Pablo Picasso và Georges Braque – Bạn hay thù?

Pablo Picasso Georges Braque (1882 – 1963) được coi là hai tên tuổi vĩ đại nhất của trường phái lập thể trong hội họa. Sinh thời, trong giới thêu dệt rất nhiều câu chuyện về sự cạnh tranh vị trí, thù ghét và tránh chạm mặt nhau của hai nghệ sĩ. Thực tế, mùa xuân năm 1907, Picasso và Braque đã rất thoải mái trong cuộc gặp gỡ chính thức đầu tiên khi danh họa người Pháp tới thăm bạn đồng nghiệp ở phòng vẽ của Picasso, qua sự giới thiệu của nhà thơ nhà thơ Apollinaire Guillume do quá tò mò về tác giả của Les Demoiselles d'Avignon (Những cô nàng ở Avignon). Tuy tính khi của hai danh họa khá khác nhau, họ có cùng một điểm chung là niềm đam mê với trường phái lập thể, cùng chịu ảnh hưởng phong cách của Paul Cézanne. Họ đã ví nhau như một cặp leo núi không thể tách rời. 

Một tình bạn vừa tồn tại sự thân thiết, phê bình, cạnh tranh, thám hiểm nhau, trong những năm 1907 – 1912, hai nghệ sĩ lớn của làng hội họa thế giới liên tục ghé thăm phòng vẽ của nhau, quan sát công việc của đối thủ, thách thức, kích thích, và khuyến khích lẫn nhau. Họ thường thực hiện các chuyến thực tế sáng tác ở các địa điểm khác nhau và quay trở về, gặp gỡ và so sánh các tác phẩm với nhau. Picasso gọi Braque bằng cái tên thân mật Wilburg. Về sau, Braque có ký cái tên này dưới một số bức tranh của ông. Họ thường xuyên chia sẻ, đùa vui, mặc chung quần áo và chụp ảnh chung. Chỉ vài tháng sau khi quen biết, dường như cả hai đã không thể tách rời nhau. Phần lớn thời gian bên nhau, cả hai danh họa chỉ nói chuyện về nghệ thuật. Khi không có điều kiện trao đổi trực tiếp, Picasso và Braque thường viết thư cho nhau và luôn thể hiện nhiệt tình với các dự án của đối phương. 

Họ thường xuyên đi xem phim cùng nhau và khám phá ra những khía cạnh kỹ thuật của lập thể qua các khâu cắt cảnh, góc độ camera, ánh sáng… Trước khi gặp nhau, Picasso đã nổi tiếng hơn Braque vì sự táo bạo, phá cách trong sáng tạo. Còn Braque đã luôn không hài lòng về chính mình. Họa sĩ người Pháp đã hủy hoại rất nhiều tác phẩm của mình thời kỳ mới khởi nghiệp. Mùa hè năm 1911, Braque và Picasso đã có chuyến tìm cảm hứng ở dãy núi Cret, Pyrenees (Pháp), mỗi người vẽ những bức tranh theo ý thích và không quan trọng tới việc công chúng đánh giá thế nào. 

Trong khi Picasso thể hiện một tư tưởng táo bạo, liều lĩnh ẩn chứa một tâm hồn nhiều xáo trộn, câm lặng thì Braque điềm tĩnh và đầy lý tính. Như nhà sưu tập Daniel-Henry Kahnweiler miêu tả nếu Picasso là “vầng dương rạng rỡ” thì Braque là “vầng trăng êm dịu”. Quả thực, tranh của Picasso khắc nghiệt, góc cạnh và sôi động hơn, trong khi nét vẽ Braque thanh thản hơn.Vì thế, tuy số lượng tác phẩm của Braque chỉ bằng một nửa Picasso nhưng ông lại có đóng góp lớn trong việc phân tích, phát triển các quy tắc cấu trúc của trường phái lập thể. 

Từ năm 1907 – 1914, cả Picasso và Braque đã cùng nỗ lực gây dựng nên phong cách nghệ thuật thị giác lập thể trong hội họa, từ đó phong cách này có ảnh hưởng sâu sắc trong kiến trúc hiện đại, tác phẩm điêu khắc, thời trang, văn học… Như là Timon và Pumbaa, Picasso và Braque đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của nhau. Có thể nói, tình bạn thân thiết giữa hai danh họa nổi tiếng đã đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của trường phái lập thể. Gia nhập quân đội trong Thế chiến I, Braque bị thương nặng và sau khi xuất ngũ, tiếp tục vẽ, chỉ khác là các bức tranh của ông như lột xác, màu sắc rực rỡ, đường nét tinh tế, mềm mại hơn, gần gũi với cuộc sống hơn, không còn gò bó bản thân trong sự cầu toàn tuyệt đối như trước kia nữa. 

Ngày nay, các nhà nghiên cứu cũng thừa nhận rằng họ không bao giờ biết được những gì mà hai nghệ sĩ lớn thảo luận hơn những gì quan sát được qua tác phẩm của họ. Tuy nhiên, các nhà phê bình hội họa đều thống nhất rằng vị trí của Pablo Picasso và Georges Braque là không thể cân đo được. Họ đều là những nhân vật có đóng góp to lớn cho trường phái lập thể nói riêng và hội họa thế giới nói chung. Cao hơn cả, giữa hai tên tuổi lớn của trường phái lập thể trong hội họa còn tồn tại một tình bạn chân chính, điều không dễ kiếm tìm trong guồng quay cạnh tranh khắc nghiệt mà nghệ thuật không phải là một ngoại lệ.