"Làm sao các em có thể hời hợt như vậy? Họ đã chờ hàng chục năm cho giây phút này, vậy mà các em lại để khoảnh khắc đó trôi đi vô nghĩa sao? Tại sao lại hỏi những câu hỏi thiếu sự đồng cảm đến vậy? Các em có hiểu về nhân vật không? Có sự kết nối với họ không? Có tìm cách để gần gũi hơn với họ không? Hãy làm thế nào để giây phút đoàn tụ được diễn ra một cách kỳ diệu, chứ không phải là khô khan và vô cảm như thế này!".

Chị Thu Uyên đang ngồi giữa căn phòng, trên tay cầm một tập tài liệu và "chất vấn" tất cả ekip ngồi xung quanh mình bằng một chất giọng khá gay gắt. Gần 20 con người, gồm cả những gương mặt có vẻ già đời lẫn những cô cậu thanh niên - im lặng và lắng nghe từng lời nhắc nhở của chị Uyên để chuẩn bị cho buổi phát sóng tiếp theo. Buổi họp sáng của ekip diễn ra khá căng thẳng trong suốt 20' sau đó, nhưng rồi tất cả nhanh chóng quay trở lại một trạng thái làm việc nhẹ nhàng, thoải mái nhưng nghiêm túc.

Trong suốt 17 năm kể từ khi NCHCCCL lên sóng, đã có gần 3.000 gia đình đoàn tụ nhờ những nỗ lực tìm kiếm của cả ekip. Từ một ý tưởng được nung nấu của chị Thu Uyên, chương trình không chỉ trở thành hiện thực mà còn tạo ra những phép màu cho hàng chục nghìn con người không may lạc mất nhau trong một đoạn đời. Giống như một tiếng chuông ngân nga nhẹ nhàng, những câu chuyện và mảnh đời của NCHCCCL khiến khán giả không chỉ rơi những giọt nước mắt xúc động, mà còn nhắc họ nhớ về sự gắn kết thiêng liêng của tình thân.

Người ta vẫn hay nhớ đến NCHCCCL với gương mặt nhân hậu và giọng nói đầy cảm xúc của chị Thu Uyên, nhưng đằng sau đó là cả một ekip những con người ngày đêm vùi mình vào những chồng tài liệu, để chắp nối từng dữ kiện, từng manh mối để kết nối những mối dây mong manh của sự đoàn tụ.

Trong hình dung của khán giả, công việc của đội tìm kiếm không khác gì những thám tử điều tra. Họ là những người sẽ lục tung từng tấc đất và gõ cửa từng ngôi nhà để tìm kiếm manh mối. Thực tế, công việc của những thành viên trong ekip NCHCCCL có thể khiến nhiều người ngỡ ngàng vì nó rất… văn phòng với những quy trình vô cùng rành mạch.

Đầu vào của chương trình bao gồm bước tiếp nhận hồ sơ, đó có thể là thông tin từ tổng đài, hòm thư hướng dẫn, có thể là thư tay hoặc thậm chí là những người tìm đến tận văn phòng. Có khoảng 7 đầu vào như vậy, và sau bước tiếp nhận thông tin, đội viên Xử lý thông tin sẽ liên lạc với người đăng ký và khai thác những thông tin để xác minh ban đầu và mở rộng trí nhớ. “Mỗi tháng ước tính có gần 200 cuộc gọi, hơn 100 thư tay được gửi về chương trình. Tất cả đều được đọc ngay” - Chị Châu - người phụ trách tủ hồ sơ của chương trình - chia sẻ. Đó là bước khai thác lần 1, bao gồm tất cả những gì mà người đăng ký có thể nhớ trong ký ức của mình về cuộc ly tán. Nhân chứng còn ai? Địa điểm như thế nào? Cảnh quan ra sao?... Sau khi có trong thay đủ thông tin nền, chương trình sẽ yêu cầu người tìm kiếm ký và bản cam kết sử dụng dữ liệu cá nhân để tìm kiếm và kể câu chuyện của mình. Bước đầu lập hồ sơ vậy là hoàn tất.

Sau khi có hồ sơ, tất cả các thành viên trong đội Tìm kiếm - được gọi là Đội viên Tìm kiếm - sẽ bắt tay vào phân tích. Có rất nhiều phương pháp được áp dụng để tìm kiếm, theo Quy trình Tìm kiếm của NCHCCCL. Nhưng trước hết, các Đội viên Tìm kiếm sẽ suy luận và khoanh vùng địa điểm qua các chi tiết, đặc điểm, câu nói, hình ảnh… mà người đăng ký còn nhớ được. Vùng tìm kiếm ngày càng được khoanh lại, manh mối ngày càng rõ rệt hơn sau quá trình dài mà không ai đoán trước được sẽ bao lâu là tới đích. Chỉ có nỗ lực và tập trung, linh hoạt và suy luận logic triệt để mới giúp các Đội viên Tìm kiếm tìm ra người cần tìm. Giai đoạn này, họ làm việc nhiều nhất trên mạng và qua điện thoại để tìm manh mối. “Chúng tôi cũng sử dụng việc thông báo tìm kiếm lên mạng, nhưng không đưa lên chung chung, mà là đưa vào đúng nhóm, trang liên quan sau quá trình đã suy luận khoanh vùng, Nhờ vậy, chúng tôi bớt phải xử lý tin giả, tin không chính xác; và những người đăng ký không phải hoang mang vì những chỉ dẫn chưa chính xác, càng không bị làm phiền hay tệ hơn là bị rơi vào những hoàn cảnh trớ trêu khác nữa.” Chị Uyên nói. Tứng có 1 cô đăng ký tìm con trai, sau cô đăng tin kèm số điện thoại của cô lên mạng. Có một nhóm nói là tìm được con cho cô, và dẫn đến bên một người bán thân bất toại không nói được. Cô không nỡ đề nghị thử ADN, không nỡ tỏ ra nghi ngờ, mà đành coi số phận của mình là vậy.

Lệ - một đội viên tìm kiếm Gen Z có kinh nghiệm làm việc ở đây được 2 năm, nhưng đã được cử làm phụ trách Đội Tìm kiếm NCHCCCL. Giọng đầy hào hứng khi được chia sẻ về công việc của mình, Lệ nói: “Đa phần những người tìm đến với chúng tôi đều không nhớ thông tin về gia đình, và điều đó khiến cả ekip phải dày công suy nghĩ nhiều hơn.

“Ví dụ như một trường hợp đã được phát sóng vào Gala năm 2023, một chú đi lạc vào năm 1961, khi ấy chú mới lớp 6. Vì ham chơi nên chú trèo lên xe than và đi xuống Đá Ba Chồng (Bà Rịa) và thất lạc từ đó đến nay là 45 năm. Khi tìm đến chúng tôi và được chúng tôi cùng đào sâu trí nhớ, chú đưa ra những thông tin hữu ích: Hồi nhỏ sống gần khu người Hoa, xung quanh có trồng thơm, trồng thuốc… tất cả đều rất cụ thể. Từ đó, chúng tôi khoanh vùng được đoạn thời gian chú lên xe là khi nào? Ở vùng nào? Rồi chúng tôi cũng tìm ra nơi cộng đồng người Hoa sống gần đó, và cũng lần ra được vùng nào quanh đó có trồng thơm”. Lệ nói.

Sau khi đã tìm ra những manh mối và lắp ghép dần thành một bức tranh hoàn chỉnh, bằng chứng, nhân chứng đầy đủ - chính là lúc có thể kết thúc cuộc tìm kiếm, và nếu thực chứng chưa đủ, thì bằng xác định ADN (do Trung tâm Phân tích ADN và Công nghệ Di truyền CGAT thực hiện miễn phí cho NCHCCCL). Việc chọn lấy 1 - 2 câu chuyện trong số trung bình 10 cuộc tìm ra hàng tháng, và kể lại câu chuyện ấy thế nào trong một chương trình truyền hình để cả những người trong cuộc lẫn người xem đều có thể cảm thấy sự nhiệm màu của đoàn tụ, lại là công việc của Đội Truyền hình. “Ở phần công việc này, khi đã tập hợp được những thông tin chính xác và đầy đủ về cuộc đời của những người trong cuộc cả phía thất lạc lẫn phía đi tìm, thì nhiệm vụ kể chuyện đòi hỏi tính tinh tế. Nhìn qua thì trường hợp chia ly - đoàn tụ nào cũng thế, ly tán đau khổ nhớ thương dằn vặt và gặp lại hạnh phúc. Nhưng, mỗi câu chuyện lại chứa những điểm độc đáo, dẫn đến thông điệp chỉ nó mới có mà NCHCCCL muốn gửi đến khán giả. Chúng tôi chọn góc để nhìn ra những điều tốt đẹp nhất trong lòng người, sự tử tế, nhân hậu, vị tha, và nghị lực sống có ích trên nền bối cảnh lịch sử, văn hóa, xã hội của những thời kỳ đã trải qua, 30-40 đến 80 năm.” Chị Uyên nói. “Bên cạnh đó, mỗi câu chuyện được phân tích từ góc độ tâm lý, để hiểu được những gì người trong cuộc đã trải qua, chúng tác động thế nào đến họ, làm nên họ là người thế nào, họ mong chờ điều gì. Công việc này đòi hỏi rất nhiều sự đồng cảm thương yêu. Và chúng tôi luôn chọn lòng nhân ái để ngợi ca.”

Một nhân sự lâu năm nhất của NCHCCCL - anh Luân, hiện phụ trách tổ chức việc đi quay các phóng sự. Tính đến nay, anh Luân đã làm việc trong NCHCCCL 14 năm. “Thông thường, quá trình khai thác tâm lý nhân vật cần nhiều lần trò chuyện từ xa. Không chỉ khai thác về người tìm kiếm, mà còn khai thác cả về người được tìm kiếm, những người xung quanh, bà con chị em, bố mẹ nuôi và ân nhân, nhân chứng liên quan đến những biến cố xảy ra với họ trong suốt thời gian đó.” Anh Luân nói. “Sau khi khai thác họ qua điện thoại, chúng tôi tìm đến tận nơi ở của họ. Với những câu chuyện phức tạp, chúng tôi sẽ di chuyển tới 2-3 địa điểm khác nhau.” Điều quan trọng nhất trong quá trình này là tạo được sự kết nối với những nhân vật, để họ cởi mở chia sẻ về cả một đoạn đời đầy biến động của mình. Họ đã sống sót qua cuộc phân ly như thế nào? 

Dễ thấy trong mọi tập của NCHCCCL, khoảnh khắc đoàn tụ đều vỡ òa với những cảm xúc. Một cách kể chuyện rất đơn giản nhưng có thể chạm vào được tất cả những trái tim dõi theo từng hành trình tìm kiếm ấy. Dù với người ngoài khi xem, mọi cuộc chia ly đều thoạt có vẻ giống nhau, nhưng với anh Luân, 17 năm tiếp xúc với hàng nghìn trường hợp đã giúp anh có thể nhìn ra những điểm khác nhau về tâm lý, chi tiết, về quyết định của mỗi người trong từng thời điểm - để tìm ra điểm mấu chốt và kể lại câu chuyện dựa theo đó. "Thông thường, cả người tìm kiếm lẫn người được tìm thấy đều không biết rằng mình sẽ được đoàn tụ khi thời khắc đó diễn ra, mà chỉ đơn thuần nghĩ rằng chúng tôi lấy bối cảnh để tìm cách kể chuyện và làm dữ liệu thôi. Chúng tôi hoàn toàn giữ kín để đảm bảo cảm xúc của họ". Anh Luân tiết lộ.

Những cuộc đoàn tụ không chỉ mang đến cảm xúc mãnh liệt cho những người trong cuộc, mà còn là cả những người đã đồng hành trong suốt quá trình tìm kiếm.

Chị Châu kể lại những cảm xúc về các ca tìm kiếm mà mình đã chứng kiến kiến trong suốt thời gian làm việc tại NCHCCCL. "Có một trường hợp mà hai chị em đã thất lạc nhau hơn 80 năm. Từ những ngày còn nhỏ họ chỉ là những đứa trẻ, cho đến khi kết nối lại - chị đã 90 tuổi, em đã hơn 80 tuổi. Người em thì vẫn tỉnh táo, người chị đã lẫn. Vậy mà chỉ cần một vài câu trò chuyện, người chị cũng dần nhớ lại một chút những ký ức của mình".

Anh Luân - vốn là một sinh viên học về Vật Lý và đã có 3 năm làm ngành Phân tích Dữ liệu Vật lý trước khi đến với chương trình. Vốn dĩ, anh có một chút kiến thức về Tâm lý, nên sau một thời gian, anh đã toàn tâm toàn ý với công việc ở tổ Truyền hình. Với anh Luân, công việc tại NCHCCCL giúp anh hiểu hơn về gia đình của mình và cả những chấn thương tâm lý của mỗi thế hệ.Anh Luân - vốn là một sinh viên học về Vật Lý và đã có 3 năm làm ngành Phân tích Dữ liệu Vật lý trước khi đến với chương trình. Vốn dĩ, anh có một chút kiến thức về Tâm lý, nên sau một thời gian, anh đã toàn tâm toàn ý với công việc ở tổ Truyền hình. Với anh Luân, công việc tại NCHCCCL giúp anh hiểu hơn về gia đình của mình và cả những chấn thương tâm lý của mỗi thế hệ.

Còn với Lệ, cô "đội viên" Gen Z, công việc tại đây là một niềm tự hào khi một sinh viên khoa Lịch sử trường Nhân văn có cơ hội được áp dụng đúng những kiến thức của mình cho những người cần nó. "Ngày trước, tôi rất ghét đi làm vào thứ 7 và Chủ Nhật. Cho đến một ngày, tôi nhân được hồ sơ đầu tiên vào tối thứ 6, thế là tôi đã rất mong hai ngày cuối tuần trôi qua thật mau để được đi làm và… xác minh hồ sơ. Đó là lúc tôi biết mình yêu công việc này".

Công việc tại NCHCCCL tạo ra một ý thức rất rõ ràng về phẩm chất và sự tử tế trong lòng mỗi người. Để làm việc ở đây, với Lệ, điều tối quan trọng là sự trung thực. "Tất cả những người tìm đến đây đều rất tha thiết, vậy nên chúng tôi không thể lợi dụng sự tha thiết của họ để vụ lợi. Thứ hai, các bạn cần trách nhiệm. Bởi các bạn đang là điểm tựa và niềm hy vọng của những người đã tuyệt vọng trên hành trình tìm kiếm của mình. Các bạn cần có trách nhiệm với điều đó". Lệ nói.

Những con người đã trải qua đủ thăng trầm trong cuộc sống nhưng vẫn giữ ao ước được tìm lại người thân đã nhắc cho những người làm việc ở nơi này trân trọng hơn chính những mối quan hệ mình đang có. "Tôi thấy mình có người thân xung quanh mà đôi khi lại lãng quên, còn họ lại chỉ mong gặp được cha mẹ của mình thêm một lần để được ôm vào lòng. Suy nghĩ đơn giản ấy khiến tôi thật cảm động".

Đúng như anh Luân nói, NCHCCCL chỉ đơn giản là kể lại những câu chuyện về những con người tử tế, về những trái tim đầy tình yêu thương vẫn luôn hướng về nhau dẫu hàng chục năm xa cách. Chẳng có những yếu tố màu mè giải trí, chẳng có những chiêu trò khiến khán giả phải rơi lệ, tự những câu chuyện và con người sẽ khơi gợi cảm xúc tốt đẹp và trong lành bản năng nhất từ trái tim của mỗi người. Và điều đó sẽ khiến NCHCCCL sẽ luôn tồn tại, bởi trong cuộc sống hối hả này, ai trong chúng ta cũng cần một chút niềm tin vào tình yêu thương.Đúng như anh Luân nói, NCHCCCL chỉ đơn giản là kể lại những câu chuyện về những con người tử tế, về những trái tim đầy tình yêu thương vẫn luôn hướng về nhau dẫu hàng chục năm xa cách. Chẳng có những yếu tố màu mè giải trí, chẳng có những chiêu trò khiến khán giả phải rơi lệ, tự những câu chuyện và con người sẽ khơi gợi cảm xúc tốt đẹp và trong lành bản năng nhất từ trái tim của mỗi người. Và điều đó sẽ khiến NCHCCCL sẽ luôn tồn tại, bởi trong cuộc sống hối hả này, ai trong chúng ta cũng cần một chút niềm tin vào tình yêu thương.