Là con gái, tôi thường được những người xung quanh khuyên nên chọn phần an nhàn mà sống. Nói kiểu đời thường là "chân yếu tay mềm, ôm đồm phấn đấu làm chi cho cực", còn nói kiểu văn thơ thì là "con gái nên sống như nước: mềm mại, linh hoạt và xuôi theo dòng". Trước đây, tôi đã từng nghĩ đó là một quan điểm đúng. Xuôi theo dòng không có nghĩa là gió chiều nào xoay chiều ấy, xuôi dòng chỉ đơn giản là cách chúng ta đặt xuống một chút kỳ vọng, một chút cái tôi để hòa hợp hơn với số đông mà thôi. Khi ở trong đám đông, tôi không cần trở thành người mở đường, đồng nghĩa với hạn chế rủi ro, bớt được trắc trở. Tuy vậy, không phải lúc nào trắc trở cũng chừa mình ra.

Với những điều tôi muốn làm, ở một vài thời điểm, nó buộc tôi phải lựa chọn, buộc tôi phải đặt mình vào trong khó khăn và đối diện với những nghi ngại. Của cả người ngoài và của chính mình. Có lẽ người trẻ nào cũng đã từng, hoặc đang ở trong một bức tranh như thế. Chỉ có điều, lựa chọn của mỗi người khác nhau, cách đối diện cũng khác nhau. Nhìn về thế hệ của mình, tôi thấy không thiếu những người đã chọn buông tay, nhưng vẫn có những người kiên định với lựa chọn. Ba cô gái tôi sắp kể là những người như thế.

Châu Bùi, Khánh Vy, Cathy Thảo Trần - một người là fashionista, một người là MC, một người là CEO của start-up trong lĩnh vực công nghệ. Tuy vai trò khác nhau nhưng cả ba cô gái đều có điểm chung là sự thành công vượt bậc, trở thành cái tên có tầm ảnh hưởng đến hàng triệu người trẻ Việt. Nhận định của số đông dành cho họ thì đa chiều, ủng hộ có, đồng tình có và nghi ngờ thì cũng không ít. "Với bàn đạp là hot girl nổi tiếng, thành công là lẽ dĩ nhiên", "tham vọng đảm nhận nhiều vai trò thì sao có thể làm tốt", "con gái thường thiếu quyết đoán, không nên làm lãnh đạo thì hơn"... chỉ là vài trong số những nhận định. Họ đã tự mình vượt qua những nghi ngại, rào cản như thế nào? Hãy cùng theo dấu chặng đường riêng mà họ đã đi.

Lội ngược dòng về tháng 2 năm 2016, clip Khánh Vy nói 7 thứ tiếng là một trong những tâm điểm sự kiện lúc bấy giờ. Chỉ sau một đêm, từ một nữ sinh bình thường, Khánh Vy vụt sáng trở thành gương mặt được cả nước biết đến với hàng triệu lượt chia sẻ, bàn luận, repost. Clip 7 thứ tiếng như một món quà may mắn từ trên trời rơi xuống. Người ta thấy chỉ trong thời gian ngắn, Khánh Vy có hết trong tay từ sự nổi tiếng, lượt follow khủng trên MXH, công việc MC mơ ước, tham gia vào những dự án quốc tế đáng ngưỡng mộ và được hợp tác với những gương mặt đình đám. "Giỏi, xinh và năng động, Khánh Vy có tất cả mà chẳng phải làm gì lắm, vì sự nổi tiếng đã dọn đường cho Vy rồi còn đâu" - Cái nhãn "hot girl được ưu ái" người ta gắn cho Vy theo một cách hiển nhiên như vậy.

"Tua" về thời gian cấp 2, đầu cấp 3, Vy có giọng nói khá yếu, được nhận xét là không phù hợp để theo đuổi nghề MC dù có ngoại hình sáng và biết cách dẫn dắt, trò chuyện. Không đầu hàng, Vy có cách cải thiện khá buồn cười, đấy là hát và hét để mở rộng phổi. Rolling in the deep của Adele là công cụ để Vy tập hét với mẹ ngày này qua tháng nọ. Nhưng chỉ như vậy là chưa đủ. Sau khi nổi tiếng, Vy làm cộng tác viên tại Đài Truyền hình ngay từ năm nhất. Áp lực phải lớn thật nhanh, phải đáp ứng sự kỳ vọng của công chúng đè nặng lên cô mỗi ngày. Làm vì đam mê với tất cả nhiệt tình và cố gắng, nhưng góp ý khen thì ít mà chê thì vô cùng nhiều: Giọng chóe, nói quá nhanh, đại từ không rõ ràng, phát âm tiếng Anh và tiếng Việt chưa chuẩn. Đấy là chưa kể đến những chương trình tương tác trực tiếp, những tình huống phát sinh ngoài kịch bản, trong khi cô nàng còn quá non để xử lý chúng.

Buồn, nghi ngờ bản thân là tất nhiên. Đằng sau ánh đèn sân khấu, công chúng chắc chắn không biết đến những lúc Vy một mình vật lộn, tự mượn kịch bản vào trường quay dẫn thử đến mấy lần trước khi bấm máy, không biết những khi Vy đi học sớm rồi từ trường đến thẳng đài luyện tập. Về nhà, Vy tìm hết các đầu báo chính trị và tập đọc từng chữ cho rõ dấu, đúng nghĩa rồi ghép lại từng câu. Rõ dấu rồi thì cần chuẩn tông giọng, từ tập đọc chuyển sang tập nói. "Mình luôn có niềm tin là không ai hoàn hảo, ai cũng có lỗi sai cần sửa và tiềm năng của mỗi người là vô hạn. Điều quan trọng nhất là thái độ với việc đó" - Khánh Vy bộc bạch. Nổi tiếng khi mới 17 tuổi, Vy từng chia sẻ hồi ấy nghĩ mình giỏi giang lắm chứ, thất bại là điều khó chấp nhận được. "Nhưng điều may mắn nhất mình học được là sự khiêm nhường. À, tớ phải học thật nhiều, tớ còn mắc nhiều lỗi, nhìn các anh chị đi trước, bạn bè mình mà học. Khiêm tốn không phải là hạ mình xuống, mà là một cách sống để dung hòa giữa cảm giác thành công và sự thất bại, đặt bản thân luôn trong đà hành động để tiến bộ".

Nếu như Khánh Vy là biểu trưng của rễ cọc - chuyên môn hóa thì Châu Bùi lại biểu trưng cho rễ chùm - đa-zi-năng. Nhắc đến Châu Bùi, hot fashionista của Việt Nam hiện tại, chúng ta sẽ nhắc đến những con số ấn tượng: 2.9 triệu followers trên Instagram, 1.1 triệu lượt thích trên Facebook và hơn 600.000 người đăng ký trên YouTube. Lọt top Forbes 30 Under 30, Châu là đại diện thị trường Việt Nam tham gia các tuần lễ thời trang quốc tế của các thương hiệu đình đám như Dior, Chanel, LV, Tommy, Gucci… Với đầu óc nhạy bén của mình, Châu cũng thử sức kinh doanh trong lĩnh vực thời trang & mỹ phẩm. 22 tuổi, Châu tự tặng mình căn nhà đầu tiên. 23 tuổi, Châu dắt túi kha khá vai diễn trong các MV, phim điện ảnh, series và lấn sân sang cả mảng ca hát trong sản phẩm mới đây. Thế nhưng, đằng sau những con số ấn tượng lại là một chặng đường không mấy dễ dàng với Châu Bùi. Ngay từ lựa chọn đầu tiên cho đến những ngã rẽ sau này, dù Châu chọn gì, vẫn luôn có những dấu hỏi về năng lực, về sự ổn định, tính khả thi đặt lên vai.

Thế nhưng, đằng sau những con số ấn tượng lại là một chặng đường không mấy dễ dàng với Châu Bùi. Ngay từ lựa chọn đầu tiên cho đến những ngã rẽ sau này, dù Châu chọn gì, vẫn luôn có những dấu hỏi về năng lực, về sự ổn định, tính khả thi đặt lên vai.

Năm 17 tuổi, gia đình mặc định Bùi Thái Bảo Châu sẽ tiếp tục học thương mại và đi làm ngân hàng giống như hai chị. Thời trang trong mắt bố mẹ cô là điều gì đó quá xa vời và bất định: "Không, con không làm thế được. Con đang học ban A, đang mở lớp luyện thi Toán-Lý-Hóa". Với công chúng, 6 năm trước, fashionista chưa được coi là một nghề. Còn nếu là người mẫu, chắc chắn không dành cho người thấp bé. Là một cô gái cao chưa đầy 1m60, nặng vẻn vẹn 39kg, dám nghĩ đến ngành thời trang đã là một điều quá sức tưởng tượng, chưa nói đến việc trở thành fashion icon. Vậy mà Châu dám mơ!

Chưa có nhiều tiền để mua đồ hiệu, Châu tự mày mò ở các cửa hàng đồ cũ mua những món 100-200 nghìn về phối lại. Quá khẳng khiu, cô nàng tìm đến gym để cải thiện vóc dáng và sức khỏe. Chưa có nhiều kinh nghiệm trong phim ảnh, Châu luyện tập cả diễn xuất lẫn thể lực, tập sống với cái tên của nhân vật một thời gian dài trước khi casting để có được cái gật đầu của nhà sản xuất. Ngay cả khi đã có tên tuổi, Châu vẫn tìm đọc các tạp chí thời trang, tự mình vẽ phác các concept, ý tưởng để rèn luyện óc sáng tạo mỗi ngày.

Ai cũng có ước mơ và lựa chọn, nhưng để đi đến cùng với những lựa chọn đó thì không phải ai cũng làm được. Khó khăn sẽ không vì Châu là con gái, không vì cô bé nhỏ mà bỏ qua. Chỉ có sự "lì đòn", gai góc mới giúp cô nàng vững tâm để vượt lên: "Không thử sao biết? Thử thật nhiều để biết cái gì phù hợp với mình! Tất nhiên quá trình thử - sai - làm lại chưa bao giờ là dễ dàng. Bạn được phép nói về những khó khăn của mình để tìm sự chia sẻ và giải pháp! Khác với việc phàn nàn và để đó".

Xuất hiện trên chương trình Shark Tank 2018, Cathy Thảo Trần - CEO của Ohana, một startup kết nối người tìm và người cho thuê nhà đã tạo ấn tượng mạnh với người xem. Thứ nhất là vì ngoại hình quá sức ngọt ngào của Cathy đối lập hẳn với suy nghĩ bấy lâu của công chúng về phụ nữ làm công nghệ. Thứ hai, tuy làm app nhưng cô không học bất kỳ trường lớp nào về IT, Cathy học Văn học. Sau khi Cathy nhận được khoản đầu tư 3.5 tỷ chỉ vỏn vẹn trong 15 phút, nhiều người bày tỏ sự nghi ngại: "Con gái thường thiếu sự quyết đoán, cứng cỏi trên thương trường, liệu có thể đứng đầu một start-up hay không?

Trước khi đến với Shark Tank, Cathy đã đi kêu gọi đầu tư tại Singapore. Trong suy nghĩ của cô, đây là một đất nước hiện đại, cách họ đón nhận một founder nữ sẽ cởi mở hơn, nhưng không hẳn. Trong 2 tháng ròng rã, những gì cô nhận được là câu hỏi lỡ sau này bạn có con, bạn lập gia đình thì công ty sẽ ra sao. Khó hiểu hơn là những tràng cười ngay từ khi cô xuất hiện mà không hề có lý do chính đáng. Về nước, người ta hỏi Cathy "làm chi cho cực", "thành công quá sau này khó lấy chồng" nhiều hơn là tin tưởng và đồng hành. Ngay cả khi đã là một CEO đi tham dự hội nghị trong ngành, Cathy cũng đã từng bị một đồng nghiệp nam đến trước mặt và nói: "Cô không thuộc về thế giới này. Căn phòng này là của đàn ông, cô sẽ chết đuối ở đây".

Để có thể nhận được vốn từ các nhà đầu tư, Cathy đã phải đánh đổi bằng rất nhiều đêm không ngủ, những lần chuẩn bị vỏn vẹn trong 2 ngày, mỗi ngày lại gặp hàng chục người, mỗi người chỉ được 5 phút. 63 lần như vậy mới có được lần thứ 64. Thế nên, khi nói về những nghi ngại, Cathy thẳng thắn: "Tôi tự cho mình quyền có niềm tin mà không trông đợi ai ban phát, vì tôi biết thế giới không nợ mình điều gì, nhất là khoản niềm tin. Khi tự mình tạo ra được niềm tin cho bản thân thì đồng thời cũng không bị ảnh hưởng bởi lời nói xung quanh. Tôi quan tâm đến việc hôm nay có bao nhiêu người tìm nhà, tôi có thể giúp gì cho họ, Ohana sẽ giải quyết được vấn đề gì? - Chỉ như vậy là đủ".

Sau những năm tháng làm việc trong cả môi trường trong và ngoài nước, CEO của Ohana cho rằng ở đâu cũng có những rào cản, dù ít dù nhiều. "Nhưng cái gọi là rào cản, thật ra chỉ là giới hạn còn tồn đọng trong nhận thức của số đông. Gặp phải rào cản không có nghĩa là bạn kém cỏi, mà nó chỉ là dấu hiệu kêu gọi bạn phải đấu tranh cho bản thân. Mỗi hành động mà bạn làm, cũng là một lần bạn khẳng định cho thế giới biết: phụ nữ có tiếng nói và có khả năng làm được".

Trong tâm lý học có một khái niệm gọi là self-fulfilling prophecy - lời tiên tri tự ứng nghiệm. Hiểu đơn giản, nếu chúng ta tự phác họa bản thân với những nét cụ thể như "thiếu nghị lực", "cả thèm chóng chán", "kém ngoại ngữ"... và tin vào nó thì dần dần, chúng ta sẽ thực sự trở thành người như vậy. Quay trở lại những nhận định ban đầu, giả sử như cả 3 cô gái đều không đủ niềm tin vào chính mình, không đặt 200% nỗ lực, không dám chọn đi ngược dòng thì bây giờ, chúng ta không còn thấy Khánh Vy ở đâu ngoài clip 7 thứ tiếng; không thấy Châu Bùi đóng phim, ca hát; lại càng không thể thấy Cathy Thảo Trần và Ohana phát triển ra thị trường quốc tế. Với cả 3, sự nổi tiếng hay nhan sắc đều là những món quà, nhưng món quà nào cũng trở nên vô nghĩa nếu cứ để đó và ngủ quên.

Là con gái, ở mỗi vai trò đều có một vài rào cản nhất định, những định kiến sẵn sàng khoác lên vai họ như một lực nén vô hình để "chảy" theo dòng số đông. Con gái nên thế này, phải thế nọ, cái này không hợp, cái kia quá rủi ro… giống như tảng đá buộc chân, làm chùn bước chúng ta trên hành trình theo đuổi ước mơ. Nhưng lực nào tác động cũng đi kèm với phản lực, mỗi câu chuyện ở đây chính là để kể về nội lực - phản lực mạnh mẽ nhất của mỗi người trên chặng đường vượt qua rào cản của chính mình.

Năm 2020 là một năm đặc biệt. Khó khăn từ mọi lĩnh vực của cuộc sống cùng những rào cản cố hữu khiến việc chạm tay vào ước mơ càng trở nên khó khăn. Chính vì lẽ đó, Sunsilk - thương hiệu chăm sóc tóc có nhiều năm đồng hành cùng con gái Việt mang đến thông điệp: Bung mình tỏa sáng, bung ước mơ riêng. Với lời nhắn mang cảm hứng tích cực này, Sunsilk tin rằng rào cản vốn là một chút gia vị của cuộc sống, mỗi người một góc nhìn, một quan điểm sống khác nhau nên những nghi ngại, dị nghị cũng là chuyện thường tình mà thôi. Cái chúng ta cần là bền bỉ - kiên trì - tin tưởng vào ước mơ và cháy hết mình cho ước mơ đó. Cùng với những thay đổi tích cực của người trẻ, Sunsilk tin tưởng con gái có thể chạm tay tới bất kỳ ước mơ nào, đồng thời, việc con gái đảm nhiệm công việc trong các lĩnh vực khác nhau không còn hiện tượng bất thường nữa mà là dấu hiệu bình thường của một xã hội đang chuyển mình.