"Tết bây giờ…" – Hình như trong những năm gần đây, ai cũng từng nghe câu than thở xen lẫn ngậm ngùi ấy ít nhất một lần. Đi kèm với nó là những so sánh Tết xưa – Tết nay quen thuộc. Và trong tâm tưởng mỗi người, Tết ngày nay dường như đã bị "đóng đinh" với những xa cách, khoảng lặng, những "nốt trầm" nhưng chẳng hề xao xuyến. Như một lẽ tất nhiên, công nghệ thường bị coi là "tội đồ". Ông, bà, bố, mẹ cho rằng, vì mải tập trung với chiếc smartphone, iPad mà con cháu đánh mất thú vui chân phương mỗi khi Tết đến, khi cả nhà cùng quây quần bên bàn trà, mâm cỗ.

Câu chuyện về sự "xâm lấn" của công nghệ trong thời hiện đại "nóng" đến độ từng được đưa vào rất nhiều chương trình, thảo luận xã hội. Trong cuộc thi Hoa hậu Việt Nam 2018, á hậu Thúy An từng nhận được câu hỏi: "Người ta nhận xét ở thời đại công nghệ ngày nay, con người ngày càng ít quan tâm đến nhau. Bạn nghĩ gì khi có ý kiến cho rằng lòng nhân ái sẽ không còn?". Câu trả lời ngày hôm đó đã góp phần mang về vương miện á hậu cho Thúy An: "Lòng nhân ái xuất phát từ trái tim, tấm lòng mỗi người, không thể mất đi mà còn được nhân rộng ra. Lòng nhân ái gắn kết từ tình yêu này đến tình yêu khác, thắp sáng thế hệ tương lai và sẽ tiếp tục đi theo mỗi chúng ta". Phần thi ứng xử lập tức thu hút sự chú ý của đông đảo khán giả ngồi tại khán phòng lẫn trước ống kính máy quay. Bởi thực sự, đó chính là một vấn đề lớn của thời đại mà rất nhiều người trong chúng ta đến nay vẫn đang đi tìm lời đáp.

Nói rộng ra, không chỉ lòng nhân ái, nhiều người còn lo ngại rằng, tình cảm yêu thương giữa người với người, sự gắn kết các thế hệ sẽ mất dần đi khi công nghệ phát triển. Trong những ngày cận kề Tết này, băn khoăn ấy một lần nữa trở lại.

Thế cuối cùng thì, có phải vì công nghệ mà chúng ta ngồi ngay gần trước mặt nhưng tâm hồn vẫn xa tận chân trời?  

Có một điều thực sự phải công nhận: Tết bây giờ khác xưa! Cả năm bận rộn không có thời gian cho nhau đã đành, nhưng đến khoảnh khắc đoàn viên, sum vầy vẫn có những người trẻ cô đơn bên bàn máy tính, cùng chiếc smartphone, từ chối tương tác vì đắm chìm trong thế giới của Facebook, game…

Tôi còn nhớ mãi năm ngoái sang chúc Tết bác Lê nhà hàng xóm. Ngôi nhà đủ đầy khang trang, có gốc đào to hoa rực rỡ, bàn trà toàn bánh kẹo "xịn" mua ở nước ngoài về, treo câu đối đỏ. Những tưởng phải rộn ràng không khí mùa xuân nhưng thế nào mà vẫn cứ thiếu thiếu. Ngẫm đi ngẫm lại hóa ra là vì thiếu… người. Bác Lê và vợ bác ngồi tiếp gia đình tôi, còn anh con cả và vợ đã đi nước ngoài chơi. Hai cậu nhỏ hơn thì xem ti vi và đang ngồi chăm chú xem gì đó trên smartphone, gần như không có chút tương tác nào trong ngôi nhà rộng rãi, rực rỡ ấy. Gia đình bác Lê không phàn nàn gì nhiều (chắc có lẽ vì Tết mà, không ai lại nói những lời làm phiền lòng nhau), nhưng thỉnh thoảng bác cũng có gọi hai cậu con ra tiếp khách. Đáp lại là những câu trả lời hờ hững. Thế là bác lại đành xin lỗi dăm ba câu rồi tiếp tục trò chuyện với khách, ai có việc của người nấy.

Cũng lại có những người như Vân bạn tôi, về quê rồi nhưng vẫn phải miệt mài làm việc khi xung quanh tiếng pháo rộn ràng, người ta đi chúc nhau rôm rả đón năm mới sang. Biết làm sao, deadline còn đó, ôm máy tính đôi khi là chuyện bất khả kháng. Diệu Linh, cô bạn đồng nghiệp của tôi vướng phải deadline chạy xuyên Tết thậm chí vừa đón giao thừa vừa check công việc, coi như đành lỗi hẹn với mùa đoàn viên.

Tết của thời đại 4.0, người ta cũng thấy những hình ảnh khác trước. Ấy là lúc những bà mẹ vừa phải toan lo việc nhà, vừa phải tất toán công việc ở chốn công sở, đôi khi chẳng còn thời gian toàn tâm toàn ý cho gia đình. Nhất là Tết đến sớm như năm nay, công việc dồn đống, nhiều mẹ phải suy nghĩ, căn cơ đến đau cả đầu.

Thế mới biết, Tết thời 4.0 không dễ chút nào! Nhưng xét đến cùng, đổ hết lỗi cho công nghệ có phải quá "oan ức"? Liệu những cốt lõi tinh thần quan trọng như tình cảm gia đình bền chặt, tình thân thiêng liêng, tình bạn bè, bằng hữu lâu năm có dễ dàng bị cắt đứt chỉ bởi công nghệ đến thế? Hay là chính chúng ta cũng cần xem lại bản thân?

Để trả lời được những câu hỏi đó một cách chính xác nhất, hãy thử nhìn vấn đề từ một chiều khác, với tư thế và cách nhìn nhận thực sự khách quan, như các bạn mong muốn: 

Nếu công nghệ thực sự "tệ" như thế, Tết này, hãy cùng thử tưởng tượng là nó biến mất hoàn toàn trên mọi "mặt trận" nhé!

Ừ nhỉ, ở một góc độ nào đó, mọi việc khá ổn. Ngày 27, 28 Tết, chúng mình sẽ về nhà và tìm lại được "màu sắc" của Tết năm xưa. Thay vì co ro trên ghế xem xem bạn bè đang ở đâu, làm gì, chat chit một chút trên messenger, zalo…, cả nhà sẽ cùng nhau chuẩn bị đồ Tết, rồi quây quần bên nồi bánh chưng, bàn trà trò chuyện rôm rả. Chẳng còn nữa những khoảng thời gian vắng lặng khi ai cũng ôm chiếc smartphone. Mùng 1 ra phố, cứ đi sang mà chúc Tết nhau rồi hỏi han, tươi cười, chẳng còn phải lo chỉnh ảnh cho đẹp để "khai status" trên Facebook đầu năm nữa này!

Nhưng hãy nghĩ xa hơn một chút nữa, bạn sẽ thấy tự dưng mọi thứ lại không thực sự ỔN như thế nữa đâu! Tôi sẽ kể câu chuyện của chính mình trước. Quê tôi ở Hà Tĩnh, mỗi năm, tôi đều chọn phương án đi tàu về từ sớm. Và nếu như không có công nghệ, tôi sẽ phải trực chờ trước cả tháng ở quầy, xếp hàng dài mệt mỏi để đặt được chiếc vé quan trọng này mới hưởng được phút giây đầm ấm bên gia đình… hoặc là không (vì trượt mất vé)! Bởi còn đâu nữa những thông tin tàu xe trên Internet, "bay màu" rồi những ứng dụng đặt xe, công nghệ hiện đại giúp cuộc sống dễ dàng hơn bội phần.

Chị kế toán đồng nghiệp của tôi cũng sẽ phải "đau đầu" khi tất toán hóa đơn tài chính, làm việc với ngân hàng, cân đối sổ sách. Nhớ nhé, tất cả đều phải làm trên giấy tờ bản cứng và phải được thực hiện tại quầy. Xin xác nhận của bất cứ ai, sếp, khách hàng, đối tác…, mọi thay đổi nhỏ đều phải trả giá bằng những buổi gặp trực tiếp, tất nhiên là mất thời gian hơn rất nhiều chứ.

Và đừng quên những anh bạn công sở đang bận rộn với deadline sát Tết. Chí ít khi có máy tính, họ có thể tận dụng thời gian để vừa làm vừa tận hưởng không khí Tết nơi quê nhà. Còn không có công nghệ ư, có thể là phải ở lại thành phố để giải quyết hồ sơ, giấy tờ tới tận 30 đấy, đôi khi mất luôn cả Tết!

Đó là chưa kể những người sống xa quê như du học sinh, Việt kiều, những người lính hải đảo xa xôi… Tết chắc hẳn sẽ hiu quạnh hơn nhiều vì chẳng còn Facetime hay bất cứ công nghệ hữu ích nào cho phép nhìn thấy gương mặt người thân thương nữa rồi. Thiếu đi công nghệ, những bà mẹ, người lo toan chính trong gia đình sẽ chỉ còn một cách duy nhất để sắm sửa, tân trang cho gia đình dịp Tết. Đó là tất tả ngược xuôi từ chợ lên phố, từ nhà tới chốn công sở, dù có đang bận cả trăm công ngàn việc…

Đến đây thì bạn có thấy hơi… "toang" rồi chứ? Hóa ra công nghệ đâu phải vấn đề phải không nào, mà đôi khi chính là giải pháp để giải quyết vấn đề, giúp xử lý mọi việc và quản lý cuộc sống dễ dàng hơn, nhất là trong thời điểm cận Tết khi mọi thứ "rối tung lên như… canh hẹ".

Nói cách khác, "bài toán" cần giải ở đây không phải là: "Làm thế nào để loại bỏ công nghệ khỏi cuộc sống của mình?", mà là: "CHÚNG TA ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ NHƯ THẾ NÀO?". 

Áp dụng công nghệ như thế nào để giá trị số hoà vào cuộc sống, để công nghệ không phải một trở ngại cách ngăn mà là phương tiện rút ngắn khoảng cách địa lý lẫn tình người trong mùa đoàn viên đang tới?

Đầu tiên, hãy dùng công nghệ một cách có chọn lọc! Cùng là một phương tiện nghe, gọi, tìm kiếm thông tin, kết giao bạn bè, bạn có thể đắm chìm trên đó với những trò chơi, câu chuyện vô bổ nhưng cũng hoàn toàn có thể gắn kết tình cảm với những người thân thương của mình! Thức đêm chat chit, quên cả thế giới thật để chơi game thì đừng nhưng Facetime, video call với người thân, bạn bè trong những thời khắc quan trọng như giao thừa chẳng hạn, tại sao lại không? Chẳng phải nói ngoa khi khẳng định, Tết nơi xa bỗng được rút lại gần, khoảng cách địa lý hàng ngàn cây số cũng chợt ngắn lại như thể ta đang đứng cách nhau chưa đầy một gang tay.

Và ai bảo rằng, cứ sử dụng công nghệ thì nhất thiết phải gói tròn bản thân, co cụm trong những "vỏ kén" hợp kim và màn hình đen tối? Thôi nào, thời đại 4.0 rồi, chúng mình có nhiều cách hơn thế để công nghệ giúp ích cho mình, thậm kết nối gia đình, thay vì để bị nó chi phối. Thay vì tặc lưỡi cho rằng người lớn tuổi chẳng bao giờ hiểu cho người trẻ, thì tại sao không kéo gần khoảng cách thế hệ bằng cách hướng dẫn bố mẹ, ông bà thật tận tình, để họ hiểu và tận dụng được sức mạnh của công nghệ trong cuộc sống?

Tôi nhớ nhất là lần đầu tiên bố tôi tự "lân la" lại gần hỏi con về công nghệ. Số là trước đó, tôi dùng ViettelPay để thanh toán điện nước cho bố mẹ ở quê. Bất ngờ, tò mò, bố tôi gọi điện lên thành phố để hỏi con ngay. Nhưng tôi chưa vội trả lời mà quyết tận dụng cơ hội này để chỉ cho bố mẹ thấy, công nghệ không phải chỉ có những mặt xấu như họ vẫn nghĩ và cũng để hai bố con có khoảng thời gian tâm sự với nhau, và hiểu nhau hơn. 

Những lần đầu tôi nói về việc dùng công nghệ để giải quyết các nhu cầu cuộc sống, phản ứng đầu tiên của bố mẹ tôi là ngại, không muốn thử cái mới. Và tôi nghĩ đó là đương nhiên, vì đâu dễ để những người thuộc thế hệ trước tiếp cận nhanh chóng với công nghệ hiện đại, phải không nào? Nhưng đừng nản lòng, hãy dần dần thay đổi quan niệm của họ, đơn giản như cách tôi làm chẳng hạn, và bạn sẽ chẳng phải nói quá nhiều hay sa đà vào những câu chuyện dễ dẫn đến những tranh luận giữa hai thế hệ nữa. Người lớn có thể không nghe chúng ta nói từ đầu, nhưng họ đã quá trải đời để hiểu, điều gì thực sự hữu ích cho cuộc sống. Việc của chúng ta sau đó chỉ là gần gũi, trò chuyện lắng nghe nhu cầu của họ. Sau những lần thủ thỉ, tâm tình như thế, tôi đã thuyết phục được bố mẹ rằng, họ hoàn toàn có thể ngồi một chỗ để làm mọi việc trên ứng dụng, từ việc đặt đồ ăn, trả điện nước.

Tôi cũng dẫn chứng thật cụ thể rằng, con gái quý của bố mẹ đây cũng đặt được vé tàu về nhà nhờ chính ứng dụng này. Thế là thiện cảm bắt đầu tăng, khoảng cách cũng bị xóa mờ. Mà nhớ là khi hướng dẫn các cụ, hãy chọn những ứng dụng thật thân thiện, dễ thao tác. Chẳng hạn với Viettel Pay, bố mẹ tôi chỉ dùng điện thoại bình thường, không cần smartphone phức tạp cũng đã làm được khối việc rồi, rút tiền con cái gửi về quê chỉ bằng một cú pháp tin nhắn chẳng hạn.

Và khỏi phải nói, mẹ tôi đã hào hứng thế nào khi đặt thử đồ trên đó. Thế là từ ấy, thay vì tất tả ngược xuôi trên phố mỗi độ Tết về, mẹ tôi (và tôi tin là cả các mẹ khác) đã có thể giản tiện hơn mọi việc bằng cách mua sắm online. Mà kể cũng đúng, Tết là thời gian để vui, chuẩn bị cho gia đình cũng háo hức, hồ hởi chứ đâu phải dồn nhau đến bận bù đầu rồi sinh ra cáu giận, mặt sưng mày xỉa với nhau.

Vậy là, chẳng phải gì cao xa, chính những khoảnh khắc ấy kết nối những thế hệ, kéo ta lại gần nhau hơn, khiến Tết bớt bận rộn bởi những chi tiêu, toan tính bộn bề vụn vặt không đáng. Thời gian thảnh thơi, nhàn tênh sau đó là để dành cho nhau, cho những yêu thương đong đầy.

Thế thì về nhà ngay thôi, và để công nghệ "chảy trôi" trong dòng chảy chung của cuộc sống theo cách tự nhiên như hơi thở thế nhé!