"The Haunting Of Hill House": Bi kịch những bóng ma của trầm cảm và sang chấn tâm lý

The Haunting of Hill House (Chuyện Ma Ám ở Căn nhà họ Hill) là một bộ phim truyền hình do Mike Flanagan làm đạo diễn, biên kịch kiêm sản xuất. Câu chuyện xoay quanh gia đình Crane - một cặp vợ chồng hạnh phúc với năm đứa con - sống bằng việc mua nhà cũ, cải tiến rồi bán lại với giá cao hơn. Họ chuyển vào Hill House (ngôi nhà do họ Hill xây dựng và là đời chủ đầu tiên) cũng để làm việc đó. Dự định sau khi bán nó, họ sẽ có đủ tiền xây nhà cho chính mình và ổn định cuộc sống mãi mãi.

Một đêm, người chồng vội vã đưa các con ra xe ô tô, chạy trốn khỏi người vợ đang điên cuồng đuổi theo. Người vợ ngay sau đó đã tự tử, người chồng không bán nhà mà để yên cho nó trở thành nhà hoang. Năm đứa trẻ con được gửi cho dì chăm sóc, chúng trưởng thành trong sự nhớ thương người mẹ và căm giận người bố vì cho rằng bố phải chịu trách nhiệm cho cái chết của mẹ. Bẵng đi 26 năm, mỗi người đã có một cuộc sống riêng thì cô em út Nell đột ngột quay lại Hill House và chết. Các anh chị và bố cô phải gặp lại nhau để chuẩn bị tang lễ cho cô, đồng thời đối mặt với nhau và với quá khứ.

Ngôi nhà cũ và nỗ lực làm mới

Hill House là một tư dinh cũ kỹ cả về nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Cuốn tiểu thuyết ra đời năm 1959 của Shirley Jackson đã hai lần được chuyển thể thành phim, và chủ đề "ngôi nhà ma ám" không còn gì có thể quen thuộc hơn đối với các tín đồ phim kinh dị. Tuy nhiên, bộ phim lần này của Netflix - với lựa chọn phóng tác chứ không trung thành trong việc chuyển thể - đã mang tới một Hill House mới mẻ và đương đại.

Nếu như trong tiểu thuyết gốc, họ là những người xa lạ tập hợp lại để nghiên cứu những hiện tượng siêu nhiên của ngôi nhà; thì trong phim, họ là một gia đình. Ông cũng xử lý cốt truyện này một cách "lệch chuẩn", không sa vào những khuôn mẫu quen thuộc của thể loại. Cụ thể, theo lẽ thường của dòng phim ma ám, "quy trình chữa vong" là cầm cự với vong linh, tìm ra nguồn gốc và tìm cách tiêu diệt. Nhưng trong The Haunting Of Hill House, động lực của các nhân vật đều nằm ngoài chuỗi hành động này. Họ không chủ đích tìm hiểu và giải quyết các con ma cũ, mà tập trung "chữa vong" bằng cách hoà giải mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình mình. Điều này khiến The Haunting Of Hill House tuy có sự giao thoa giữa kinh dị tâm lý và kinh dị tâm linh, nhưng người viết cho rằng yếu tố tâm lý được nhấn mạnh nhiều hơn.

Ngôi nhà chết và nỗ lực sửa chữa

"Ngôi nhà như cơ thể con người. Bức tường là xương, đường ống nước là mạch máu…" - Nếu theo quan niệm mà Olivia (người mẹ) truyền đạt cho Shirley (con gái cả) thì khi gia đình Crane mua Hill House để sửa sang cho đẹp đẽ, họ không ngờ rằng họ đã mua một cái xác chết. Sau này khi lớn lên, Shirley làm công việc trang điểm xác chết - thật ra nó tương tự công việc của bố mẹ cô ngày trước tại Hill House. Mọi nỗ lực sửa chữa chỉ có tác dụng ở bề ngoài, còn bên trong ngôi nhà vẫn mục ruỗng không đổi (chỉ sau một cơn mưa lớn mà các bức tường đã rữa ra như tử thi).

Hill House đã tiêm nhiễm vào đầu Olivia những hoang tưởng về sự đáng sợ của thế giới bên ngoài đối với các con bà, khiến bà nảy sinh suy nghĩ giữ lại chúng trong ngôi nhà mãi mãi. Tuy kế hoạch của bà bị chồng phá vỡ, nhưng Hill House cũng đã nhốt được một nửa linh hồn của những đứa trẻ. Chúng không có cách nào quên được những tháng ngày ở Hill House, cũng như không bao giờ vượt qua được cú sốc về cái chết của mẹ mình. Cách kể chuyện đan xen giữa quá khứ và hiện tại của Mike Flanagan đã vô cùng thành công trong việc khắc họa sự đáng sợ của ngôi nhà, vì tuy nó đã ở xa về cả thời gian và không gian, nhưng nó vẫn nặng nề đến mức ám ảnh từng giây từng phút trong cuộc sống hiện tại của những thành viên gia đình Crane. Chỉ một chút lơ là, họ lại lạc bước vào ngôi nhà mà cách đây 26 năm, họ tưởng như đã thoát khỏi.

Những bóng ma của trầm cảm và sang chấn tâm lý

Hình ảnh cuối cùng của những đứa trẻ về Hill House là bóng dáng mẹ chúng trong khung cửa sổ, khoảnh khắc ngay trước khi bà tự sát. Hill House và người mẹ tâm thần như hòa làm một, mà vòng tay của nó vừa bình yên vừa nguy hiểm. Rời khỏi Hill House (hay rời khỏi mẹ), những đứa trẻ được an toàn ở một mặt nào đó. Nhưng mặt khác, bi kịch mất mẹ lại đẩy chúng vào một hoàn cảnh cũng đáng sợ chẳng kém.

Anh cả Steven chì chiết bố và luôn nói nhớ mẹ, chị hai Shirley xây dựng và chăm chút mô hình căn nhà mẹ từng vẽ, chị ba Theodora luôn đeo đôi găng tay theo lời mẹ dặn ngày xưa. Những thói quen vô nghĩa và thừa thãi của những đứa con nói lên rằng họ vẫn âm thầm "để tang" mẹ, và không ngừng bị ám ảnh về cái chết của bà dù bao năm trôi qua. Steven và Shirley có vẻ bình thường nhất trong đám vì chúng đã khá lớn khi biến cố xảy ra. Đến Theodora, bắt đầu có sự khó khăn trong việc thích ứng với cú sốc mất mẹ.

Là bác sĩ tâm lý, nhưng cô phải thường xuyên tìm đến rượu và tình một đêm để khỏa lấp chỗ trống trong tâm hồn. Hai đứa em út - cặp sinh đôi Luke và Eleanor (Nell) - là những người gánh chịu hậu quả nặng nề nhất. Một kẻ thì nghiện ma túy, một người phải thường xuyên gặp bác sĩ tâm lý vì "chân này đứng trên sự điên rồ, chân kia đặt lên một cái vỏ chuối" luôn sẵn sàng trượt ngã vào tay tử thần.

Chúng ta hãy nghe lại lời tâm sự của Nell với mẹ về những giấc mơ điềm báo khi cô còn bé: "Mẹ tiễn chúng con đi vào bóng tối, và trái tim con vỡ làm đôi, con không cảm thấy điều gì vui vẻ nữa. Hàng tuần, hàng tháng, hàng năm cho đến khi con không chịu nổi nữa, và con phải chết". Rồi Luke tiếp lời: "Con quá buồn, và quá sợ bóng tối ngoài kia, nên con đã đầu độc chính mình. Con đầu độc mình năm này qua năm khác, cho đến khi máu con chuyển thành độc dược, và cơ thể con sụp đổ." Ám ảnh về cái chết của mẹ chính là nguyên nhân khiến Luke và Nell tìm đến ma túy và cái chết.

Nell chọn cách giải quyết cực đoan nhất, vì trước khi mẹ chết, cô đã có dấu hiệu của bệnh trầm cảm. Căn bệnh được ẩn dụ qua Bent-Neck Lady (Người phụ nữ cổ vẹo) - Con ma gớm ghiếc chỉ hiện ra với Nell và nhằm vào những lúc cô yếu đuối nhất, theo cô suốt những năm tháng thơ ấu đến khi trưởng thành, biến mất khi cô ngập tràn hạnh phúc trong những năm mới kết hôn, và quay trở lại khi cô chỉ còn một mình.

Cái chết của Nell đáng lẽ đã không xảy ra, nếu từ nhỏ cô đã được quan tâm lắng nghe và tin tưởng. Trong lần bị "ma giấu" ngày bé, Nell đã nức nở: "Con ở đây. Con ở ngay đây, gào lên, hét lên. Nhưng không ai nhìn thấy con. Sao mọi người có thể không nhìn thấy con?".

Chi tiết này cũng đóng vai trò như một điềm báo, vì sau này, trước cái chết của mình, Nell cũng gọi cho Steven và Shirley nhưng không ai nghe máy. Nói như Steven và Shirley là Nell tự sát cũng đúng, nhưng nói như Theodora và Luke rằng Nell không tự sát, mà do tác động của Hill House cũng đúng. Những nỗi sợ hãi cùng đau buồn cộng hưởng từ Bent-Neck Lady và hồn ma người mẹ đã giết chết cô.

Đạo diễn Mike Flanagan có vẻ vô cùng quan tâm đến vấn đề sức khỏe tâm lý trẻ em, vì con ma được tiết lộ nguồn gốc đầu tiên là Mr. Smiley (Người đàn ông cười), cùng với đó là sự tập trung nhấn mạnh tác động của Bent-Neck Lady và hồn ma người mẹ. Sự mập mờ giữa nguyên nhân tâm linh và tâm lý quanh các cái chết tạo ra những thông điệp đầy sức nặng về các chứng bệnh tâm lý và khả năng thấu hiểu, đặc biệt hướng đến trách nhiệm của những người trong gia đình. Chỉ tiếc rằng Mike Flanagan hơi sa đà vào kể lể trong tập cuối, khiến những giá trị nhân văn của phim trở nên giáo điều và khiến khán giả mệt mỏi khi tiếp nhận. Nhưng nhìn chung, The Haunting Of Hill House vẫn là một bộ phim thành công trong việc mang bối cảnh gia đình vào tác phẩm kinh dị kinh điển của Shirley Jackson, mang đến những suy tư sâu sắc về vấn đề tâm lý và gia đình trong xã hội đương đại.

The Haunting Of Hill House hiện đang được chiếu trên kênh Netflix.