Chớ nghe lời “Nữ hoàng dọn dẹp” Marie Kondo quá mà lầm tưởng về cuộc sống ngăn nắp của bạn

Ra mắt ngay đầu năm 2019, Tidying up with Marie Kondo (Dọn Dẹp Cùng Marie Kondo) nhanh chóng trở thành hiện tượng trên Netflix và được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội với tốc độ ánh sáng. Bằng phương pháp KonMari, cô đã giúp nhiều gia đình sắp xếp lại các vật dụng trong nhà và cuộc sống. Hot hit là thế, nhưng bạn có bao giờ nghĩ liệu phương pháp này đã thật sự hiệu quả hay chỉ là một giấc mơ và sự ảo tưởng của người xem?

Marie Kondo bắt đầu sự nghiệp tư vấn viên và dọn dẹp tại Nhật Bản từ năm 19 tuổi, khi cô nhận ra có thể theo đuổi nghiêm túc công việc dọn dẹp hộ bạn bè để kiếm thêm thu nhập và trở thành chuyên gia trong lĩnh vực này. Kondo nổi tiếng tới nỗi danh sách đặt trước của cô dài tới cả 6 tháng và nhanh chóng trở thành "ngôi sao" tại Nhật.

Cuốn sách The Life-Changing Magic of Tidying Up (Phép Màu Thay Đổi Cuộc Sống Từ Việc Dọn Dẹp) sau khi được New York Times quảng bá đã trở thành best seller cháy kệ, mở đường cho Marie Kondo tới Mỹ. Tại đây, cô trở thành một hiện tượng đại chúng, xuất hiện trong hàng loạt buổi phỏng vấn, chương trình truyền hình, thậm chí còn được các nhân vật trong phim sitcom nhắc tới. Thế rồi Tidying up with Marie Kondo ra đời, một lần nữa đưa người phụ nữ Nhật Bản nhỏ nhắn bập bẹ tiếng Anh này thành ngôi sao.

Dọn dẹp khiến ta tin rằng mình làm chủ cuộc sống

Tại Mỹ, nhiều phong trào sắp xếp và dọn dẹp đã có trước Marie Kondo. Vào những năm đầu thiên niên kỷ, Julie Morgenstern nổi lên với phương pháp S.P.A.C.E. Morgenstern bắt đầu với việc yêu cầu người tham gia tự kiểm điểm bản thân để tìm ra điều gì kìm hãm khiến bạn không thể phát huy tiềm lực tối đa, sau đó tiếp tục thông qua hệ thống phân loại, loại bỏ, sắp xếp và cân bằng đồ đạc. Toàn bộ quá trình này không khác nhiều so với cách làm của Marie Kondo (trừ việc cô ấy theo thuyết vật linh), cả hai đều nhắm tới một ý tưởng chung: Bạn, đồ đạc của bạn và không gian của bạn đều có thể trở nên tốt hơn.

Nếu làm theo từng bước mà cuốn sách (hoặc bộ phim) chỉ dẫn, bạn sẽ khiến mọi thứ xung quanh trở nên đúng ý bạn muốn. Có thể bạn chưa có được công việc như ý, hoặc điểm thi thật cao, nhưng ít nhất bạn có thể sắp xếp đồ đạc của mình một cách-trật-tự-đến-hoàn-hảo.

Phương pháp KonMari thậm chí còn khiến cảm giác được kiểm soát này trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết, khi thay vì nghĩ đến việc liệu cái áo này có cần thiết ở lại trong tủ hay không, thì bạn được học cách nghĩ rằng cái áo phải tự chứng minh mình xứng đáng với khoảng trống quý giá trong ngăn tủ của bạn.

"Tối ưu hóa" niềm hạnh phúc là gì?

Phương pháp KonMari cơ bản có hai bước: phân loại và loại bỏ. Đầu tiên, bạn hãy trút hết tất cả mọi thứ trong nhà ra một núi đồ trước mặt, rồi đứng trước đống quần áo đó và nhìn thử xem có bao nhiêu thứ mình chưa bao giờ đụng vào. Bạn nhặt từng món đồ lên và tự vấn: "Thứ này có khiến mình vui vẻ không?". Nếu thật sự chúng có như vậy thì bạn sẽ cảm thấy ngay, như một tiếng "Ting!" vang lên trong đầu. Còn không, bạn sẽ phải cảm ơn vì tất cả những gì đã khiến bạn có món đồ này – ngay cả khi bạn không cần tới nó – và rồi bỏ chúng đi.

Ngay cả trước khi bộ phim Netflix được công chiếu, "giấc mơ" KonMari đã lấp đầy Instagram của Kondo bằng những hình ảnh ngăn xếp hoàn hảo, những chiếc hộp hoàn hảo, không gian trống đầy chủ ý. Loạt phim không chỉ hướng dẫn cho các gia đình cách dọn dẹp thành công – mà con thông qua một Kondo sạch sẽ, vui vẻ và tràn đầy lạc quan – truyền tình yêu và cảm hứng vào ngôi nhà của họ.

Nghe thì có vẻ ngớ ngẩn, nhưng thuyết vật linh (animism) từ lâu đã được chứng minh là liệu pháp xoa dịu và giải quyết nhiều vấn đề trong cuộc sống. Theo Kondo, không chỉ đồ vật mà ngôi nhà của bạn cũng có cảm xúc, vì thế bạn cần phải lắng nghe ngôi nhà của mình để sắp xếp đồ đạc cho "hợp phong thủy" như cách nói tại Việt Nam.

Nếu áp dụng KonMari theo như tác giả, sau 6 tháng là bạn có thể đạt tới "cảnh giới" của sự ngăn nắp và thư thái trong tâm hồn. Nói như Kondo thì bây giờ cô không cần phải dọn phòng nữa, bởi "mọi thứ đã luôn ngăn nắp". Thế nhưng, không phải ai cũng có thể làm được điều đó, bởi "phép màu ngăn nắp" có lẽ không dành cho tất cả mọi người.

Ý tưởng tối ưu hóa cuộc sống dựa vào niềm vui không phải là điều mà ai cũng thấy đúng. Văn học không chỉ tồn tại để đem lại cảm giác hạnh phúc hoặc xoa dịu chúng ta với niềm vui của nó, tương tự như vậy, các hình thái nghệ thuật không phải lúc nào cũng dành để cống hiến cho niềm vui sướng.

Trong khi đó, những người sùng bái KonMari cho rằng sự phản đối này xuất phát từ sự thiếu hiểu biết về triết lý của Kondo. Không có lúc nào Kondo nói với chúng ta rằng khó khăn là xấu: Nếu chúng ta yêu thích những cuốn sách thách thức mình, thì tức là những cuốn sách đó đang mang lại cho chúng ta niềm vui, và ta có thể giữ chúng. Đồng nghĩa chúng ta cũng có thể tìm thấy niềm vui trong những cuốn sách mang lại nỗi buồn, sự tức giận và cơn thịnh nộ, những loại cảm xúc khác.

Bài toán ngăn nắp cũng có khả năng tốn rất nhiều tiền đấy!

Và phương pháp KonMari hoạt động như thế nào cho những điều thiết thực, những thứ mà chúng ta phải giữ quanh nhà vì chúng ta cần chúng nhưng khá là chắc kèo chúng không đem lại nhiều niềm vui? Tôi phải làm gì nếu chảo rán của tôi không tạo ra niềm vui cho tôi? Tôi có nên vứt nó đi và thay thế nó bằng một phiên bản chống dính hơn, đẹp hơn, nhiều chức năng hơn? Tôi có nên ngừng nấu những món ăn cần nó không?

Điều đó dẫn đến một trong những cái bẫy tiềm ẩn của KonMari: Trong khi phương pháp này hướng đến triết lý của lối sống tối giản, chống chủ nghĩa tiêu dùng, thì cũng thực sự rất đắt đỏ. Nếu tôi muốn mọi thứ xung quanh làm cho tôi vui vẻ - bao gồm cả dụng cụ dọn dẹp, bao gồm cả đồ dùng nhà bếp của tôi - thì tôi có thể loại bỏ những gì tôi không thích, chắc chắn, nhưng đến một lúc nào đó tôi sẽ phải có phiên bản mới của những thứ tôi thực sự cần, phiên bản sẽ châm ngòi niềm vui cho tôi. Và những vật thay thế tôi mang vào nhà sẽ hiện đại hơn, đẹp hơn, mới hơn và chắc chắn là tốn tiền hơn.

Bạn bỏ ra khoảng 3 triệu để mua một chiếc giường, rồi khoảng 2 triệu nữa để mua sắm tủ, ghế và rồi bạn nhận ra chúng không đem lại niềm vui cho bạn. Thế là bạn nghe lời Marie Kondo, quẳng chúng đi sau khi đã cám ơn tất cả và rước về chiếc giường đa năng trị giá 20 triệu. Một hộp đựng giày mà Kondo bán trị giá 2 triệu đồng, so với một chiếc giá giày bằng nhựa 150.000, đều có chức năng là đựng đôi giày của bạn. Nhưng nếu bạn muốn thứ gì đó trông sạch sẽ, lấp lánh và tỏa sáng hạnh phúc cho bạn thì tốt thôi, nhưng đi kèm là một cái giá không nhỏ.

Tidying Up with Marie Kondo hiện đang chiếu trên hệ thống Netflix.