BLACKPINK và BTS đình đám quốc tế lại từng thiếu hit quốc dân Kpop: tiêu chuẩn nào để đánh giá?

Nếu là một người thường hay nghe nhạc Kpop, chắc ai cũng có thể dễ dàng kể ra vài cái tên khi được hỏi: "Đâu là hit quốc dân của Hàn Quốc?". Hit quốc dân, một khái niệm nghe có vẻ quen thuộc, xem chừng chẳng có gì để mà phải tranh cãi. Thì một ca khúc mà toàn dân ai cũng nghe, ít nhiều đều thuộc vài câu là được gọi là hit quốc dân rồi còn gì!

Mấy ngày gần đây, lướt đọc những trang tin giải trí, cụm từ "hit quốc dân" cứ xuất hiện nhan nhản kế bên hàng loạt các tựa đề ca khúc. Dừng lại ở một bài viết có tựa đề "Ca khúc Growl của EXO có thực sự là hit quốc dân của Hàn Quốc hay không?", câu trả lời xuất hiện ngay trong đầu tôi là: "Có". Thế mà bài viết này lại thu hút đến hàng nghìn lượt bình luận tranh cãi với loạt ý kiến trái chiều nhau. Người phủ nhận vì cho rằng thành tích nhạc số không mạnh thì làm sao có thể được gọi là hit quốc dân. Người lại bảo vệ với lý do độ phủ sóng toàn dân thể hiện qua nhiều mặt khác của đời sống. Vậy rốt cuộc thì một ca khúc như thế nào mới được gọi là hit quốc dân?

Hit quốc dân - danh hiệu "kim cương" bắt nguồn từ những điều nhỏ bé nhất

Nhiều người vẫn luôn cho rằng, âm nhạc Kpop chỉ dành riêng cho giới trẻ, cho độ tuổi thanh thiếu niên. Thế nhưng, vẫn có những ca khúc đã phá vỡ định kiến ấy để chứng minh rằng âm nhạc không phân biệt tuổi tác. Còn nhớ khoảng thời gian 2 năm về trước, ca khúc Love Scenario của iKON thực sự đã tạo nên một làn sóng cover mạnh mẽ, vượt khỏi phạm vi giới trẻ hâm mộ Kpop.

Những giai điệu ấy len lỏi trên mọi ngóc ngách của cuộc sống. Ai nấy đều thuộc vài ba câu của Love Scenario. Ca khúc có một sức hút đặc biệt đối với trẻ em, được so sánh như Let It Go của phim Frozen. Love Scenario hot đến mức những lớp học mẫu giáo còn lấy lời bài hát ra để các em bé tập viết chữ. Điều đó khiến iKON được ưu ái phong chức "tổng thống trẻ thơ". Còn với giới trẻ, giới trung niên, Love Scenario lại là "bản tình ca quốc dân" được mọi người nghêu ngao hát trong lớp học, trên đường đi làm về, hay những bữa cơm hội họp nhiều thế hệ.

Ngay từ tên gọi hit quốc dân đã thể hiện được tầm cỡ của một ca khúc khi được công nhận danh hiệu này. Thế nhưng, hit quốc dân lại bắt nguồn từ chính những điều nhỏ bé nhất. Đơn giản là mọi lứa tuổi già, trẻ, lớn, bé đều từng nghe qua hoặc thậm chí có thể dễ dàng hát theo giai điệu của ca khúc đó.

Nhắc đến mức độ phủ sóng của một ca khúc, người ta thường hay nghĩ đến top trending, lượt xem YouTube. Vậy liệu rằng câu chuyện của hit quốc dân có liên quan gì đến những thứ hạng top trending? YouTube là mạng xã hội chia sẻ video phổ biến hàng đầu thế giới. Trong đó, music video (MV) là một nhánh quan trọng khi YouTube là nơi mà các nghệ sĩ chủ yếu đăng tải sản phẩm và có những "cuộc đua" về thứ hạng trending, về lượt xem.

Với mức độ sử dụng phổ biến toàn dân, YouTube có thể phần nào phản ánh được độ phủ sóng của một sản phẩm. Tuy nhiên, đây nhìn chung vẫn là một cuộc đua mà nghệ sĩ nào có fandom mạnh, nghệ sĩ đó chiến thắng. Sở hữu thành tích khủng được tạo nên từ một bộ phận công chúng, một ca khúc có thể được xem là hit nhưng thật khó để công nhận sản phẩm đó là hit quốc dân.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nhiều sản phẩm âm nhạc bất ngờ gây sốt trong một khoảng thời gian dài, được ưu ái gọi là hit quốc dân không hẳn là bắt nguồn từ giai điệu. Có một cơn sốt mang tên Gangnam Style không chỉ nổi tiếng toàn Hàn Quốc mà còn tạo làn sóng mạnh mẽ toàn châu Á nhờ điệu nhảy phi ngựa. Chỉ cần một câu hát của ca khúc vang lên, bất cứ ai đều liền có thể đặt hai tay về phía trước mà bật lên nhảy điệu phi ngựa. Độ phổ biến của điệu nhảy thậm chí còn được người Hàn so sánh với moonwalk của Michael Jackson.

Tất nhiên, đằng sau điệu nhảy gây sốt ấy, thứ giúp Gangnam Style sống lâu trong lòng quốc dân cũng chính là giai điệu vui nhộn, lời ca có tính thực tế. Ngay từ cái tên, Gangnam Style đã là một câu nói thân mật của ngôn ngữ Hàn Quốc đề cập đến một phong cách sống sang trọng tại Gangnam - chốn xa hoa, đắt đỏ bậc nhất đất nước này. Và đó là điều mà những người mộng mơ thoát ly cuộc sống vất vả, đầy lo toan thường hay nghĩ đến.

Một ví dụ tương tự với hit tỷ views Gangnam Style chính là Cheer Up của TWICE. Trước khi ca khúc phổ biến toàn dân với giai điệu và lời ca mang tính chất cổ vũ thì nó đã gây sốt với động tác "shy shy shy" đáng yêu. Động tác này không chỉ được người hâm mộ mà giới idol từ nam đến nữ đều nhiệt tình thể hiện. Thời Cheer Up mới ra mắt, chỉ cần bật tivi lên xem show là thấy ngay "shy shy shy". Thậm chí, các vị phụ huynh chẳng biết Cheer Up là bài nào, TWICE là ai nhưng "shy shy shy" thì biết rất rõ.

Thế mới thấy, hit quốc dân cũng hoàn toàn có thể được định nghĩa là một bài hát có các chi tiết nổi bật, có tính viral và đều trở thành hiện tượng trong lòng công chúng. Và chính nhờ sức nóng có được, các ca khúc quốc dân cũng đã tác động đến rất nhiều mặt của đời sống xã hội.

Cheer Up (TWICE) từng xuất hiện trong sách giáo khoa Hàn Quốc; Gee (SNSD) tạo nên làn sóng thời trang quần skinny nhiều màu sắc; EXO thời quảng bá Growl bị tưởng nhầm là thương hiệu thời trang vì được in trên mọi sản phẩm từ quần áo, túi xách và được bán với giá đủ mọi loại giá; Tell Me của Wonder Girls thống trị các trang mạng trực tuyến với số lượng video cover dance khủng đã tác động lớn đến nền kinh tế trong việc tăng trưởng GDP quốc nội. 4 ví dụ kể trên đã thể hiện rõ được mức độ ảnh hưởng của âm nhạc mà đại diện là những hit quốc dân đối với các mặt khác của đời sống. Như thế thì một ca khúc mới có thể xứng tầm hit quốc dân.

Khi hit quốc dân được bảo chứng bằng những thành tích hữu hình

Đúng là một ca khúc có mức độ phổ biến toàn dân thì được xem là hit quốc dân. Tuy nhiên, mức độ phổ biến ấy lại là một yếu tố không mang tính tuyệt đối, không có một chuẩn mực cụ thể nào để xác định. Tại Hàn Quốc, có rất nhiều các nền tảng nghe nhạc có trả phí, hình thành nên các bảng xếp hạng âm nhạc uy tín như MelOn, Genie, Bugs, Soribada, FLO... Đa phần người nghe đều có thói quen nghe nhạc số. Chính vì vậy mà bảng xếp hạng là một chuẩn mực được cụ thể hoá bằng số liệu, phản ánh được phần nào mức độ phủ sóng của một ca khúc ngay từ thời điểm ra mắt cũng như về đường dài.

iChart chính là hệ thống tích hợp các bảng xếp hạng nhạc số hàng đầu Hàn Quốc thành một kết quả duy nhất. Chính vì thế mà iChart phản ánh đúng "gu" thưởng thức âm nhạc của người Hàn. Đạt các danh hiệu All-kill, Perfect All-kill tại iChart luôn là mong ước của tất cả các nghệ sĩ. Vậy một ca khúc ngay khi ra mắt đã nhanh chóng có được những danh hiệu này có được coi là hit quốc dân hay không?

IU được xem là "quái vật nhạc số", hễ ra nhạc là "phủ xanh" iChart. Hiện tại, cô nàng sở hữu 17 ca khúc đạt đến danh hiệu Perfect All-kill trong sự nghiệp của mình. Nhưng cô "em gái quốc dân" này lại chưa có một ca khúc nào được công nhận là hit quốc dân. Thế nên, một ca khúc nhanh chóng tạo được thành tích ấn tượng trên bảng xếp hạng nhạc số chưa chắc đã là một ca khúc mang tầm quốc dân.

Tuy nhiên, theo hướng ngược lại, thành tích nhạc số lại là một bảo chứng đáng tin cậy cho các bản hit quốc dân. Đa số các ca khúc được xem là hit quốc dân đều bám trụ bền bỉ, chạy đường dài tốt. Love Scenario đã đạt đến 204 giờ Perfect All-kill, nằm trong top những ca khúc có số giờ Perfect All-kill nhiều nhất lịch sử. Hay Gee được MelOn - trang nhạc số lớn nhất Hàn Quốc - gọi là Ca khúc của thập kỷ với 8 tuần liên tiếp giữ vị trí số 1 tại bảng xếp hạng.

Không chỉ dừng lại ở bảng xếp hạng nhạc số, với sự thống trị mạnh mẽ như vậy thì các ca khúc quốc dân cũng dễ dàng đạt được các kỷ lục về số lượng cúp chiến thắng trên show âm nhạc hàng tuần hay Daesang - giải thưởng cao quý nhất tại những lễ trao giải âm nhạc cuối năm. Growl từng thống trị toàn bộ 5 show âm nhạc cuối tuần từ Show Champion, M! Countdown, Music Bank, Music Core đến Inkigayo, mang về cho EXO tổng cộng 14 chiếc cúp trong 3 tuần liên tiếp. Nhóm cũng đạt được Daesang Ca khúc của năm tại lễ trao giải MelOn Music Awards. Một giải thưởng quan trọng khác là Daesang Album của năm tại Mnet Asian Music Awards thuộc về XOXO - album có ca khúc chủ đề Growl - giúp EXO trở thành nhóm nhạc nam trẻ nhất đạt được thành tích này.

Và suy cho cùng, sở hữu một ca khúc quốc dân là lộ trình tốt giúp một nhóm nhạc nắm bắt cơ hội và đi đến vị trí dẫn đầu. Nói riêng về trường hợp của Growl - ca khúc vốn gây tranh cãi có phải hit quốc dân hay không - tầm ảnh hưởng của nó đối với toàn Kpop là vô cùng mạnh mẽ, thậm chí còn tạo nên một thời đại mang tên EXO.

Quay ngược trở về những năm 2012 - 2013, vào khoảng thời gian mà các nhóm nhạc Kpop thế hệ 2 vẫn đang hoạt động sôi nổi nhưng đang trôi dần về thời kỳ thoái trào, Growl của EXO bất ngờ bùng lên mạnh mẽ như một hiện tượng. Những hình ảnh về các buổi fanmeeting "thất thủ", EXO bị bao chặt bởi những dòng người từ trong nhà tràn ra ngoài đường vẫn là giai thoại thường hay được nhắc lại đến tận bây giờ.

Thậm chí, những ca khúc quốc dân còn mang tính bước ngoặt, giúp quảng bá làn sóng âm nhạc Hallyu lan rộng ra toàn châu Á. Cái thời đó, mỗi lần lên lớp học ngồi tám chuyện cùng hội bạn, thứ mà tụi nó hỏi chẳng phải: "Dạo này cậu thích nhóm nhạc nào?" mà thay vào đó là câu "Cậu thích ai nhất trong EXO?". Chính Growl đã trở thành một bước đệm giúp EXO mở ra một kỷ nguyên mới của Kpop. Với XOXO, EXO trở thành nghệ sĩ Hàn Quốc đầu tiên có một album bán được trên 1 triệu bản trong vòng 12 năm, làm sống lại thị trường bán đĩa cứng tại Hàn Quốc.

Đại diện Kpop vươn tầm quốc tế nhưng lại không có hit quốc dân nào?

BTS và BLACKPINK hiện đang là những nhóm nhạc hàng đầu Kpop, đại diện cho làn sóng Hallyu trên đấu trường âm nhạc quốc tế. Hễ cứ ra bài mới là BTS và BLACKPINK lại thống trị các bảng xếp hạng âm nhạc cả trong và ngoài nước. Trong năm 2020, BLACKPINK và BTS đều đã có những màn come back đầy ấn tượng. Cả How You Like That (BLACKPINK) lẫn Dynamite (BTS) đều xuất sắc đạt Perfect All-kill trên trường nhạc số. Thậm chí, Dynamite còn trở thành ca khúc có nhiều Perfect All-kill nhất lịch sử Kpop dù là bài tiếng Anh, thành công rực rỡ tại quốc tế với vị trí No.1 Billboard Hot 100.

Chỉ xét riêng tại Hàn Quốc, ca khúc BTS có rất nhiều Daesang, BLACKPINK cũng chẳng thiếu gì cúp âm nhạc. Thế nhưng, từ trước đến nay cả 2 nhóm nhạc này đều chưa từng có một ca khúc nào được công nhận là hit quốc dân. Thậm chí, một số ca khúc áp đảo trên mọi mặt trận, tiệm cận với danh hiệu đó. Để lý giải cho "nghịch lý" này, cần phải xét xem đường hướng hoạt động của BLACKPINK và BTS là như thế nào.

Ở bất kỳ thị trường âm nhạc nào, một bài hát đưa tên tuổi nghệ sĩ lên được xem là lộ trình đi đến thành công cơ bản. Tạo ra một hit quốc dân, có được một mức độ nổi tiếng nhất định và nắm bắt thời cơ bật lên vị trí dẫn đầu luôn là mục tiêu của đa số các nghệ sĩ. Thế nhưng, vẫn luôn tồn tại những cái tên đi ngược lại với số đông, mà ở Kpop nổi bật là BTS và BLACKPINK.

Cả BTS và BLACKPINK đều là những trường hợp đặc biệt, không cần đi theo "lộ trình" tạo hit quốc dân để thành công. Có thể thấy rõ định hướng hoạt động của họ là vươn ra thị trường quốc tế. Họ dám nghĩ, dám làm và khẳng định bản thân bằng những ca khúc sở hữu chất lượng hàng đầu, phù hợp với thị hiếu với fan toàn cầu. Từ đó, BTS và BLACKPINK hoàn toàn có khả năng tự biến những ca khúc của mình thành hit. Tên tuổi của họ khiến mọi người phải mong chờ và tin tưởng vào chất lượng ca khúc.

Thế mới có chuyện, chẳng cần sở hữu một hit quốc dân, BTS và BLACKPINK vẫn là một nhóm nhạc hàng đầu Kpop với kho tàng hit đồ sộ. Và loạt thành tích ấn tượng của những ca khúc hit đó chính là do fandom hùng hậu của các nhóm nhạc này tạo ra mà chẳng cần phải nhờ vào độ nổi tiếng toàn dân.

Tạm kết

Âm nhạc vốn là một địa hạt vô cùng rộng lớn với nhiều tiêu chuẩn khác nhau. Để đánh giá xem một ca khúc có phải là hit quốc dân hay không, cần phải nhìn nhận rất nhiều khía cạnh. Vì vậy mà hit quốc dân vốn là một bài toán với đề bài chẳng hề xa lạ nhưng lại khó có thể đi đến đáp án chính xác 100%. Nhưng tóm lại, hit quốc dân là một ca khúc mang đến tầm ảnh hưởng lớn trên nhiều phương diện, có nhiều tầng lớp người nghe. Và trong đó, bảng xếp hạng âm nhạc vẫn là một thước đo cần thiết để phản ánh mức độ phủ sóng.

Tại Việt Nam, khái niệm hit quốc dân vẫn còn mơ hồ, chưa được sử dụng phổ biến. Khán giả khó có thể xác định được đâu là một bài hát có giá trị và tầm ảnh hưởng thực sự. Ngược lại, người nghệ sĩ cũng không thể sở hữu những danh hiệu rõ ràng mà sản phẩm của mình xứng đáng có được.

Một ca khúc "sặc sỡ" với nhiều chiêu thức quảng bá thì có thể sẽ nhanh lên đến đỉnh. Nhưng một ca khúc hay, có tính chuyên môn cao thì mới có thể sống lâu trên cái đỉnh cao đó. Chính vì thế, một bảng xếp hạng trong nước mang tính chất tổng hợp, chuyên về mảng âm nhạc là rất cần thiết. Điều này tạo nên một sân chơi công bằng dành riêng cho nghệ sĩ trong nước, phản ánh được đời sống của một ca khúc, nơi mà tính quốc dân phần nào cũng được thể hiện một cách rõ nét nhất.