Tự tử: Muôn vàn lý do để kết liễu bản thân trên màn ảnh!

Thời gian gần đây, bộ phim truyền hình 13 Reasons Why không ngừng khiến khán giả quan tâm, tranh luận về một chủ đề đặc biệt: tự tử. Nhân vật chính của phim, Hannah Baker đã lựa chọn chấm dứt cuộc đời ở độ tuổi 17 mộng mơ. Cô ra đi và để lại 13 cuộn băng cassett – tương ứng với 13 tập phim, để lý giải lý do tại sao mình lại làm như thế.

Tự giết chính mình là sự lựa chọn của cá nhân. Nhưng hành động đó luôn làm dấy lên hai luồng tranh cãi gay gắt: đồng tình hay ủng hộ. Có người thương cảm cho Hannah, phẫn nộ với những kẻ đẩy cô vào con đường chết. Cũng có những người cho rằng, cái chết chỉ là hành động gây chú ý cuối cùng của một cô nhóc thích chơi nổi.

Không có lời giải thích nào thật sự thỏa đáng cho vấn đề trên. Cũng giống như việc tự sát từ xưa đến nay luôn là một chủ đề nhạy cảm mà ta vẫn ngại ngùng khi bàn luận. Có nên phán xét một người đã tự chấm dứt cuộc sống của mình? 

Vậy nên, phim ảnh cũng đã thử khắc họa động cơ ấy rất nhiều lần trên màn ảnh để tìm ra câu giải đáp thích hợp nhất. Chỉ là trước giờ, chúng ta quá bận rộn để chú ý tới nó mà thôi.

Chết vì mục đích cao cả

Một trong những lý do đầu tiên và được nói đến nhiều nhất. Bởi nó phù hợp với nhiều sự kiện xã hội đang xảy ra trên thế giới từ xưa tới nay. Bộ phim 47 Ronin (2013) được làm lại dựa trên bản gốc tiếng Nhật và là sự kiện có thật chính là biểu trưng lớn nhất cho hành động này. Sau cái chết của lãnh chúa, 47 võ sỹ trung thành đã cùng nhau thực hiện công cuộc trả thù đẫm máu trước khi đồng loạt mổ bụng tự sát khi nhiệm vụ đã hoàn thành.

Hay như trong bộ phim Paradise Now (2005) – từng giành Quả Cầu Vàng phim nói tiếng nước ngoài, đã khắc họa cuộc đời và cái chết của những kẻ đánh bom tự sát. Một hành động gây kinh hoàng cho cả châu Âu từ đầu thế kỷ 21 tới nay. Chết vì niềm tin tôn giáo, chúng ta hay gọi họ là những kẻ "tử vì đạo".

Hy sinh vì người khác

Đây là hình thức "tự tử" rất phổ biến trong phim. Và ngược lại, chẳng mấy khi xảy ra ở đời thật. Đã nhiều lần, chúng ta được chứng kiến các nhân vật quyết định ra đi để cứu sinh mạng người khác. Trong các phim hành động, như Aliens và Kong: Skull Island, những người lính quyết định quăng mình vào chỗ chết để mở đường sống cho đồng đội.

Hoặc trong The Butterfly Effects, Evan Trervon quyết định quay ngược thời gian để giết chính mình vì cảm thấy có trách nhiệm với bi kịch của những người thân yêu. Một lựa chọn thật sự khủng khiếp!

Chết để thức tỉnh/gây chú ý với người khác

Có cách nào tốt hơn để buộc người khác phải nhớ đến mình bằng cái chết?

Trong bộ phim kinh điển Sunset Boulevard, một ngôi sao phim câm đã tìm đến cái chết với hy vọng níu kéo người cô yêu. Nhân vật Solieri trong Amadeus đã tìm cách khắc tên mình vào lịch sử bằng cách thừa nhận bản thân đã hạ độc Mozart rồi tự sát. Quả là một cách ra đi không thể ồn ào hơn.

Hannah Baker của 13 Reasons Why có lẽ cũng được nhiều người nhận định vào trường hợp này. Mười ba lý do (đúng hơn là 12) liên quan tới những con người khiến cô đi vào con đường tự sát. Những uất ức, tổn thương về tâm lý và thể xác mà Hannah đã chịu đựng khi còn sống giờ đây được tiết lộ. 

Và cay đắng không kém cái chết của cô, chính là việc cuộc đời của những người từng là bạn của Hannah đã hoàn toàn thay đổi. Có người tự sát bằng súng, có người bỏ đi, có người đau khổ và có người hoàn toàn bị ám ảnh tới suốt cuộc đời. Mọi người đều phải chịu trách nhiệm cho cái chết của Hannah. Một sự trả thù còn hơn cả thảm khốc. Cô có muốn trả thù không? Chúng ta sẽ không bao giờ biết được.

Bộ phim đẹp u buồn The Virgin Suicide cũng là bi kịch tự sát của những cô gái mới lớn. Nhưng đặt trong bối cảnh những năm 1970. Phim cũng khiến cho người xem phải băn khoăn về động cơ tự tử của các cô gái. Đó là sự trả thù mà các cô dành cho hai bậc sinh thành hà khắc. Hay là vì sự tuyệt vọng của những bông hoa hoang mang, lạc lối? Giống như Hannah Baker thời hiện đại?

Chết vì sự tuyệt vọng dành cho bản thân

Trong áp lực căng thẳng của xã hội hiện đại, sự trầm uất về tâm lý có thể gây ra những cái chết mà chúng ta không ngờ tới được.

Có những quyết định tiêu cực được thực hiện vì sự phản kháng với thất bại của bản thân. Như nhân vật Frank Fitts của American Beauty, vốn rất ghét người đồng tính. Đối mặt với việc cậu con trai là gay khiến Frank mệt mỏi, nhưng cuối cùng, Frank lại không ngờ rằng chính ông ta cũng là một người đồng tính. Một sự nhận thức muộn màng đẩy ông vào vòng xoáy tự sát. Death of a Salesman, Little Miss Sunshine cũng là những bộ phim từng khắc họa hình ảnh những người đàn ông tuyệt vọng vì thất bại đến mức hủy hoại bản thân.

Khi đi đến tận cùng con đường và bế tắc không tìm ra lối thoát, con người thường hay chọn cách giải quyết cuối cùng: chấm dứt cuộc sống. Nhân vật Brooks trong The Shawshank Redemption đã chọn cách từ giã cuộc đời khi không thể đối mặt với cuộc sống bên ngoài sau bao năm bị giam cầm trong song sắt.

Nàng Juliet đã chọn cái chết khi không thể chịu đựng nổi việc mất mát Romeo.

Quay lại với Hannah của 13 Reasons Why, lý do lớn nhất gây ra cái chết của cô chính là hậu quả lâu dài của vấn đề tinh thần. Thế nhưng, phim lại bỏ qua vấn đề cốt lõi cần đề cập tới. Mà lại quá đà nhấn mạnh vào việc đổ lỗi cho người khác, cho sự "quan tâm không đủ" của người xung quanh. Và cuối cùng, đặt ra hướng giải quyết có phần ngây ngô theo kiểu "nếu như tôi quan tâm, thì mọi chuyện sẽ khác".

Ngoài ra, ý nghĩ tự sát còn gắn liền với suy nghĩ không thể đối mặt với việc bị tàn phế. Biến cố xảy ra khiến một người mất đi một hoặc nhiều phần cơ thể. Khi không thể thích nghi với hoàn cảnh sống mới, họ dễ rơi vào viễn cảnh tự sát.

Hẳn bạn sẽ ngạc nhiên khi biết việc tử tự đã từng xuất hiện trong một bộ phim Disney: Pinocchio. Khi nguyện vọng trở thành người không được thực hiện, ám chỉ việc mãi bị "tàn tật" (ám chỉ việc cậu bé chỉ làm bằng gỗ), Pinocchio đã dùng chiếc đuôi của mình quấn quanh tảng đá và trầm mình xuống biển.

Rõ ràng hơn cho ví dụ này là Will Traynor của Me Before You năm 2016. Từ một thanh niên khỏe mạnh, giàu có và năng động, Will trở thành kẻ bại liệt toàn thân sau tai nạn. Dù cho đã gặp và yêu cô nàng Louisa vui vẻ, thì cuối cùng Will cũng không thể thoát được nỗi mặc cảm vô dụng của một người mất đi khả năng vận động.

Song song với đời thực, động cơ tự sát trong phim cũng được khắc họa rất đa dạng. Nhưng khác với đời, việc đưa vấn đề tự tử lên phim là một "con dao hai lưỡi" dưới tác động khó lường của truyền thông và dư luận.

Cái khó của nhà làm phim, chính là phải làm sao khắc họa được nguyên nhân tự sát của nhân vật một cách hợp lý nhưng cũng không nên "lãng mạn hóa" nó. Từ đó, dễ tạo ra tác động sai lệch tới người xem, đặc biệt là khán giả trẻ. Chúng ta nói về tự tử để ngăn ngừa tự tử. Chứ không phải để cỗ vũ, hả hê vì nó (như trường hợp đám bạn bị trừng phạt của Hannah Baker). Hay lời khuyên sáo rỗng "phải sống" của một kẻ cương quyết chọn cái chết như Will Traynor. Đó là lý do vì sao, 13 Reasons Why và Me Before You, tuy dũng cảm đặt ra vấn đề tự tử trong xã hội hiện đại nhưng lại bị chỉ trích vì quá nông cạn.