New Zealand trở thành quốc gia đầu tiên tuyên bố "chiến thắng" Covid-19, và đây là bí mật giúp họ làm điều đó

Sau nhiều tuần tiến hành phong tỏa, New Zealand đã đạt được mục tiêu mà nhiều đất được hiện đang rất khao khát, đó là "giải quyết" trọn vẹn dịch bệnh do virus corona chủng mới (SARS-CoV-2) gây ra.

Trong vài ngày qua, số các ca nhiễm mới được phát hiện tại New Zealand chỉ là dưới 10. Thậm chí vào ngày 27/4, cả nước chỉ có đúng 1 trường hợp nhiễm mới. "Điều này mang lại sự tự tin, rằng chúng tôi đã đạt được mục tiêu loại bỏ hoàn toàn dịch bệnh. Nó không có nghĩa là số ca nhiễm đã về 0, mà là chúng tôi biết các ca nhiễm ấy đến từ đâu," - Ashley Bloomfield, giám đốc y tế của New Zealand chia sẻ, đồng thời hé lộ rằng kể từ ngày 1/4, cả nước chỉ có 1 ca chưa rõ nguồn gốc lây nhiễm mà thôi.

Thứ 2 vừa qua - tức 27/4 - là ngày cuối cùng trong 5 tuần phong tỏa toàn quốc cấp độ 4 (mức cao nhất) của New Zealand, một biện pháp được thủ tướng Jacinda Ardern gọi là "khắc nghiệt và chặt chẽ bậc nhất trong lịch sử hiện đại của đất nước." Trong ngày 28/4, New Zealand đã nới lỏng quy định này, cho phép hơn 400.000 công dân quay trở lại làm việc, và 75% nền kinh tế của cả nước tái vận hành. Độ hạn chế được hạ xuống mức 3, cho phép người dân tổ chức tang lễ và ra ngoài mua sắm.

Tính từ đầu dịch bệnh, New Zealand có 19 ca tử vong, cùng 1472 ca nhiễm (tính cả số ca dương tính và đang nghi ngờ) theo số liệu từ ĐH Johns Hopkins. Trong đó, 82% đã hồi phục.

Đây có thể xem là một thành công lớn của New Zealand, khi trở thành quốc gia đầu tiên tuyên bố giành chiến thắng dịch Covid-19. Tuy nhiên, thủ tướng Ardern không ăn mừng, mà thúc giục người dân nâng cao cảnh giác.

"Chúng ta vẫn chưa thoát khỏi dịch bệnh," - trích phát biểu của nữ thủ tướng vào ngày 28/4. "Mức hạn chế độ 3 là giai đoạn phục hồi, để đánh giá xem những gì chúng ta làm có thực sự hiệu quả."

Trên thực tế, New Zealand đã sở hữu một số lợi điểm cực lớn khi đối phó với đại dịch lần này. Trước hết là họ có thời gian, khi ca nhiễm đầu tiên tại New Zealand được xác nhận vào ngày 28/2, trước Mỹ hơn 1 tháng. Việc là một quốc đảo khá tách biệt với rất ít chuyến bay chuyển tiếp cũng cho phép họ dễ kiểm soát hơn. Hơn nữa, họ không phân chia thành các bang tự trị như Mỹ hay Úc, nên việc quản lý cũng trở nên dễ dàng.

Tuy nhiên, mấu chốt thành công của New Zealand lại đến từ những kinh nghiệm hết sức cơ bản: Hành động nhanh, xét nghiệm diện rộng, và hoàn toàn dựa trên cơ sở khoa học.

Hành động nhanh chóng

Giống như nhiều quốc gia khác, New Zealand có lập ra mô hình cho thấy khả năng virus corona tàn phá mạnh mẽ như thế nào nếu họ không hành động gì. Nhưng khác ở chỗ, phản ứng của họ đã nhanh hơn.

Khi Ardern thông báo vào ngày 14/3 rằng tất cả những ai nhập cảnh vào quốc gia sẽ phải tự cách ly nghiêm ngặt trong 2 tuần, nó nằm trong số yêu cầu thắt chặt biên giới quyết liệt nhất. Mà khi đó, cả nước mới chỉ có 6 ca nhiễm thôi.

Ngày 19/3, Ardern tuyên bố lệnh cấm nhập cảnh toàn bộ người nước ngoài. Lúc đó, tổng cộng có 28 ca dương tính được xác nhận. Và ngày 23/3, khi Ardern ra lệnh phong tỏa toàn quốc, họ cũng mới chỉ có 102 ca nhiễm, và không có trường hợp nào tử vong.

"Hành động sớm và quyết liệt đã giúp loại bỏ tình cảnh tồi tệ nhất có thể xảy ra vì virus," - Ardern tuyên bố vào ngày 28/4.

Có một vài lý do khiến New Zealand phải hành động quyết liệt như vậy. Ngày 14/3, Ardern đề cập rằng New Zealand là một trong những tuyến đường chính đến các hòn đảo của Thái Bình Dương, nên họ có trách nhiệm bảo vệ "những người hàng xóm" ấy. Và ngoài ra, việc hành động sớm hoàn toàn dựa trên lợi ích của công dân đất nước.

"Tại New Zealand, chúng tôi không có nhiều giường chăm sóc tích cực như các nước khác. Đó là lý do vì sao Ardern hành động rất nhanh," - Siouxsie Wiles, nhà vi sinh vật học từ ĐH Auckland chia sẻ.

Không những hành động nhanh, mà việc thu hồi lệnh phong tỏa, cách ly xã hội cũng được thực hiện chậm hơn nhiều quốc gia khác. Ngay cả khi các ca nhiễm mới đang có xu hướng giảm xuống, Ardern vẫn lựa chọn kéo dài thời gian phong tỏa thêm 5 ngày, để độ thắt chặt vẫn ở mức 4. Và đáng chú ý, người dân New Zealand đa số đều ủng hộ nó, với tỷ lệ lên tới 87% theo một khảo sát của Colmar Brunton.

Xét nghiệm diện rộng

New Zealand cũng không hề chần chừ trong việc xét nghiệm. Họ tăng cường làm xét nghiệm diện rộng, với khả năng đạt tới 8000 xét nghiệm mỗi ngày theo thông báo của Ardern ngày 28/4.

Tổng cộng, New Zealand đã làm 126.066 xét nghiệm. Để so sánh thì tại Anh Quốc - đất nước có dân số nhiều hơn 13 lần, mới chỉ làm được khoảng 719.910 xét nghiệm mà thôi. Tuy nhiên, dấu hiệu cho thấy chính sách xét nghiệm của New Zealand có hiệu quả nằm ở tỉ lệ dương tính.

Tiến sĩ Mike Ryan, giám đốc điều hành chương trình khẩn cấp của WHO cho biết, tỉ lệ "đẹp" là 10 ca âm tính mới có 1 ca dương tính. Nghĩa là bất kỳ quốc gia nào có kết quả dương tính ở dưới 9%, nó cho thấy việc xét nghiệm đang đạt hiệu quả tốt.

Tại New Zealand, tỉ lệ dương tính khi xét nghiệm diện rộng chỉ khoảng 1%, cho thấy dường như không có ca lây nhiễm nào trong cộng đồng lọt ra khỏi tầm kiểm soát. Ngày 27/4, Ardern nhấn mạnh rằng tại nhiều quốc gia khác, một bệnh nhân có thể lây nhiễm cho 2,5 người khác. Còn tại New Zealand trong thời gian phong tỏa, tỉ lệ lây nhiễm là 0.4 mà thôi.

Dựa hoàn toàn vào khoa học chính thống

Theo giáo sư Michael Baker từ ĐH Otago, bài học lớn nhất thu được từ New Zealand lúc này là sự kết hợp giữa khoa học và quản lý.

Trong thời gian phong tỏa, Ardern đã hoàn toàn lắng nghe giám đốc y tế Bloomfield. Cả hai thường xuyên dự họp báo cùng nhau, và Ardern để ông trả lời các câu hỏi từ truyền thông. Bản thân Bloomfield có nền tảng y tế rất mạnh, và cũng là chuyên gia về y tế cộng đồng.

"Tại New Zealand, khoa học và quản lý có mối liên hệ rất tốt, và cả hai đã cho hiệu quả cao," - Baker cho biết. "Tôi cảm thấy khá thất vọng khi nhiều quốc gia với nền khoa học top đầu đã không có được điều đó."

Chưa phải lúc ăn mừng

Dù New Zealand hiện tại đang là mô hình rất thành công trong đối phó với dịch Covid-19, vẫn cần phải hiểu rằng dù có chiến thắng, không có nghĩa cuộc sống của họ đã trở lại bình thường.

New Zealand hiện vẫn đang trong lệnh phong tỏa mức 3, với hầu hết người dân vẫn đang được khuyến khích ở nhà, tránh ra đường.

"Mức độ 3 không phải để người dân trở lại cuộc sống như trước khi có dịch," - Ardern cho biết. "Ngày đó sẽ đến, nhưng không phải lúc này."

Ardern nhấn mạnh, cuộc chiến chống Covid-19 sẽ vẫn tiếp diễn cho đến khi thế giới tìm ra vaccine. Và cũng giống như mọi quốc gia khác, New Zealand cũng đang phải tập trung gỡ rối cho nền kinh tế - vốn bị đóng băng trong quá trình phong tỏa.

Ví dụ như du lịch - vốn là ngành xuất khẩu mạnh nhất của New Zealand đang chịu ảnh hưởng mạnh. Lệnh cấm nhập cảnh vẫn đang được áp dụng, và mọi công dân New Zealand trở về từ nước ngoài sẽ buộc phải đưa đi cách ly. Đã có đàm phán nới siết chặt giữa New Zealand và Úc, nhưng hiện tại chưa có thông báo chính thức được đưa ra. Hơn thế nữa là dù trong viễn cảnh sáng sủa nhất, kho bạc New Zealand ước tính đất nước sẽ phải chứng kiến tỉ lệ thất nghiệp lên tới 13%.