Dưới vòm cây trong lành những giấc mơ của Xanh Hà Nội: Trồng một rặng cây không khó, “vun đắp” ý thức cộng đồng mới gian nan

Xuất phát điểm từ một nhóm người trẻ mong muốn đóng góp một cách tích cực vào sự phát triển bền vững của xã hội thông qua các hoạt động tình nguyện vì môi trường, sau hơn 2 năm hoạt động, Xanh Hà Nội dần thu hút được sự chú ý của đông đảo cộng đồng vì những dự án trồng cây với “tư duy cây xanh” hiện đại. Ước mơ trồng thêm 1.000.000 cây xanh trên khắp Hà Nội còn cả chặng đường dài phía trước đang chờ Xanh Hà Nội và sự chung tay của cả cộng đồng.

Cuối năm 2018, những trang báo viết về vấn đề không gian xanh tại Hà Nội hân hoan với câu chuyện thành phố Hà Nội đã hoàn thành sớm hơn mục tiêu trồng thêm 1 triệu cây xanh trước năm 2020. Dòng tít nhỏ trên các tờ báo nhưng thực sự là tin vui “to khổng lồ” với những người quan tâm tới vấn đề môi trường khi mà trước đây, các chỉ số về diện tích không gian xanh ở Hà Nội còn quá thấp so với chuẩn thế giới và đô thị hiện đại.

Theo số liệu từ báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia 2016, tỷ lệ không gian xanh/người tại Hà Nội chỉ rơi vào khoảng 2m2/người - con số thấp bằng 1/0 so với chuẩn không gian xanh của các đô thị hiện đại. Ở các quốc gia như Singapore hay Áo, tỷ lệ không gian xanh/người lên tới 66m2/người và 120m2/người (thành phố Vienna). Việc trồng thêm cây xanh đã trở thành quan tâm chính trong các vấn đề môi trường tại Hà Nội nhiều năm qua.

Kể từ năm 2015 tới nay, những con số đáng mừng về việc trồng mới cây tại nhiều khu vực thành phố khiến cộng đồng có thêm niềm tin vào tỷ lệ không gian xanh đô thị. Số lượng cây xanh trồng mới vào năm 2016 là khoảng 270.000 cây và 1 triệu cây vào cuối năm 2018. Dù không tới hàng chục nghìn cây, Xanh Hà Nội cũng đang góp phần vào việc đem đến nhiều hơn không gian xanh cho Hà Nội.

Nhắc tới Xanh Hà Nội, anh Nguyễn Nam - một người sáng lập đã đi cùng Xanh Hà Nội suốt hơn hai năm qua và cũng là người đóng góp nhiều nhất cho Xanh, nhớ lại câu chuyện những khu đất “trồng cây rồi lại đào lên”. Nhiều công ty rủ nhau đi trồng rừng, như một hoạt động trách nhiệm xã hội công ty nhưng đa phần họ chỉ thuê một khu nào đó để trồng, đâu đó quanh Ba Vì. Anh Nam kể rằng các công ty trồng xong, người ta lại đào cây lên để công ty khác tới trồng tiếp.

“Mình cũng muốn đưa con đi trồng cây nhưng không muốn im lặng khi con tôi hỏi lại: “Rồi những cái cây này sẽ ra sao hả bố?”, anh Nam đăm chiêu.

Trồng cây xanh không đơn giản là việc trồng một cây xuống đất rồi bỏ đó cho nắng mưa, nhất là khu vực đô thị. Nhìn lại số cây xanh đã trồng được ở Hà Nội, anh Nam khiêm tốn nhìn nhận, 1.500 cây trồng thêm tại nhiều trường học, công trình công cộng mà Xanh Hà Nội đã thực hiện được không phải con số lớn. Tuy nhiên, những người đứng đằng sau Xanh Hà Nội thực sự bỏ tâm huyết vào từng cây xanh trồng được. Họ sẽ theo dõi tình trạng phát triển của cây, tiến hành thay cây nếu chết hay hỏng trong vòng khoảng một năm trước khi hoàn toàn bàn giao lại cho địa phương.

“Bọn mình làm trên tinh thần khoa học nên mọi câu hỏi đều trả lời xác đáng, có những vấn đề cần phải nhìn nhận từ hai phía, như việc tại sao lại chặt cây ở chỗ này và trồng thêm cây ở chỗ kia. Với Xanh Hà Nội, cái được nhất trong các dự án chính là “tư duy cây xanh” và góc nhìn thực tế”, anh Nam nhắc tới tư duy cây xanh nhiều lần như một điều khác biệt của Xanh Hà Nội so với các tổ chức khác.

Tư duy cây xanh được thể hiện qua việc chọn cây gì, trồng cây như thế nào tại từng khu vực cụ thể. Xanh Hà Nội sẽ chọn các loại cây thích hợp để trồng với mỗi dự án: Gần nhà thì trồng cây cho bóng mát, giúp giảm tiêu thụ điện năng - khi cây xanh có thể tỏa bóng một phần không gian thì lượng điện tiêu thụ cho điều hòa sẽ giảm, nhất là ở các khu đô thị. Có thể trồng cây sấu để giảm bụi, giảm tiếng ồn, các loại cây hoa để tạo cảnh quan. Anh Nam cũng chia sẻ, Xanh Hà Nội thường trồng nhiều các cây thân gỗ khi nó có nhiều tác động tích cực tới môi trường nhất như diện tích tầng tán rộng, cây thân gỗ trữ được nhiều CO2 nhất và cung cấp lượng O2 đáng kể so với các loại cây khác.

“Đã trồng thì phải trồng lớn, phải đảm bảo cây sẽ phát triển tốt. Nếu cây chết sẽ thay vào ngay. Tuy nhiên, bọn mình cũng cố gắng hạn chế tỷ lệ cây chết trong các dự án, chỉ khoảng 20%. Xanh Hà Nội không trồng cây để đem lại tiếng tăm cho tổ chức hay mang tính hình thức, Xanh Hà Nội trồng cây để thực sự đem lại những điều tích cực cho cộng đồng và người dân”.

Với các tổ chức như Xanh Hà Nội, tài chính và nhân lực vẫn là những khó khăn thường trực. Những ngày đầu hoạt động, Xanh Hà Nội chủ yếu dựa vào kinh phí của cá nhân những người đứng đầu và sự giúp đỡ của cộng đồng nhỏ. Sau hơn 2 năm hoạt động, tổ chức đã nhận được nhiều hơn sự quan tâm của các công ty, doanh nghiệp tài trợ cho các chương trình CSR.

“Bọn mình hoàn toàn có thể trồng thêm nhiều cây xanh hơn nếu có chi phí. Để trồng một cây xanh sẽ tốn khoảng 3 triệu - tất nhiên tối ưu nhất bọn mình từng thực hiện chỉ vào khoảng 1,1 triệu/cây, chưa kể các chi phí vận hành và quản trị”. Nói tới những chi phí vận hành và quản trị vậy chứ anh Nam là người có những đóng góp về mặt vật chất lớn nhất cho Xanh Hà Nội.

Các hoạt động trồng cây xanh của Xanh Hà Nội đều xin giấy phép cụ thể từ các trường học cơ quan nên không vấp phải sự phản đối gì từ chính quyền. Tuy nhiên, có nhiều cơ sở cũng từ chối vì sợ phiền phức. “Dự án của bọn mình chưa bao giờ bị gây khó dễ, có bị từ chối cũng do nhiều nơi sợ phiền phức. Trồng thêm cây xanh cho không gian công, nhiều người họ cũng vui và cảm kích lắm”.

Tìm được những người có cùng ý nguyện bảo vệ môi trường và tâm huyết thực sự mới là vấn đề khó khăn nhất của xanh Hà Nội. Làm công tác xã hội như vậy, cần nhất là một trái tim nhiệt huyết và tinh thần sẵn sàng chấp nhận khó khăn.

“Tuyển được người làm thì đơn giản, nhưng để tìm một người thực sự có tâm về môi trường, với cây xanh mới là điều khó khăn”.

Hỏi về những dự định sắp tới, anh Nam chia sẻ rằng cả nhóm đang hy vọng sẽ trồng thêm được 1000 cây trong năm 2020. Về ngắn hạn, Xanh Hà Nội sẽ thực hiện các dự án trồng cây tại một vài điểm trường học ở Hà Nội như trường cấp hai Mỹ Đình 2 dưới sự tài trợ của nhiều công ty.

“Mục tiêu của bọn mình là phải tạo ra được những giá trị thật, mục tiêu tuy nhỏ nhưng phải rõ ràng. Xanh Hà Nội cũng sẽ đa dạng hóa cách tiếp cận, không chỉ trồng cây to mà trồng cả cây nhỏ.

Còn mục tiêu to to về hành trình trồng 1.000.000 cây xanh thì còn dài lắm. Điều mà bọn mình muốn hướng tới nhất là giáo dục người trẻ, dù ít hay nhiều, sống có trách nhiệm hơn với cuộc sống của chính bản thân mình và có những hành động thiết thực hướng tới môi trường”.

Kết thúc câu chuyện Xanh Hà Nội, anh Nam lại nhớ tới cậu con trai hiếu động và rạng rỡ. Sau tất cả những điều ý nghĩa muốn gửi gắm cho cộng đồng, anh cũng muốn con hiểu được giá trị của việc trồng thật, giá trị thật. Trồng cây không nên mang tư duy biểu tượng, trước khi truyền đi bất cứ thông điệp gì, hãy cứ để tự cái cây đó làm tròn đúng bổn phận của mình: Tăng không gian xanh đô thị, thêm bóng mát cho người dân, giúp tiết kiệm điện, bảo vệ môi trường…

Đó mới chính là những thông điệp cây xanh gửi gắm cho thế giới này.