“Tinh hoa Bắc bộ” của Hoàng Nhật Nam vướng lùm xùm “đạo nhái” vở diễn của Việt Tú, người trong nghề nói gì?

Đã hơn một năm trôi qua nhưng lùm xùm về sự giống nhau giữa vở diễn "Thuở ấy xứ Đoài" và "Tinh hoa Bắc bộ" vẫn là một đề tài gây tranh cãi lớn với giới chuyên môn cũng như khán giả theo dõi. Là những tên tuổi uy tín hàng đầu, nhận được sự tôn trọng của giới làm nghề, với sự thống nhất rằng các vấn đề tranh chấp hợp đồng giữa nghệ sĩ với chủ đầu tư sẽ được phân định bởi pháp luật, nhưng cần lên tiếng dưới góc độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp để tránh các sự việc tương tự tái diễn trong giới làm nghề.

Dựa vào những tư liệu được cung cấp là video so sánh giữa hai vở và các tài liệu liên quan đã được công bố rộng rãi trên các phương tiện truyền thông, Đạo diễn Hoàng Hoàng Nam và Biên đạo múa Trần Ly Ly đã có những chia sẻ thẳng thắn về việc vở diễn "Tinh hoa Bắc bộ" của Hoàng Nhật Nam sở hữu nhiều điểm tương đồng về ý tưởng, dàn dựng với "Thuở ấy xứ Đoài" trước đó của đạo diễn Việt Tú.

Giữa tháng 6 năm 2017, đạo diễn Việt Tú ra mắt "Thuở ấy xứ Đoài" mà theo anh cho biết là "vở thực cảnh đầu tiên tại Việt Nam". Thế nhưng, sau 10 buổi diễn, vở diễn bất ngờ bị hủy bỏ. Công chúng không nhận được bất cứ thông tin lý giải chính thức nào từ phía nhà đầu tư hay đạo diễn Việt Tú.

Đến cuối tháng 10 năm 2017, đạo diễn Hoàng Nhật Nam kết hợp cùng nhà đầu tư trước đó của đạo diễn Việt Tú bất ngờ ra mắt vở "Tinh hoa Bắc Bộ" có nhiều điểm tương đồng với "Thuở ấy xứ Đoài". Việt Tú cũng khẳng định ý tưởng dàn dựng, sân khấu mà vở Tinh hoa Bắc Bộ đang sử dụng là của anh, và nó chỉ dành riêng cho vở “Thuở ấy xứ Đoài”.

Không khó để nhận ra hai vở diễn này cùng diễn ra trên một hồ nước nhân tạo rộng hơn 3.000 m2, mà nền tảng sân khấu thực cảnh cũng giống nhau. Đường đi trên mặt hồ gần như không thay đổi. Những rặng tre thấp thoáng gần xa cũng giống nhau. Đặc biệt, cả hai vở đều gây ấn tượng với chi tiết thủy đình nặng 10 tấn, vốn ở độ sâu 10 m dưới đáy hồ từ từ hiện lên trên mặt nước. Ngoài ra “Tinh hoa Bắc Bộ” còn sử dụng lại diễn viên là nông dân trong vở “Thuở ấy xứ Đoài” do Việt Tú dàn dựng. Cả hai vở cùng có câu chuyện văn hóa dân tộc, trong đó có rối nước và thiền sư Từ Đạo Hạnh.

Bàn về vấn đề này, NSƯT Trần Ly Ly - Giám đốc nhà hát Nhạc Vũ Kịch khẳng định mỗi đạo diễn có một kiểu đường tuyến riêng, được ví như một ADN về cá tính sáng tạo. Vì thế, khi xem vở "Tinh hoa Bắc bộ" của Hoàng Nhật Nam, bằng con mắt nghề nghiệp của một đạo diễn múa, cô nhận thấy "chữ ký" rõ rệt của đạo diễn Việt Tú về thói quen cũng như cá tính trong dàn dựng của anh.

Trần Ly Ly khẳng định vở "Tinh hoa Bắc Bộ" có cùng "xương cốt da thịt" về hệ sinh thái sáng tạo với "Thuở ấy xứ Đoài". Bởi khi nhìn vào hệ sinh thái tác phẩm quanh người nghệ sĩ, người xem đã có thể hình dung ra anh ta có đúng là "cha đẻ" của tác phẩm đang tranh cãi hay không. Vì theo cô, một tác phẩm nghệ thuật không từ trên trời rơi xuống mà được hình thành từ phông văn hoá, thẩm mỹ, trải nghiệm sống, cá tính nghệ thuật… Đây đều là những thứ có tính lịch sử và tạo nên chân dung nghệ thuật của người nghệ sĩ ấy.

"Cốt lõi của Vở diễn thực cảnh là cảnh thật, người thật, cảm xúc thật, kết hợp với sự sắp xếp bố trí khéo léo mang tính nhân tạo của người đạo diễn. Vì thế việc đào hồ, đắp núi tạo ra sân khấu để sân khấu ấy hoà hợp với thiên nhiên ra sao, câu chuyện truyền thống được kể như nào chính là nhận diện của vở diễn. Điều khác nhau giữa hai vở này, trong nghề chúng tôi gọi là các chi tiết và thủ thuật "đắp vào cởi ra", nó là cái áo bên ngoài, không phải những yếu tố mang tính tinh thần cốt lõi.

Chi tiết nhà thuỷ đình và hình ảnh vị Thiền sư là "chìa khoá" quan trọng nhất, tạo nên ấn tượng choáng ngợp và xúc động. Chỉ có điều "Tinh hoa Bắc bộ" đã sử dụng lại chính xác bộ chìa khoá của "Thuở ấy xứ Đoài" để mở trái tim khán giả. Điều này không chỉ phạm luật về bản quyền mà còn phạm luật cả trong đạo lý sáng tạo", Trần Ly Ly nhấn mạnh thêm.

Về phía đạo diễn Hoàng Hoàng Nam, anh cho biết dù chưa xem cả hai vở diễn nhưng dưới góc độ chuyên môn sau khi xem video so sánh và các tài liệu liên quan, đạo diễn chia sẻ: "Sáng tạo quan trọng nhất của cả hai vở diễn đều là nhà thuỷ đình từ dưới nước hiện lên, ý tưởng đưa người nông dân biểu diễn, bối cảnh làng quê Bắc Bộ được phục dựng nương mình vào núi Thầy... vậy ai là người nghĩ ra những ý tưởng được coi là điểm nhấn thì sáng tạo thuộc về người đó".

"Tôi có thể nói rằng trong bất kỳ ngành nghề nào đặc biệt là sáng tạo, ai cũng có thể chịu ảnh hưởng" của những người đi trước để từ đó có được "nhân dạng sáng tạo" của riêng mình. Tuy nhiên, điều quan trọng là không được phép nhận sáng tạo của người khác là của mình. Bởi khi bạn bước qua lằn ranh này, có nghĩa là bạn đã bước qua những nguyên tắc và đạo đức nghề nghiệp", anh chia sẻ thêm về quan điểm làm nghề của mình.

Được biết ngoài Đạo diễn Hoàng Hoàng Nam, Biên đạo Trần Ly Ly sẽ có thêm các nhân vật uy tín trong nghề tiếp tục lên tiếng về chủ đề này.