳ viển vông và đã được chứng minh bằng thực tế. Trong khi đó để đánh vào ngách cộng đồng như forum, cần một thời gian rất dài, nhiều năm để thu thập và phát triển cộng đồng. Hơn nữa, bây giờ người dùng bắt đầu có giảm thói quen vào các forums, diễn đàn nữa. Còn các trang dạng nhái 9gag đã dần được định nghĩa là các "trang rác" khi hiện nay có quá nhiều trang có mô hình tương tự với đủ loại nội dung đang hàng ngày được spam trên facebook.
Con đường làm các sản phẩm cũ thì bế tắc, con đường làm sản phẩm mới cũng chẳng khá hơn là mấy. Chẳng hạn như Quyet.de, sản phẩm đang được nhóm của Đô phát triển. Đây có thể dược coi là một ứng dụng hỏi, đáp, lấy ý kiến về cộng đồng. Người dùng có thể gửi các câu hỏi, thắc mắc của mình lên trang và mời mọi người cùng tham gia bình chọn phương án mà họ cho là tốt nhất. Nó giúp các thắc mắc và khó khăn được giải quyết với sự đồng thuận của số đông trong thời gian ngắn nhất có thể. Ví như: Nên đi làm mặc áo sơ mi hay áo phông? hoặc ăn bún chả hay phở? Những câu hỏi mang tính cá nhân mà không phải ai cũng tự trả lời được dễ dàng. Quyet.de học theo mô hình sản phẩm đang được ưa chuộng trên thế giới với các trang tiêu biểu là Thumb.it và Polarb. Đây là hai ứng dụng khá nổi tiếng với cả triệu người dùng. Tuy đây là 2 mô hình khá thành công tại nước ngoài, nhưng ở Việt Nam lại chưa có ai kiếm chứng về khả năng sống sót và thành công của nó. Chính vì thế có thể coi đây là một mô hình khởi nghiệp cực kỳ mạo hiểm đặc biệt là với những người trẻ còn ít kinh nghiệm.
Thêm vào đó, người dùng Internet Việt Nam khá khó tính trong việc chấp nhận một sản phẩm nội địa. Nếu không thực sự đem lại nhiều giá trị và vượt trội so với các website khác thì việc bị tẩy chay hoặc ghét bỏ là điều thực sự dễ dàng xảy ra. Thực tế đã chứng minh sự khắc nghiệt của người dùng Việt Nam với những site từng ăn theo mạng xã hội facebook, nó tạo ra ác cảm không hề nhỏ và khiến chúng chết yểu.
Chưa kể đến việc đây là dạng sản phẩm mới, phải mất một thời gian không nhỏ để tạo thói quen cho cộng đồng làm quen với nó. Có thể nói đây là một sản phẩm không hề đơn giản, về mặt sản phẩm, kỹ thuật lẫn phát triển cộng đồng. Ngoài các vấn đề tài chính để duy trì cơ sở hạ tầng ( server, tiên miền) sản phẩm còn rất cần nhân sự tham gia phối hợp để vận hành một cách tốt nhất. Hiện nay nhóm Đô có khoảng hơn 5 người, đa phần còn rất trẻ, ít kinh nghiệm.
Thứ duy nhất gắn kết họ đó là niềm đam mê và sức trẻ. Nhưng về lâu về dài, nếu tập trung sức lực vào đây mà không đem lại bất kể lợi nhuận gì thì việc từ bỏ là hoàn toàn có thể xảy ra. Tuy nhiên để thu được lợi nhuận từ các site cộng đồng không phải ngày một ngày hai là có được. Nếu đi tìm nhà đầu tư vào thời điểm này thì chắc chắn sẽ không nhận được sự trợ giúp nào. Bởi đơn giản là họ đã không còn kỳ vọng nhiều vào những sản phẩm như vậy. Nhà đầu tư thực sự cần cảm nhận thấy tính khả thi của những dự án như thế, không chỉ trên giấy tờ mà còn phải chứng mình được thực tế.
Rõ ràng với tình trạng kinh tế khó khăn như hiện nay, những site như thương mại điện tử, hay phát hành game còn có khả năng thành công hơn những sản phẩm như của nhóm Đô nhiều. Nói tóm lại chính khó khăn từ phía cộng đồng, từ cách nhìn nhận của thị trường và các nhà đầu tư khiến cho những người làm sản phẩm cho cộng đồng thực sự trở nên khó khăn trong việc trở thành một sản phẩm có chỗ đứng trong cộng đồng. Đô tâm sự: “Những ngày làm Quyet.de đã có có không ít người nghi ngờ và khẳng định sản phẩm sẽ khó mà sống sót được, làm như thế này chẳng khác nào tự sát cả”
Niềm tin nào cho các trang cộng đồng?
Trong khi cả ngành chỉ tin vào những nỗ lực đến từ các sản phẩm game, mạng quảng cáo trực tuyến hay TMĐT, thì Đô vẫn tin rằng sản phẩm của nhóm sẽ vẫn có chỗ đứng riêng của nó. Đô chia sẻ: "Nếu tất cả sản phẩm Internet chỉ chạy theo tiền và lợi nhuận thì thực sự ngành này sẽ trở thành một ngành thực dụng mà mất đi cái giá trị ban đầu là công cụ hỗ trợ cho con người. Tuy nhiên, nếu hướng giá trị của mình đến phục vụ cộng đồng, phục vụ lợi ích con người. Khi có sự gắn kết sử dụng của người dùng thì rồi sản phẩm sẽ có chỗ đứng, sẽ có tiếng nói. Đến cả ông lớn như facebook còn từng có lúc phải đau đầu để tìm ra mô hình kiếm tiền"
Đô cũng cho biết thêm, mặc dù hiện tại tuy vẫn chưa được nhiều người đánh giá cao, một số thành viên trong nhóm đã từng nản lòng, muốn bỏ cuộc. Tuy nhiên, cứ mỗi lần lại có thêm một người đăng ký, thêm một người bình chọn hoặc đặt câu hỏi là một niềm vui nho nhỏ cho cả nhóm. "Đôi khi với một sản phẩm mới thì niềm vui đơn giản chỉ có vậy thôi". Có lẽ đến thời điểm hiện tại, thực sự nhóm của Đô chỉ mong muốn sản phẩm của mình không ngừng trở nên hoàn chỉnh để phù hợp với người dùng Việt Nam, những vấn đề như tiền bạc hay công sức chỉ là thứ yếu. Đô không ngại ngần chia sẻ: "Nếu Quyet.de không thành công, thì bọn em cũng thành nhân, giờ chỉ biết cố hết sức mình cho nó"
Kết
Những sản phẩm dành cho cộng đồng thực sự đang ngày một ít đi do tư duy người trong ngành luôn hướng đến giá trị là tiền bạc và lợi nhuận. Chính điều này đang làm cho ngành Internet mất đi giá trị ban đầu của nó và tạo ra sự phát triển của hàng loạt sản phẩm thực dụng với mục đích kiếm tiền, xin đầu tư. Có lẽ cần có những sự nhìn nhận tích cực hơn nữa của người dùng Việt Nam và những người trong ngành để Việt Nam ngày càng có thêm những sản phẩm độc đáo và đa dạng thay vì chỉ tập trung các sản phẩm để kiếm tiền hay kiếm đầu tư như hiện nay.
