Siêu dông là gì mà có thể xuất hiện bất ngờ, gây ra sức tàn phá lớn chỉ trong chốc lát đến vậy?

Siêu dông (supercell thunderstorm) là một trong những hiện tượng thời tiết cực đoan và nguy hiểm nhất trên Trái Đất. Không giống như những cơn dông thông thường đến rồi đi nhanh chóng, siêu dông có khả năng tồn tại hàng giờ, di chuyển hàng trăm kilomet và để lại sau lưng những thiệt hại khủng khiếp. Vậy điều gì khiến siêu dông trở nên đặc biệt nguy hiểm và có thể xuất hiện bất ngờ đến vậy?

Siêu dông: Mối hiểm họa tiềm tàng từ bầu trời

Để hiểu về siêu dông, trước tiên cần biết rằng nó không phải là một cơn dông bình thường. Theo Cục Thời tiết Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA's National Weather Service), siêu dông được định nghĩa là một hệ thống dông bão có xoáy thuận trung tâm (mesocyclone) - một luồng không khí xoay tròn thẳng đứng bên trong đám mây dông. Chính luồng xoáy này là yếu tố then chốt giúp siêu dông duy trì năng lượng và cường độ mạnh mẽ trong thời gian dài.

Trong khi các cơn dông khác thường tự tiêu tan khi dòng khí đi lên (updraft) và dòng khí đi xuống (downdraft) trộn lẫn, thì ở siêu dông, luồng xoáy thuận trung tâm giúp tách biệt hai luồng khí này. Điều này cho phép dòng khí đi lên liên tục cung cấp hơi ẩm và năng lượng, nuôi dưỡng cơn dông phát triển và duy trì sức mạnh vượt trội.

Sức tàn phá khủng khiếp của siêu dông

Khả năng tàn phá của siêu dông đến từ sự kết hợp của nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan.

Mối nguy hiểm đáng sợ nhất từ siêu dông chính là lốc xoáy. Các nhà khoa học tại Phòng thí nghiệm Bão khắc nghiệt châu Âu (European Severe Storms Laboratory - ESSL) khẳng định rằng siêu dông chịu trách nhiệm cho phần lớn các cơn lốc xoáy mạnh và gây chết người trên thế giới. Lốc xoáy có thể san phẳng nhà cửa, cuốn bay ô tô và gây thiệt hại thảm khốc trong phạm vi hẹp.

Ngoài lốc xoáy, siêu dông còn tạo ra những luồng gió giật mạnh. Sức gió này có thể vượt quá 150 km/h, đủ sức bẻ gãy cây cối, làm đổ cột điện và gây hư hại nghiêm trọng cho các công trình xây dựng, đặc biệt là tàu thuyền trên biển.

Siêu dông thường đi kèm với mưa đá lớn. Các hạt mưa đá sinh ra trong siêu dông có thể có kích thước rất lớn, từ vài centimet đến bằng quả bóng chày hoặc thậm chí lớn hơn. Hiện tượng này gây thiệt hại nặng nề cho mùa màng, phương tiện giao thông và có thể gây thương tích nghiêm trọng cho con người và động vật.

Bên cạnh đó, siêu dông có khả năng trút xuống một lượng nước khổng lồ trong thời gian ngắn, gây ra mưa cực lớn dẫn đến lũ quét đột ngột ở các vùng sông suối, ngập úng đô thị nghiêm trọng và đặc biệt là sạt lở đất ở các khu vực đồi núi, đe dọa trực tiếp đến tính mạng người dân. Lượng sét dày đặc sinh ra từ siêu dông cũng là một mối nguy hiểm không nhỏ, tiềm ẩn nguy cơ gây cháy nổ và nguy hiểm cho tính mạng con người.

Tính bất ngờ và khó lường của siêu dông

Sự bất ngờ của siêu dông nằm ở hai yếu tố chính. Thứ nhất, khác với bão nhiệt đới hay áp thấp nhiệt đới có thể được dự báo trước nhiều ngày, siêu dông thường chỉ có thể được cảnh báo trong khoảng thời gian rất ngắn, đôi khi chỉ 30 phút đến vài giờ trước khi nó ập đến. Điều này khiến cho công tác chuẩn bị và ứng phó trở nên cực kỳ khó khăn, người dân có rất ít thời gian để trú ẩn hoặc sơ tán.

Thứ hai, siêu dông không phải là một hệ thống thời tiết bao phủ rộng lớn như bão, mà thường tập trung vào một khu vực tương đối nhỏ. Tuy nhiên, trong phạm vi đó, cường độ tàn phá lại khủng khiếp. Điều này gây khó khăn cho việc dự báo chính xác vị trí và thời điểm cơn dông sẽ đi qua, khiến những khu vực không được cảnh báo có thể bị ảnh hưởng bất ngờ. Một số nghiên cứu, như bài báo "European supercell thunderstorms – an underestimated current threat and an increasing future hazard" đăng trên arXiv, còn cho rằng tần suất và cường độ của siêu dông có thể gia tăng trong tương lai do biến đổi khí hậu, làm tăng thêm thách thức trong công tác dự báo.

Đối phó với siêu dông: Nâng cao nhận thức và chuẩn bị kỹ lưỡng

Trước sự nguy hiểm và tính bất ngờ của siêu dông, việc nâng cao nhận thức cộng đồng và chuẩn bị kỹ lưỡng là vô cùng quan trọng. Các cơ quan khí tượng thủy văn cần liên tục cải thiện công nghệ dự báo và cảnh báo sớm. Đồng thời, người dân ở những khu vực có nguy cơ cao cần được trang bị kiến thức về cách nhận biết dấu hiệu của dông bão mạnh và các biện pháp phòng tránh an toàn, bao gồm: theo dõi chặt chẽ các bản tin dự báo thời tiết và cảnh báo dông bão; tìm nơi trú ẩn an toàn, kiên cố khi có cảnh báo; tránh xa các khu vực dễ bị ngập lụt, sạt lở đất hoặc có nguy cơ sét đánh; và nếu đang ở ngoài trời, tìm nơi trú ẩn trong nhà hoặc ô tô, tránh xa cây cối lớn và cột điện.

Siêu dông là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về sức mạnh đáng gờm của tự nhiên. Hiểu rõ về nó và chuẩn bị sẵn sàng sẽ giúp chúng ta giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ an toàn cho bản thân cũng như cộng đồng.