2019 có lẽ là một năm mở đầu trên mức tuyệt với đối với nhà Marvel cũng như những người yêu thích truyện tranh của hãng này khi có tới hai tác phẩm cùng lúc được đề cử trao giải thưởng danh giá Oscar tại nhiều hạng mục. Hai cái tên này chẳng còn xa lạ gì, chính là bộ phim Black Panther được ra mắt vào đầu năm ngoái và siêu phẩm hoạt hình Spider-Man: Into the Spider-Verse. Thế nhưng, trong khi Người Nhện đang gây tiếng vang rất lớn và được kỳ vọng thì Black Panther lại đứng giữa tâm điểm của những tranh cãi gay gắt khi có tới 6 đề cử Oscar, trong đó có cả hạng mục Phim truyện xuất sắc nhất.

Có nhiều lý do để fan hâm mộ thương hiệu truyện tranh Marvel tin tưởng vào chiến thắng của Người Nhện tại đề cử Phim hoạt hình xuất sắc hơn là Báo Đen ở hạng mục quan trọng Phim truyện xuất sắc. Các đề cử này là kết quả từ những nỗ lực làm phim cũng như vận động của cả hai ông lớn Disney và Sony, trong đó bước đệm đầu tiên là hai đề cử tại Quả Cầu Vàng 2019: “Phim truyện xuất sắc: Thể loại chính kịch” đối với Black Panther và “Phim hoạt hình xuất sắc” dành cho Spider-Man: Into the Spider-Verse.

Người Nhện tiếp đó đã làm nên kỳ tích khi đánh bại những đối thủ nặng ký như bom tấn hoạt hình được thai nghén tới 14 năm Incfredibles 2, hay tác phẩm đậm chất nghệ thuật Isle of Dogs để được xướng danh tại Quả Cầu vàng 2019. Người ta ngạc nhiên khi đối thủ của Người Nhện quá sức nặng ký, nhưng cũng không ngạc nhiên vì Spider-Man: Into the Spider-Verse được đánh giá không chỉ là bộ phim về Người Nhện hay nhất từ trước tới giờ, mà thậm chí còn là một trong những phim về siêu anh hùng xuất sắc nhất mọi thời đại.  

Ở Spider-Man: Into the Spider-Verse, người xem được thỏa mãn ở gần như tất cả mọi phương diện âm thanh, hình ảnh, cốt truyện và tình tiết comic fan-service. Đạo diễn tài hoa Wes Anderson có lẽ sẽ không vui lắm khi Spider-Man: Into the Spider-Verse dường như vay mượn của ông ít nhiều cách bố trí khung hình, góc quay và chuyển động nhân vật (trong chính năm mà Isle of Dogs của ông cũng được đề cử và để thua Quả Cầu Vàng), kết hợp với các hoạt cảnh truyện tranh khiến phim trở thành một cuốn comic khổng lồ. Nhạc phim xuất sắc với sự đầu tư kỹ lưỡng từ Sony, cốt truyện thế giới mở mới lạ và cách khai thác khía cạnh siêu anh hùng đa dạng cộng thêm sức ảnh hưởng của văn hóa đại chúng khiến Spider-Man: Into the Spider-Verse đã trở thành người thắng cuộc kỳ tích tại Quả Cầu Vàng 2019. 

 Black Panther rốt cục lại không làm được như vậy. 

 Cần phải công nhận rằng Chiến Binh Báo Đen là một trong những cú hích mạnh nhất của Disney trong năm qua. Tác phẩm thứ 18 từ Marvel Studio về T’Challa xứ Wakanda (Chadwick Boseman đóng) không có đối thủ tại các thị trường phòng vé trong tuần đầu ra mắt, cá kiếm con số không tưởng 387 triệu USD toàn cầu, trong đó có khoảng 235 triệu USD nội địa chỉ sau 4 ngày thượng rạp - trở thành tác phẩm có doanh thu mở màn cao nhất lịch sử điện ảnh mọi thời đại. Kết thúc chiến dịch Báo đen, bộ phim thu về tới 1,3 tỷ USD doanh thu toàn cầu - con số kỷ lục cho một bộ phim chủ đề siêu anh hùng.

Thế nhưng, Black Panther đã tay trắng tại Quả Cầu Vàng. Vẫn biết rằng giải thưởng này không mang tính chất dự báo cho Oscar, nhưng fan hâm mộ của hãng truyện tranh Marvel dường như cũng đủ tỉnh táo để không còn quá kỳ vọng vào “Oscar for Wakanda.” 

 Bàn về con đường của Black Panther tại giải thưởng danh giá nhất của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh, trước hết hãy nói về chiến dịch vận động hành lang của Disney đối với bom tấn này.

Rõ ràng, doanh thu xuất sắc của Black Panther không thể bì với bom tấn của mọi bom tấn 'Avengers: Infinity War'. Trận chiến vô cực đem lại doanh thu dường như cũng “vô cực” cho Nhà Chuột khi thu về tới 2 tỷ USD doanh thu toàn cầu, vượt xa Black Panther. Thế nhưng doanh thu không phải lúc nào cũng quyết định chất lượng nghệ thuật, và đó cũng là lý do gián tiếp mà Disney quyết định vận động hành lang cho Black Panther tại mùa Oscar 2019.

Vậy, lý do trực tiếp có phải là “giá trị nghệ thuật của Black Panther cao hơn Avengers: Infinity War’? 

 Trả lời cho câu hỏi này, tác giả người Mỹ Bret Easton Ellis đã thẳng thừng nói rằng: “Chẳng ai ở Hollywood nghĩ Black Panther là một bộ phim hay.” , đồng thời đặt ra nghi vấn rằng các đề cử cho phim siêu anh hùng này phải chăng là một nỗ lực của Viện Hàn Lâm trong việc đa dạng hóa giải thưởng trong bối cảnh lượng người xem Oscar đang trượt dốc không phanh? 

 “Chưa từng có một phim siêu anh hùng nào được để cử ở hạng mục Phim truyện xuất sắc cả, nhưng tin tôi đi, Disney đang làm mọi cách để điều đó xảy ra với Black Panther. [...] Liệu nó có xứng đáng không? Giới truyền thông đang cố gắng thổi phồng Black Panther theo phương diện ‘đây là một bộ phim không thể bỏ qua’, và rồi chúng ta chỉ đón nhận ý tưởng này với một nụ cười hoài nghi mà thôi.’ - Bret Easton Ellis nói.

Với bất cứ một người xem phim có lý trí nào thì những lời của Bret Easton Ellis đều khá chính xác. Việc chưa từng có một phim siêu anh hùng nào được để cử ở hạng mục Phim truyện xuất sắc đơn giản chỉ là do chưa có bộ phim siêu anh hùng đại chúng nào đủ… hay, dù cho đó có là Infinity War, Aquaman, Wonder Woman hay cả Black Panther.

Tuy nhiên, với việc Oscar trong những năm qua đang bị ngã theo dư luận, chiều lòng nhiều vấn đề xã hội nhức nhối như phân biệt chủng tộc hay phong trào #Metoo thì giờ đây, một ý tưởng hay, hợp thời đại đi kèm với chiến dịch hành lang thông minh và tốn kém hoàn toàn có thể được xướng danh tại Oscar.

Black Panther, do đó đã được Disney chọn cho mùa Oscar 2019. Giả như Warner Bros. muốn được ghi tên tại Oscar thì Wonder Woman sẽ đề cao nữ quyền hơn nữa, Aquaman sẽ có thêm một trường đoạn bảo vệ môi trường và nhân vật Black Manta rất có thể sẽ có vài bài diễn văn hùng hồn. Disney thì không như Warner Bros., thành thử mọi yếu tố văn hóa đại chúng của Black Panther đều được cường hóa, phóng đại lên vài lần để bê đi tranh cử. 

 Điểm qua, chúng ta có yếu tố văn hóa “tribal” Châu Phi đang mai một, thất truyền được Black Panther khắc họa ở mức “trang phục tốt” qua những bộ lạc từ Biên giới tới Thủ phủ Wakanda; Chuyện người da màu bị phân biệt đối xử trên toàn thế giới được nhấn mạnh và trở thành tình tiết khởi điểm của bộ phim; Nhân vật Erik Killmonger có một bài diễn văn hùng hồn về quá khứ nô lệ của người da màu cùng ý nguyện cao thượng “thà chết tự do còn hơn bị cầm tù”. Cuối cùng, câu thoại chí mạng “Vào thời đại nhiễu nhương này, kẻ khôn ngoan thì xây cầu, người ngu ngốc thì xây tường” của T’ Challa đã khiến Black Panther có thừa đủ yếu tố “thời cuộc” để thẳng đường tiến tới Oscar 2019, hệt như việc Shape of Water chiến thắng tại Oscar 2018 nhờ đạo diễn “bên kia bức tường nước Mỹ” Guillermo del Toro vậy.

Còn về nội dung, Black Panther có xứng đáng để được vinh danh tại Oscar? Thôi nào, chúng ta đều đã có câu trả lời mà!

Có lẽ, sẽ giống như việc một cậu bé học dốt vào lớp chọn nhờ bố mẹ hay đóng quỹ cho trường... 

 Black Panther tuy bị đánh giá thấp ở hạng mục quan trọng “Phim truyện xuất sắc” nhưng trên thực tế lại sáng cửa ở nhiều hạng mục khác như Biên tập âm thanh, nhạc phim xuất sắc hay Thiết kế trang phục. Trên thực tế, chỉ cần chiến thắng bất cứ hạng mục nào thì trên danh nghĩa, Chiến Binh Báo Đen đã mang về một tượng vàng cho Disney - ông lớn đã thừa tiền và đang cần tiếng. 

 Tuy nhiên, giả như với tỷ lệ một trên một triệu khi Black Panther chiến thắng giải Phim truyện xuất sắc, đó sẽ là một cú sốc rất lớn đối với nền văn hóa đương đại. Lý do vì sao?

Tác giả của nguyên tác phim nổi tiếng American Psycho Bret Easton Ellis dường như đã không nói quá về việc Disney đang cố gắng tất cả để Black Panther nên cơm nên cháo mùa Oscar năm nay. Sự vận động hành lang của ông lớn này quy mô tới mức theo dự tính ban đầu của Viện Hàn Lâm, Oscar 2019 sẽ chào đón một hạng mục mới, đó là Tác phẩm điện ảnh đại chúng. “Đại chúng”, nghĩa là đại trà cho dân chúng, chỉ cần nổi tiếng và được nhiều người xem đã có thể giành giải Oscar; nếu đem so sánh với các hạng mục cần tranh đấu quyết liệt còn lại thì không khác gì mang đĩa rau muống luộc qua bày lên bàn tiệc fine dining của Gordon Ramsay. Mặc dù giải thưởng này đã tan tành từ trứng nước nhưng nhiều người đã không khỏi đồn đoán rằng chính ông lớn Disney là người đứng sau vận động mở hạng mục này, để người chiến thắng không ai khác sẽ chính là Black Panther.

Phỏng đoán thì cũng chỉ là phỏng đoán, thế nhưng nếu giải phim truyện xuất sắc được trao cho Black Panther thì tượng vàng sẽ vĩnh viễn trở thành tượng đài của những nỗ lực không ngừng, biến không thể thành có thể giữa tràng cười mỉa mai, ngán ngẩm và chân thực của dư luận. Phim điện ảnh kể từ đó sẽ không cần hay, chỉ cần doanh thu đủ lớn, hợp thời đủ nhiều để chạy đua mà thôi là chắc suất Oscar. 

 Hơn nữa, thực tế đã chứng minh Oscar có truyền thống trao giải theo cảm tính ở nhiều hạng mục quan trọng trong nhiều năm. Một ví dụ đã trở thành huyền thoại, đó chính là cơ duyên của nam diễn viên kỳ cựu Leonardo di Caprio với tượng vàng vinh danh Nam diễn viên chính xuất sắc nhất. Vào năm 1994, anh để tuột Oscar với What's Eating Gilbert Grape; vào năm 2005, điều tương tự xảy ra với The Aviator. Blood Diamond vào năm 2007, The Wolf of Wall Street năm 2014 cũng là hai đề cử suông, trong khi diễn xuất xuất sắc ở Inception hay Catch me if you can thậm chí còn không được Viện Hàn Lâm ngó ngàng tới. Mãi cho tới năm 2016, vai Hugh Glass mới đem về cho huyền thoại này tượng vàng đầu tiên thì cay đắng thay, anh còn bị đem ra chế ảnh meme nhiều hơn khi mà Matt Damon mới là chân vương của năm ấy với vai diễn trên cả mức tuyệt vời: Người về từ Sao Hỏa Mark Watney.

Oscar có thể không chính xác với Leonardo, nhưng lần trao giải vào năm 2016 cũng giống như một cú vinh danh cho thành tựu trọn đời của anh sau năm lần bảy lượt đánh rơi vàng, và dư luận cũng phần nào thông cảm được (dù vẫn chế meme). Còn với Black Panther, một tác phẩm chân ướt chân ráo với thể loại phim hoàn toàn mới, nội dung chưa đủ xuất sắc, tính hàn lâm tắc bọp và chỉ ghi điểm qua những ý tưởng, phong trào, liệu Oscar có trao một tượng vàng gây tranh cãi nữa hay không?

Để làm gì kia chứ, khi mà gã đã có Ngai vàng ở Wakanda? 

 Lấy ví dụ về bom tấn xịt ngòi Suicide Squad. Nhồi nhét quá nhiều nhân vật, kịch bản tệ hại, phung phí diễn xuất của Will Smith nhưng bộ phim trên danh nghĩa vẫn sở hữu một tượng vàng Oscar (cho hạng mục Hóa trang xuất sắc). Nhưng điều đó không thay đổi sự thật rằng Suicide Squad là một bộ phim tệ hại, đồng thời vẫn thành công với doanh thu mỹ mãn và mở đường cho sequel về Harley Quinn. Black Panther đang rơi vào tình cảnh tương tự, chỉ khác là phim được đánh giá cao hơn, doanh thu tốt hơn và có nguồn đầu tư nhiều hơn mà thôi!

Black Panther vốn không cần tượng vàng. Disney thì có, nhưng Marvel Studio và chàng chiến binh Báo Đen thì không. Doanh thu xuất sắc mở ra tiền đề cho một trilogy thành công cùng nhiều lần xuất hiện trong các phim team-up tiếp theo đã là thành quả ngoài sức mong đợi cho đội ngũ sản xuất Black Panther. Không có Oscar, đây vẫn là một bộ phim được đánh giá tốt, thậm chí tạo hiệu ứng sóng nước khủng cho các tác phẩm đàn em như Ant-man and the Wasp và sắp tới đây là Captain Marvel. 

 Vậy, Oscar thực ra chẳng quá quan trọng với Black Panther. Không có thì không sao, chứ có khéo lại không ổn!