Chân dung người phụ nữ da màu được in trên đồng 10 đôla Canada mới

“Thật không thể tin được rằng chị gái tôi, một phụ nữ da màu lại có trong đồng tiền 10 đôla”, bà Wanda Robson, em gái (91 tuổi) của bà Desmond, người đã tích cực truyền tải câu chuyện của chị gái mình với công chúng, phát biểu tại lễ ra mắt đồng tiền mới của ngân hàng ngày 19-11. Trên đồng tiền mới cũng in một bản đồ về cực bắc của Halifax trong lịch sử, nơi có một trong những cộng đồng người da màu lâu đời nhất của Canada và cũng là nơi bà Desmond lớn lên.

Người phụ nữ đi vào sách lịch sử…

Bà Desmond từng có một thời gian ngắn làm giáo viên, thời ấy vốn tình trạng phân biệt chủng tộc còn khá phổ biến. Khi rời công việc giảng dạy để khởi nghiệp với nghề làm đẹp, Desmond buộc phải sang tỉnh khác học nghề vì thời đó, các trường dạy làm đẹp ở Nova Scotia cấm người da màu đăng ký. Canada không có đạo luật riêng rẽ nhưng họ đã có chính sách về phân biệt chủng tộc. “Đó là các chính sách được viết theo cách “che giấu” ý định xấu”, Constance Backhouse, Giáo sư Luật tại trường Đại học Ottawa, người đã viết nhiều về Desmond nhận định.

Bất chấp trở ngại, Desmond đã mở cơ sở làm đẹp của riêng mình. Nhưng sự kiện khiến bà trở thành một nhân vật trong các cuốn sách lịch sử là lần đi công tác vào năm 1946. Khi chiếc xe ô tô Dodge của bà bị hỏng ở New Glasgow, Nova Scotia, cách Halifax chừng 100 dặm, Desmond (32 tuổi) đã quyết định vào rạp chiếu phim trong lúc chờ sửa xe. Hôm đó, rạp Roseland trình chiếu “Tấm gương tối” - một bộ phim kinh dị.

Desmond mua một vé và đi xuống tầng trệt vì thấy khó nhìn nhưng bà đã được gọi lại và nói rằng vé của bà là ghế ở tầng trên. Khi Desmond yêu cầu đổi vé cho ghế ở tầng trệt, người bán vé thẳng thừng từ chối: “Tôi không được phép bán vé ở tầng dưới cho bạn”.

Thấy yêu cầu bị từ chối chỉ vì màu da của mình, Desmond cứ quay trở lại tầng trệt. Bà đã bị bắt, mất ví và một chiếc giày trong vụ lộn xộn, bị giam 12 tiếng. Desmond bị buộc tội trốn thuế vì không trả 1 xu - chênh lệch giá giữa ghế ngồi tầng 1 và tầng 2. Mặc dù rạp chiếu phim từ chối bán cho bà vé đắt tiền hơn, bà bị tuyên phạt 26 đôla Canada. Luật sư của Desmond sau đó đã kháng cáo lên Tòa án Tối cao Nova Scotia nhưng không có kết quả.

Sau đó, cuộc đấu tranh cho sự bình đẳng về mặt chủng tộc của Desmond đã khơi lên một phong trào phá bỏ phân biệt đối xử ở Nova Scotia vào năm 1954. Bà Desmond qua đời vì xuất huyết tiêu hóa vào năm 1965. Năm 2010, tỉnh Nova Scotia đưa ra lời xin lỗi bà Desmond.

Và bước lên đồng tiền giấy in dọc đầu tiên

Hành trình bước lên đồng tiền 10 đôla Canada của nữ doanh nhân Viola Desmond bắt đầu từ 2 năm trước, khi Thủ tướng Justin Trudeau chỉ thị cho Ngân hàng Canada đưa một phụ nữ không phải là nguồn gốc Hoàng gia lên đồng tiền giấy sắp lưu hành.

Đầu tháng 12-2016, Bộ trưởng Bộ Tài chính Bill Morneau và Thống đốc Ngân hàng Trung ương Stephen Poloz thông báo quyết định chọn bà Desmond từ 5 người phụ nữ trong danh sách rút gọn được một hội đồng cố vấn độc lập chọn từ 12 người. Danh sách 12 người đó được lấy từ tổng số 461 người phụ nữ “biểu tượng” do người dân Canada đề cử và đáp ứng các tiêu chuẩn đặt ra.

Thống đốc Poloz cho biết, hơn 10.000 nhân vật đã được đề cử trong một quá trình thu hút sự tham gia của nhiều người ở mọi độ tuổi trên toàn quốc. Để đủ điều kiện được chọn, người được đề cử phải là công dân Canada (nhờ sinh ra tại Canada hoặc nhập tịch) “đã thể hiện khả năng lãnh đạo, thành tựu hoặc thành tích xuất sắc trong bất kỳ lĩnh vực nào, mang lại lợi ích cho nhân dân Canada, hoặc phụng sự Canada”. Họ cũng phải đã qua đời cách đây ít nhất 25 năm.

Ngân hàng Trung ương Canada nói đây là loại tiền giấy in theo chiều dọc đầu tiên ở Canada. Kiểu in dọc này cho phép thể hiện hình ảnh của bà Desmond rõ hơn và khiến nó khác biệt các loại tiền giấy polymer hiện tại. Nhiều người da màu ở Canada đã có kế hoạch sử dụng đồng tiền mới này như một món quà tặng.