Bảng xếp hạng 20 anime xuất sắc đầu thế kỷ 21 (Phần 1)

Nhân vật trong anime Nhật Bản thông thường đều là trẻ em, nhưng nó không chỉ dành cho khán giả ít tuổi. Những bộ phim này mang đến góc nhìn sâu sắc về tiềm thức của người Nhật. Quốc gia ấy trong Thế Chiến Thứ II đã từng tự tin vào sức mạnh quân sự của nhà nước và những phi công cảm tử Kamikaze (gió thần) huyền thoại. Thế nhưng sau hai quả bom nguyên tử được ném xuống Hiroshima và Nagasaki, Nhật Bản đã phải đối mặt với sự thật rằng có một quốc gia còn mạnh hơn cả họ - Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ.

Những anime được sản xuất trước thế kỷ 21 như Akira, Mộ Đom Đóm, Nausicaa Của Thung Lũng Gió, bằng cách này hay cách khác, đã khơi lại cơn ác mộng Thế Chiến Thứ II, cái bóng u ám đã bao trùm bản sắc dân tộc Nhật Bản, cũng như trách nhiệm của nhân loại trong việc tạo ra vũ khí hủy diệt hàng loạt. Đồng thời đề cập vấn đề về chế độ kỹ trị, đặt ra câu hỏi liệu tiếp thu quá độ khoa học kỹ thuật đến từ phương Tây liệu có sinh ra một con quỷ khác dẫn đến sự diệt vong quốc gia đã từng là đất nước mặt trời mọc hay không?

Trong khi đó, anime được sản xuất sau khi nhân loại bước sang thiên niên kỷ mới lại mở ra một bức tranh lớn mang nhiều sắc màu hy vọng hơn các tác phẩm của thập niên 80, 90. Những đứa trẻ trong phim đại diện cho một thế hệ mới, phải đấu tranh trong những cuộc chiến hoàn toàn khác với thế hệ ông bà mình.

Thách thức lớn nhất của các nhân vật nhỏ tuổi này chính là vấn đề phát sinh trong cuộc sống hàng ngày: sự mất mát người thân (Những Đứa Con Người Sói, Thư Gửi Momo), sự bất định về mục đích sống của giới trẻ (Cô Gái Vượt Thời Gian, 5 Centimét/giây) hay những khó khăn để tìm thấy bản sắc riêng (Vùng Đất Linh Hồn, Chú Mèo Trở Về)... Mặc dù những vấn đề này có vẻ tầm thường so với hình tượng dễ sợ mang tính hủy diệt trong những bộ phim thời kỳ trước, tuy nhiên đây là câu chuyện về một thế hệ mang trên mình nhiệm vụ khó khăn: thoát khỏi bóng tối chiến tranh và tìm ra con đường để sinh tồn.

Loạt bài viết này này xin được giới thiệu với các bạn 20 phim hoạt hình Nhật bản xuất sắc nhất về thế hệ trẻ ngoan cường ấy.

20. A Letter to Momo – Thư Gửi Momo (Đạo diễn: Okiyura Hiroyuki, 2011)

Momo từ Tokyo cùng mẹ chuyển đến sống trên một hòn đảo nhỏ. Hành trang của cô bé khi đặt chân tới đây chính là nỗi đau mất cha, nỗi hối hận vì đã cãi nhau với ông vào lần gặp nhau cuối cùng và một bức thư cha để lại với vỏn vẹn ba chữ “Gửi Momo”. Ở nơi đây, Momo gặp phải 3 con yêu quái rắc rối. Sự xuất hiện của chúng làm xáo trộn thế giới tràn ngập u buồn của cô bé. Thế nhưng chính nhờ ba người bạn mới có một không hai này, Momo dần lấy lại sinh khí, thoát khỏi mặc cảm tội lỗi, dũng cảm bắt đầu một cuộc sống mới và tìm ra thông điệp cha muốn gửi gắm vào giây phút ông đặt bút viết dòng chữ “Gửi Momo” lên cánh thư cuối cùng.

Hình ảnh yêu quái trong anime được mượn từ Thần Đạo – tín ngưỡng chính của người Nhật. Tuy nhiên trái với diện mạo hung tợn, 3 yêu quái này vừa nghịch ngợm hài hước, lại vừa ấm áp dịu dàng. Chúng không chỉ bảo vệ Momo, mà còn giúp cô thoát khỏi áy náy dằn vặt đè nặng bấy lâu.

Nội dung phim xoay quanh cuộc sống thường ngày trên đảo. Màu sắc nhẹ nhàng và nét vẽ tỉ mỉ dẫn dắt người xem theo chân nhân vật chính cởi mở tấm lòng, hòa mình vào khung cảnh thiên nhiên đẹp mê ly, vào cuộc sống mới đầy ánh sáng. Khi yêu quái hoàn thành sứ mệnh, trở về trời, cái đồng hồ bất động bấy lâu trên tường nhà Momo bỗng nhích từ 5 giờ 59 phút sang 6 giờ, phát ra tiếng chuông. Khoảnh khắc âm thanh ấy vang lên, Momo nở một nụ cười thật trong trẻo. Bởi vì trong lòng cô bé, thời gian vốn đã ngưng đọng khi cha rời khỏi nay lại tiếp tục chuyển động những bánh ray của nó.

Mặc dù yếu tố kỳ ảo trong phim không xuất sắc như Spirited Away (Vùng Đất Linh Hồn), Thư Gửi Momo là câu chuyện cảm động xen lẫn hài hòa nét hài hước của hoạt hình mỹ với tinh thần nhân đạo sâu sắc. Tác phẩm đã công chiếu tại 276 rạp ở Nhật vào ngày 21 tháng 4 năm 2012 nhưng đã ra mắt trước đó khi được gửi đi tham dự Liên hoan phim quốc tế Toronto bắt đầu vào ngày 08 tháng 9 năm 2011. Phim đã được trao giải Xuất sắc tại Liên hoan Nghệ thuật truyền thông Nhật Bản năm 2011 trong phần dành cho anime. Thư Gửi Momo cũng đã được dịch ra nhiều thứ tiếng để tiến hành phân phối tại nhiều nước khác nhau.

19. From Up on Poppy Hill – Từ Phía Đồi Hoa Anh Túc (Đạo diễn: Miyazaki Goro, 2011)

Là con trai của Miyazaki Hayao – người sáng lập hãng phim Studio Ghibli, đạo diễn Miyazaki Goro bắt đầu sự nghiệp của mình bằng anime Tales from Earthsea (Truyền Thuyết Về Rồng), tuy nhiên tác phẩm này không thành công như mong đợi. 5 năm sau đó, ông đã trở lại ngoạn mục với Từ Phía Đồi Hoa Anh Túc, bộ phim không chỉ đánh dấu sự trưởng thành của Goro trong vai trò đạo diễn, mà còn ghi tên mình vào danh mục những anime xuất sắc nhất của Ghibli.

Lấy bối cảnh Nhật Bản những năm 1960, Từ Phía Đồi Hoa Anh Túc là câu chuyện xoay quanh Matsuzaki Umi sống cùng với gia đình trên đỉnh một ngọn đồi ở sát biển. Cha cô đã mất tích trong chiến tranh. Mỗi ngày Umi lại kiên nhẫn kéo cờ hiệu trong khoảnh sân trồng đầy hoa anh túc, làm dấu hiệu hi vọng từ trùng khơi xa xôi cha có thể nhận ra chốn về. Umi gặp Shun - một nam sinh cùng trường. Họ chung tay đấu tranh, sửa chữa lại ngôi trường cũ thay vì phá bỏ và xây ngôi trường mới. Tình cờ Umi và Shun nghi ngờ cả hai có quan hệ huyết thống với nhau, dù vậy, tình cảm thầm lặng họ dành cho nhau vẫn không thể nào cắt đứt.

Nếu trông chờ sự đau khổ dằn vặt của 2 nhân vật trong một mối tình cận huyết oan trái, Shun và Umi sẽ khiến bạn thất vọng. Cô không khóc lóc thở than, anh cũng chẳng rít gào dấm dẳng. Bọn họ không có xúc động nhận người thân, cũng chẳng đau đớn chết đi sống lại, mà cư xử như thể chưa từng xảy ra điều gì. Shun đối với Umi thật dịu dàng. Ở hội học sinh hô phong hoán vũ, nhưng anh luôn ít lời khi ở cạnh Umi, tìm thấy hình bóng cô trong đám người rồi kiên nhẫn chờ đợi. Tình yêu Umi dành cho Shun là ẩn nhẫn. Cô giấu kín hụt hẫng để tiếp tục những cảm xúc dành cho anh, cả khi biểu lộ với Shun, Umi cũng chẳng trông đợi điều gì. Cho đến khi biết mọi việc chỉ là hiểu lầm, nước mắt Umi dâng lên rồi thi nhau rơi xuống mu bàn tay, giây phút Umi nhào vào lòng mẹ khóc rống, người xem mới hiểu được cô bé này đã khắc chế tình cảm của mình khó khăn đến mức nào.

Chẳng có những gam màu sặc sỡ, những khung tranh mỹ lệ cầu kì hay phép màu kỳ ảo, nhưng không có nghĩa anime này không ẩn chứa điều kỳ diệu. Sự đối lập hài hòa giữa lòng nhiệt huyết đấu tranh của các học sinh với tình cảm ôn tồn đạm nhiên giữa 2 nhân vật chính tạo nên một bức tranh cảm xúc giản dị mà xúc động. Từ Phía Đồi Hoa Anh Túc đã trở thành phim Nhật Bản có doanh thu cao nhất năm từ khi nó công chiếu lần đầu vào tháng 7 năm 2011. Phim đã giành được giải Phim hoạt hình của năm tại lễ trao giải viện hàn lâm Nhật Bản lần thứ 35 và lễ trao giải anime Tokyo lần thứ 11 vào năm 2012. Bộ phim còn được đề cử giải Phim hoạt hình xuất sắc nhất tại Lễ trao giải điện ảnh châu Á Thái Bình Dương lần thứ 6.

18. The Cat Returns – Chú Mèo Trở Về (Đạo diễn: Hiroyuki Morita, 2002)

Chú Mèo Trở Về được Studio Ghibli bắt đầu thực hiện năm 1999 sau khi nhận được yêu cầu của một công viên giải trí tại Nhật Bản. Mặc dù dự án đã bị hủy sau đó, Miyazaki Hayao đã sử dụng những gì có sẵn từ dự án còn dang dở và dùng nó để thử nghiệm khả năng của các đạo diễn tương lai tại Ghibli kết quả là bộ phim kéo dài ra đến 45 phút. Anime được mở rộng và dựng lại dưới bàn tay của đạo diễn Morita Hiroyuki, giành được giải xuất sắc trong Liên hoan nghệ thuật truyền thông Nhật Bản năm 2002. Phim cũng được dịch ra nhiều thứ tiếng khác nhau để công chiếu và phân phối tại nhiều nước.

Nhân vật chính của câu chuyện là cô bé Haru 17 tuổi rất đỗi bình thường, không xinh đẹp cũng không có tài năng đặc biệt. Haru không thể tự lựa chọn mỗi khi đối mặt với những quyết định, cô thường nghe theo ý kiến của người khác để tránh phiền phức. Một hôm, cô đã chẳng hề đắn đo liều mạng để cứu sống một chú mèo. Kì diệu thay chú mèo đó vốn là hoàng tử của Vương quốc Mèo. Kết quả là Haru bị đưa đến thế giới loài mèo để làm vương phi, cuộc phiêu lưu của cô bé bắt đầu.

Bộ phim có nhiều nét tương đồng với Vùng Đất Linh Hồn (Spirited Away): Chihiro đánh mất cái tên trở thành Sen, Haru mất đi hình người để hóa thành mèo; cả hai đều phải từ bỏ bản thân mới có thể tìm thấy cái tôi đích thực của mình. Cuộc sống kỳ diệu ở chỗ những cuộc gặp gỡ lạ lùng sẽ xảy ra bất ngờ, khiến cho cô gái vốn mộng mơ huyễn tưởng phải học cách đối mặt thực tế. Trải qua hành trình trắc trở, một Haru vốn luôn do dự lại có thể từ chối thẳng thừng yêu cầu của quốc vương chẳng cần một giây suy nghĩ: “Sao tôi phải trở thành vương phi của anh chứ, đồ mèo biến thái!”.

Kể từ lúc đó mọi thứ đều thay đổi. Sáng hôm ấy, nhìn thấy Haru dậy sớm, ăn xong bữa sáng tự chuẩn bị rồi chậm rãi ngồi đọc báo, cả khi nghe tin anh bạn mình thầm mến vừa chia tay bạn gái cũng vẫn tỏ ra điềm tĩnh, mẹ của Haru vô cùng ngạc nhiên với sự thay đổi của cô. Haru giờ đây có thể tự hào khẳng định, cô chưa từng làm sai, từ cứu chú mèo đến việc mơ hồ bị dẫn đến đây, tất cả đều là hành trình để cô tìm thấy bản thân mình.

17. Howl’s Moving Castle - Lâu đài di động của Howl (Đạo diễn: Miyazaki Hayao, 2002)

Có lẽ không còn ai xa lạ với bộ phim nổi tiếng được dựa trên cuốn tiểu thuyết cùng tên của Diana Wynne Jones, do đích thân Miyazaki Hayao biên kịch và đạo diễn. Sophie – cô thợ làm mũ 18 tuổi – bị lời nguyền của mụ phù thủy già biến thành một bà lão 90 với mái tóc bạc trắng. Cô gái trẻ gan dạ này nhanh chóng dẹp bỏ sợ hãi, chấp nhận sự thay đổi này và cả cơ hội bắt đầu chuyến phiêu lưu mới. Ở trên tòa lâu đài di động khổng lồ, cô gặp và yêu chàng phù thủy Howl. Nỗ lực hóa giải lời nguyền của Sophie cũng đồng thời là quá trình cô tìm lại trái tim đã đánh mất của Howl.

Bộ phim không chỉ gây tiếng vang nhờ phần hình ảnh xuất sắc, nội dung mới lạ, trí tưởng tượng tuyệt vời, mà còn được đánh giá cao vì ẩn chứa, đan xen nhiều thông điệp vô cùng sâu sắc. Lời nguyền của mụ phù thủy không khiến cho Sophie luôn mang hình hài một bà lão. Sự già cỗi ấy phản ánh nội tâm nhàm chán của cô. 

Ở đoạn sau của câu chuyện, khi Sophie dũng cảm và kiên cường bảo vệ người mình yêu, gương mặt cô trong phút chốc đã khôi phục được nét thanh xuân vốn có. Về phần Howl, có thể nói đây là nhân vật mang tính duy mỹ nhất của Miyazaki Hayao. Anh không chỉ đẹp trai, lịch sự, mà còn mang thân phận một kẻ phản chiến cô độc. Từ Howl chúng ta có thể liên tưởng đến anh hùng Danko dưới ngòi bút của Maksim Gorky, người đã xé lồng ngực, biến quả tim thành ngọn lửa dẫn dắt dân tộc ra khỏi những cánh rừng tối tăm. Cậu bé Howl không muốn khuất phục trước triều đình, không muốn chiến tranh khiến dân chúng thống khổ, nên chọn giao trái tim cho Calcifer, Calcifer hóa thành lửa tạo ra tòa lâu đài di động, ở đó, Howl không chỉ có thể trốn tránh triều đình, mà còn tùy lúc ra ngoài ngăn cản chiến tranh lan tràn.

“Howl, xin lỗi, anh vẫn ở đây đợi chờ, vậy mà bây giờ em mới đến” – đây là lời biểu lộ cảm động nhất trong anime. Giây phút Sophie nhìn thấy chính mình và Howl trong ký ức, cô tìm lấy và hôn lên gương mặt đầy vết thương của Howl dưới tầng tầng lông vũ. Anh đơn độc chiến đấu lâu như vậy, Sophie lại không thể giúp được gì, nước mắt cô tuôn rơi.

Lâu đài di động của Howl là một trong những phim thương mại Nhật thành công nhất trong lịch sử, được đề cử giải Oscar cho phim hoạt hình hay nhất tại Oscar lần thứ 78 năm 2006. Phim đã làm được rất nhiều điều tuyệt vời chứ không đơn thuần chỉ là một anime đẹp mắt. Lâu đài di động của Howl là tác phẩm đầu tiên của Ghibli sử dụng kỹ thuật 3D mà vẫn kết hợp rất hài hòa với nhân vật được vẽ tay theo phong cách cũ, tạo hiệu ứng thị giác tinh tế và dễ chịu. Bên cạnh đó, phim cũng khéo léo rót tư tưởng hiện đại vào nội dung tư tưởng: không cổ xúy chiến đấu để giành thắng lợi, duy trì sự hòa bình yên ổn sinh hoạt mới là xu hướng và lựa chọn đúng đắn nhất.

16. Short Peace – Hòa Bình Ngắn Ngủi (Đạo diễn: Ando Hiroaki, Katoki Hajime, Morita Shuhei, Otomo Katsuhiro, 2013)

Hòa Bình Ngắn Ngủi là dự án được quản lý bởi Otomo Katsuhiro, phối hợp cùng 3 đạo diễn anime có tiếng khác. Phim tập gồm 4 câu chuyện đầy ám ảnh, có nội dung và bối cảnh hoàn toàn khác nhau. Những tưởng không liên quan nhưng chúng lại là những mắt xích dẫn đến một lời cảnh báo đến tương lai.

Có thể nói, 4 phim ngắn có thể xem như 4 giai đoạn phát triển của xã hội. 3 câu chuyện đầu tiên ám chỉ mối mâu thuẫn nhân loại phải trải qua trong quá trình phát triển: giữa con người và tự nhiên, giữa các tầng giai cấp, giữa tự nhiên và khoa học kỹ thuật. Đến câu chuyện cuối cùng - Giã Từ Vũ Khí (dài nhất, hay nhất) - thì khoa học kỹ thuật hoàn toàn thắng lợi, tự nhiên và nhân loại đều thất bại. Hòa Bình Ngắn Ngủi như một lời lý giải rằng khái niệm “hòa bình” rất phiến diện, đơn thuần chỉ là sự bình an và thỏa hiệp giữa các thế lực trong một thời điểm nhất định.

Con người xét cho cùng cũng là một loài động vật, chung sống hòa bình với tự nhiên mới là sự lựa chọn chính xác duy nhất. Thế nhưng nhân loại tự cho bản thân thông minh có thể áp chế khoa học kỹ thuật, có thể xem thường tự nhiên. Loại “hòa bình” tạm bợ này sớm muột sẽ bị một thế lực nào đó phá vỡ, cho nên hòa bình vốn rất ngắn ngủi.

Khoa học kỹ thuật phát triển từng ngày nhưng lại dần khiến nhân loại ngu muội, khi trái đất ấm dần lên và băng bắt đầu tan chảy, khi con người chỉ biết ôm điện thoại máy tính, chúng ta đang rất gần với giai đoạn “Giã Từ Vũ Khí” lắm rồi.