Trào lưu đặt tựa ca khúc nhạy cảm ở Vpop: Sợ không có người nghe đến mức phải “bạo hành” sản phẩm của chính mình?

Tựa đề là một trong những lý do thôi thúc khán giả bấm vào đường link của một bài hát vừa ra mắt, và đó cũng là thứ gây ấn tượng đầu tiên khi công chúng chưa biết được sản phẩm âm nhạc của một ca sĩ vuông tròn méo mó như thế nào. Đầu tư làm sao cho một cái tên vừa hay vừa lạ lại vừa kích thích được tò mò của khán giả cũng là một quá trình lao động cật lực cần nhiều chất xám, nhất là khi những sản phẩm âm nhạc tại Vpop ngày một đầy lên và không chỉ ca sĩ mainstream mới có chỗ đứng trên thị trường.

Nếu như việc đặt một cái tên vừa hay vừa đẹp là rất khó thì một cái tên gây tò mò hoặc gợi mở đến những điều nhạy cảm dường như lại dễ dàng gây chú ý hơn. Cung cấp chất liệu để cho khán giả mặc sức tưởng tượng, sau đó thẳng tay phủi bỏ trách nhiệm của mình và nói rằng đó là… tại khán giả suy diễn mà thôi, rất nhiều nhạc sĩ, ca sĩ Việt đang bóp méo cái tên chỉ biến nó thành miếng mồi thu hút truyền thông, đẩy cái tên xa ra khỏi mục đích tóm tắt lại những điều tinh túy nhất mà bài hát muốn thể hiện.

Khi những cái tên bị bóp méo dần trở thành chuyện thường ngày ở Vpop

Đã qua rồi thời tên viết tắt chỉ là để tối ưu hóa tìm kiếm, tên viết tắt ngày nay còn trở thành một công cụ pr hiệu quả. Việc úp mở một ca khúc mới bằng cách tung ra các kí tự viết tắt để cho người hâm mộ và công chúng mặc sức đồn đoán và đưa ra đáp án của mình đã trở nên quen thuộc tại Vpop, nhất là trong năm 2018 này. Một cái tên viết tắt càng có nhiều phiên bản phái sinh càng dễ lan tỏa trên mạng xã hội, và dần dần trở thành một trào lưu được người người nhà nhà sử dụng để làm công cụ truyền thông trước khi ca khúc chính thức lộ diện.

Cũng như bất cứ trào lưu nào, trào lưu sử dụng tên viết tắt hay đặt tên gây tò mò cho những bài hát ở Vpop cũng dần xuất hiện những biến tướng khó coi. Đi đầu trong phong trào này có lẽ là những cái tên hoạt động trong giới underground: từ "D.C.M.E" (Andree ft Rhymastic) cho đến "BSNL" (B Ray ft Young H) với nội dung mang tính đả kích lớn đều khiến khán giả đoán già đoán non và gần như chắc chắn với giả thuyết những cái tên viết tắt đều mang nghĩa thô tục.

Sau này, ca sĩ Tóc Tiên kết hợp với rapper BigDaddy và Andree tung ra ca khúc "D.C.M.A" nhưng lần này ca khúc được chú thích cụ thể là "Đâu Cần Một Ai". Tuy nhiên vì không sử dụng hẳn tên "Đâu Cần Một Ai" và cũng vì ấn tượng từ ca khúc "D.C.M.E" trước đó, "D.C.M.A" vẫn được ghép đôi cùng "D.C.M.E" để trở thành bộ đôi ca khúc… diss người yêu cũ nổi tiếng trong giới trẻ.

"D.C.M.E", "D.C.M.A" hay "BSNL" là những sản phẩm xuất phát hoặc có liên quan đến giới underground – giới nghệ sĩ vốn có văn hóa thoáng hơn so với mặt bằng văn hóa xã hội. Sau "D.C.M.A" của Tóc Tiên, chúng ta dần bắt đầu có #DML (Duyên Mình Lỡ - Hương Tràm), #NLD (Như Lời Đồn – Bảo Anh), #NCL (Như Cái Lò – Sambi), những cụm từ dễ gây chú ý và hướng sự phán đoán của khán giả đến những tên gọi nhập nhằng giữa dung tục và lành mạnh. Gần đây nhất, nam ca sĩ Erik cũng khiến dư luận xôn xao với sản phẩm mới có tên viết tắt là "DCM". Khi chưa có bất cứ một manh mối nào về tên chính thức của bài hát, "DCM" sẽ chỉ dẫn tới một liên tưởng duy nhất là một cụm từ mang ý nghĩa phản cảm đã quá quen thuộc với cư dân mạng mà đặc biệt là giới trẻ.

Ngoài hình thức viết tắt gợi chú ý, cách đặt tên của một số ca khúc cũng khiến dư luận phải xôn xao. "Như Lời Đồn" của Bảo Anh hay "Thu Dẩm" (LK) sẽ khiến rất nhiều khán giả ngượng ngùng nếu như lỡ miệng nói lái, và trước đó, "Như Cái Lò" của Sambi cũng ngay lập tức gây liên tưởng bởi những cụm từ trên đã không còn xa lạ với nhiều người.

Những phản ứng ỡm ờ hoặc yếu ớt của người nghệ sĩ trước cáo buộc về sự tục và ngông trong những cái tên gây tranh cãi cũng dần trở nên vô nghĩa. Không thể lấy lý do "người nói vô tình, người nghe cố ý" để quy kết rằng khán giả mới là người đưa suy nghĩ của mình đi quá xa. Hiệu ứng số đông luôn luôn chiến thắng bởi vì âm nhạc hướng đến mục tiêu là đại chúng, mà việc nói lái, đọc ngược hay nhanh chóng phiên từ viết tắt ra thành những từ ngữ thông tục là phản ứng chung của con người. Nếu như khán giả có thể dễ dàng liên tưởng đến những cụm từ xấu xí, tại sao từ người sáng tác cho đến ekip của nghệ sĩ lại không thể nhận ra điều đó?

Tên gọi là ấn tượng đầu tiên của một ca khúc khi đến với công chúng. Tuy nhiên, việc đặt tên cho một ca khúc không phải là một việc tùy tiện, muốn gì đặt nấy mà nhất thiết phải dụng tâm tìm ra được mối liên quan giữa cái tên và những phần còn lại của ca khúc. Nằm trong một chỉnh thể bao gồm nhạc và lời, tên gọi là một thể thức tóm gọn nhằm cô đọng hoặc tôn vinh nội dung của bài hát. Chính vì thế, tên gọi là thứ cần trau chuốt và tốn nhiều công sức suy nghĩ, không thể hời hợt và càng không thể thỏa hiệp với khán giả để cho ra những cái tên gây chú ý nhưng lại thiếu chất thơ. Những tên bài hát như "Thu Dẩm", "Như Cái Lò" và cả "Như Lời Đồn" gần đây nhất dù có liên quan đến bài hát, nhưng những ấn tượng ban đầu về nó đã che lấp hết tất cả dụng ý, tâm huyết của tác giả (dĩ nhiên là trong trường hợp tác giả có dụng ý nghệ thuật gì đó sâu xa hơn việc gây chú ý mà công chúng chưa kịp nhận ra).

Từ cái tên cho đến tác phẩm âm nhạc: để nâng niu hay để câu view?

Nhỏ như việc tôn trọng một cái tên cũng có thể dẫn đến câu chuyện lớn hơn như việc tôn trọng một nền âm nhạc văn minh và sạch sẽ.

Khi nói đến hiện tượng đặt những cái tên dễ gây hiểu lầm để thu hút sự chú ý, nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung đã bức xúc đặt câu hỏi rằng: "Tại sao phải cố tình đặt những cái tên như thế để truyền thông, để gây tò mò, để tạo trào lưu? Mong muốn bài hát được chú ý đến mức đánh đổi cả sĩ diện của mình lẫn cảm tình thật sự của khán giả dành cho bài hát, có đáng không? Không lẽ bài hát bên trong dở đến mức sợ không có ai nghe nên mới dùng đến hạ cách đó?".

Có lẽ đây không chỉ là thắc mắc của riêng nhạc sĩ "Nhật Ký Của Mẹ" mà còn là thắc mắc của rất nhiều người. Khán giả Việt Nam đã quá quen với chiêu trò, và một cái tên gây tranh cãi trong dư luận cũng chỉ là một "mốt" mới trong công cuộc quảng bá sản phẩm của những nghệ sĩ thiếu tự tin vào sức hút của mình. Nhưng chúng ta đang chứng kiến một giai đoạn âm nhạc mà chính một phần của bài hát cũng được đem ra để làm miếng mồi câu sự chú ý, thay cho "truyền thống" dùng chiêu trò hậu trường hâm nóng tên tuổi trước khi tung ra sản phẩm âm nhạc. Hành động này không chỉ thể hiện khao khát được chú ý của một bộ phận nghệ sĩ mà còn là lời cảnh báo cho một nền âm nhạc dần tập trung vào bong bóng bề nổi mà quên mất những giá trị thật nằm ở bề sâu.

Bên cạnh những ý kiến phản bác kịch liệt tựa đề, không ít người cũng cho rằng nhạc sĩ hiện nay đặt tựa theo cách nghĩ của họ còn liên tưởng hay không là ở suy nghĩ khán giả, nếu cứ cấm đoán thì người nghệ sĩ trẻ sẽ mất đi sức sáng tạo. Về phía nhạc sĩ Đỗ Bảo, anh cho biết mình không đồng tình với quan điểm này bởi nếu nghệ sĩ cứ mượn danh nghĩa sáng tạo hay cá tính để làm điều bậy bạ gì cũng được thì âm nhạc mới nhí nhố và bậy bạ như hiện nay.

Nói về việc thời gian gần đây, có nhiều trường hợp nghệ sĩ Underground đưa cái ngông của mình vào trong ca từ bài hát, đôi khi có phần suồng sã, thô tục, nhạc sĩ Đỗ Bảo cũng thẳng thắn: "Một xã hội với mức dân trí ở đó chấp nhận các bạn trẻ ngông, suồng sã, thô tục thì các bạn ấy cùng những tác phẩm như thế mới tồn tại. Tựu trung lại, tôi cho rằng nhiều người trẻ bây giờ họ đang bế tắc, lạc lối trong đời sống. Cũng không loại trừ, họ đã học theo thói ngông nghênh chửi bới từ cả những người lớn có vị thế trên mạng xã hội, họ bị truyền thông cho thấy rằng gây scandal là cách nổi tiếng nhanh, hay nếu có nhiều fan "cảm tử" thì mọi phê phán nhằm vào họ cũng vô nghĩa".

Bản chất của một trào lưu là nó sẽ có lúc thoái trào. Đến một lúc nào đó, công chúng sẽ thôi quan tâm tới những cái tên thiếu chỉn chu nghiêm túc, nhưng điều đó không có nghĩa trào lưu đặt tên méo mó đang tiếp diễn hiện nay là hoàn toàn vô hại. Cái để lại sau một trào lưu không mấy tốt đẹp đó là một bộ phận khán giả nhận thức được chiêu trò sẽ mất đi niềm tin vốn đã ít ỏi vào tương lai của Vpop. Trong khi đó, một bộ phận đông đảo khán giả khác mà đa phần là người trẻ lại coi những sản phẩm âm nhạc chiêu trò từ cái tên trở đi như một món ăn tinh thần chỉ có công dụng giải trí không hơn không kém. Sau tất cả, những sản phẩm này sẽ không đọng lại được bất cứ giá trị đẹp đẽ nào để bồi dưỡng cho tâm hồn người nghe như mục đích khiến âm nhạc và các môn nghệ thuật khác được sinh ra.

Xa hơn cái tên, đó là hiện tượng những bảng xếp hạng âm nhạc lẫn lộn các sản phẩm thượng vàng hạ cám, những bài hát có tư duy và cách thể hiện đều nằm ở mức thấp cho đến phản cảm vẫn nhận được sự chú ý ngang bằng với những sản phẩm có đầu tư nghiêm túc, có tâm huyết làm nghề. Viễn cảnh người làm nghệ thuật và khán giả cùng dắt tay nhau xuống một tầng nhận thức thấp hơn của văn hóa nghe nhạc nói riêng và chuẩn mực văn hóa xã hội nói chung đã và đang xảy ra, mà hiệu ứng từ trào lưu đặt tên dễ gây hiểu lầm nhằm mục đích thu hút sự chú ý cũng góp phần không nhỏ.

Tạm kết

Ở thời đại công nghệ bùng nổ, người nghệ sĩ đã không còn quá khó khăn trong công cuộc quảng bá một sản phẩm âm nhạc. Từ Youtube cho đến Facebook và các trang mạng xã hội khác, tốc độ lan truyền của một đường link hay và hot là không thể xem thường. Tận dụng lợi thế đó, việc đẩy mạnh truyền thông trước và trong quá trình cho ra đời một sản phẩm là rất quan trọng, tuy nhiên cũng cần phải xem xét cách truyền thông nào là nên hoặc không nên. Không chỉ khán giả bị cuốn theo những trào lưu xấu xí, tinh thần nghệ thuật của người sáng tác hay người thể hiện cũng sẽ bị méo mó nếu chọn một phương án tồi cho việc quảng bá. Chắc chắn rằng không có người nghệ sĩ nào muốn ghi lại dấu ấn trong lòng khán giả bằng một cái tên gây sốc, một bài hát phản cảm thay cho những ca khúc đẹp có tuổi thọ lâu dài.