Chắc hẳn ai ai trong chúng ta cùng từng được nghe tới câu thành ngữ "dính như sam". Chỉ có điều không phải ai cũng biết đến nguồn gốc của sự so sánh ấy. Thực tế, câu nói này xuất phát từ một loại hải sản nổi tiếng - đó là con sam. Sự so sánh ấy cũng là vì, sam lúc nào cũng đi theo cặp, con đực nằm trên lưng và chỉ nhỏ bằng một nửa con cái. Cặp sam thường quấn quýt, không tách rời dù sống trong môi trường biển sóng mạnh.
Bên cạnh sự tích đặc biệt về loại hải sản này, chúng còn được biết đến là một trong những món ngon đặc trưng ở vùng biển Quảng Ninh. Thời gian này cũng đang vào mùa sam, mùa sẽ kéo dài cho đến tháng 2 âm lịch hàng năm. Các món ăn thường được chế biến từ sam cái, do sam đực nhỏ và ít thịt.
Chế biến món ăn từ loại hải sản này cũng khá cầu kì, trước tiên đầu bếp phải lưu giữ sam cái từ 3 – 4 ngày để chúng nhả sạch đất. Sau đó, phần tiết sẽ được xử lí hết bằng dao nhọn để tránh thịt bị thâm. Các món ăn sẽ được chế biến từ thịt và trứng sam, phần vỏ và ruột đều bỏ. Người chế biến cần tinh tế và cẩn thận, bởi nếu chỉ giữ lại một chút trong phần ruột sam, cũng có thể khiến người ăn bị ngộ độc hoặc dị ứng. Chính bởi sử cầu kì đó, nên loại thực phẩm này được liệt vào danh sách các loại hải sản đắt đỏ.
Sam có thể chế biến được hàng chục món ngon, cùng với sự sáng tạo của đầu bếp người ta có thể làm nên cả một bữa tiệc trọn vẹn từ loai hải sản này. Với các món khai vị, bạn có thể dùng súp hay gỏi sam. Món chính với trứng sam nướng, sam xào sả ớt, sam chua ngọt, chả sam hay sam nướng. Ngoài ra, người ta còn chế biến các món ăn như tiết canh sam, cháo sam hoặc miến.
Chỉ nghe kể thôi cũng đủ thấy được sự đa dạng và hấp dẫn từ loại thực phẩm này. Thế nhưng món ăn được xem là lựa chọn ưu tiên nhất đó chính là trứng sam nướng. Những con sam bụng đầy trứng sẽ được nướng trên than hoa đến khi chín vàng, dậy mùi thơm. Nhiều nơi sẽ ướp phần trứng với mỡ hành, đậu phộng, khi nướng chín thường được ăn kèm với bưởi tách múi hoặc củ cải ngâm dấm. Thịt ở sam trứng chỉ là một phần nhỏ ngay sống lưng, phần trứng nhiều hơn cỡ 2 -3 người ăn mới hết, béo ngậy và thơm mùi mỡ hành. Để đỡ ngán, trứng sam ăn kèm một miếng bưởi rồi dùng vơi nước chấm chua ngọt là ngon hết xảy.
Các món ăn từ sam rất đa dạng, tuy nhiên để thưởng thức được đúng vị phụ thuộc nhiều vào tay nghề của đầu bếp. Bởi vậy, lựa chọn những nhà hàng uy tín là điều nên lưu ý khi muốn dùng loại hải sản này. Mùa sam đã đến, nếu chưa có kế hoạch du lịch tới Quảng Ninh, bạn vẫn có thể thưởng thức các món ăn từ sam tại một số nhà hàng ở Hà Nội.