Sét đánh trúng máy bay có nguy hiểm?

Giữa không trung, chiếc máy bay kim loại bay xuyên qua mây dông, nơi hàng triệu vôn điện đang phóng ra – nguy cơ bị sét đánh có vẻ như rất cao. Nhiều người đặt câu hỏi: Sét đánh trúng máy bay có nguy hiểm? Sự thật là mỗi năm có hàng nghìn máy bay bị sét đánh , nhưng hầu hết chẳng hề hấn gì. Vì sao lại như vậy?

Theo thống kê của Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA), trung bình mỗi máy bay thương mại bị sét đánh một lần mỗi năm, đa phần xảy ra khi máy bay đang bay xuyên qua đám mây tích điện chứ không phải khi cất cánh hay hạ cánh.

Thực tế, đôi khi chính máy bay lại là nguyên nhân khởi phát tia sét: Khi nó bay qua khu vực có điện trường mạnh, phần đầu và đuôi kim loại tạo sự chênh lệch điện tích, khiến dòng điện phóng ra - ta nhìn thấy như một tia sét ngoạn mục trên bầu trời.

Sét đánh vào máy bay, chuyện gì xảy ra?

Khi sét đánh, dòng điện cực mạnh (có thể tới hàng trăm triệu vôn) sẽ chạy dọc theo bề mặt thân máy bay, thường bắt đầu từ mũi rồi đi theo lớp vỏ kim loại tới đuôi. Dòng điện này không xuyên vào khoang hành khách, bởi toàn bộ vỏ máy bay được thiết kế như một chiếc “lồng Faraday khổng lồ” – nguyên lý vật lý giúp điện di chuyển bên ngoài vật dẫn và không ảnh hưởng tới bên trong.

Hành khách trong khoang vì thế hoàn toàn an toàn, không cảm thấy gì ngoài một tia chớp lóe qua cửa sổ hoặc tiếng “bụp” nhẹ.

Sau khi sét truyền qua, điện tích sẽ thoát ra ngoài qua các đầu xả sét nhỏ ở cánh và đuôi, giúp cân bằng điện và bảo vệ các thiết bị điện tử trong máy bay.

Tại sao sét không làm cháy nổ máy bay?

Vỏ máy bay hiện đại được làm chủ yếu từ nhôm và composite có phủ lưới kim loại, giúp dẫn điện tốt. Ngoài ra, mọi chi tiết nhạy cảm như bình nhiên liệu, hệ thống điện tử, ăng-ten đều được bọc cách điện hoặc che chắn chống sét.

Đặc biệt, bình chứa nhiên liệu được thiết kế kín và có van chống tia lửa điện, nên ngay cả khi sét đánh vào cánh chứa xăng, nó không thể châm ngòi cháy nổ. Các hệ thống điều khiển bay cũng có lớp bảo vệ kép, giúp phi công vẫn kiểm soát được tình hình ngay cả trong trường hợp dòng điện lớn đi qua.

Lịch sử hàng không có rất ít vụ tai nạn do sét gây ra. Một trong những vụ hiếm hoi là vào năm 1963, khi sét đánh vào máy bay Pan Am khiến cháy nhiên liệu và rơi. Kể từ đó, quy chuẩn chống sét trong thiết kế máy bay được siết chặt.

Ngày nay, mọi mẫu máy bay thương mại đều phải trải qua thử nghiệm sét mô phỏng trước khi được phép hoạt động. Các kỹ sư dùng dòng điện cực lớn phóng vào thân máy bay để đo xem điện có lan tỏa đúng hướng không, có gây chập mạch, cháy nổ hay ảnh hưởng đến hệ thống điều khiển hay không.

Nói cách khác, máy bay được “tập đánh sét” ngay từ khi chưa cất cánh lần đầu.

Phi công làm gì khi thấy sét?

Phi công hiện đại được hỗ trợ bởi radar thời tiết, có thể phát hiện vùng mây dông từ xa hàng trăm km. Khi thấy khu vực có khả năng sét cao, họ thường đổi hướng hoặc điều chỉnh độ cao để tránh tâm bão điện.

Tuy nhiên, nếu không thể né hết, họ vẫn yên tâm vì biết rằng máy bay được thiết kế để chịu đựng tia sét một cách an toàn. Sau mỗi chuyến bay nghi ngờ bị sét đánh, kỹ thuật viên mặt đất sẽ kiểm tra vỏ, cánh và các đầu xả sét để đảm bảo không có hư hại nhỏ nào.

Điều gì có thể gây hại sau khi sét đánh?

Thỉnh thoảng, sét có thể để lại vết cháy hoặc lỗ nhỏ trên bề mặt kim loại, hoặc làm nhiễu tạm thời một số thiết bị điện tử. Nhưng đó là những hỏng hóc nhỏ, thường được phát hiện và xử lý ngay khi máy bay hạ cánh.

Quan trọng nhất, chưa từng có hành khách nào bị thương do sét đánh trúng máy bay trong nhiều thập kỷ qua. Điều đó cho thấy công nghệ hàng không ngày nay đã đạt mức an toàn rất cao.

Vậy là, lần tới nếu đang ngồi trên máy bay giữa cơn dông mà nhìn thấy ánh chớp lóe ngoài cửa sổ, bạn không cần hoảng sợ. Đó có thể là tia sét đánh vào chính chiếc máy bay bạn đang ngồi – nhưng mọi thứ đã nằm trong tính toán kỹ lưỡng của kỹ sư hàng không.

Giữa bầu trời đầy điện, chiếc máy bay giống như một “chiến binh bọc thép” vững vàng bay qua giông tố, đưa hàng trăm hành khách an toàn đến nơi.