Hè đến rồi, bạn còn nhớ loại quả thần thánh một thời trước cổng trường năm xưa?

Hiếm có nơi nào như ở Việt Nam, trường học được xác định bởi một biểu đồ ăn. "Sơ sơ" phải có một xe xôi, một gánh bánh tráng trộn, một hàng nước diệu kì không thiếu thứ đồ uống "hot trend" nào và dĩ nhiên, một hàng trái cây xanh xanh đỏ đỏ. 

Ở miền Tây Nam, trái cây trù phú và có quanh năm, ăn vặt bằng trái cây đã là cái thú trời ban cho người xứ này. Trẻ con tới mùa trái cây, là có thể leo tót lên cành cao trên vườn mà nhâm nhi hoa quả chín ngọt từ cành, tạo nên một văn hóa ăn vặt phong phú và độc đáo gói gọn trong những xe trái cây vỉa hè. Tầm tháng 3 đến tháng 6, thoáng thấy màu đỏ óng ánh hoặc vàng chói chang trên xe trái cây, bọn trẻ con sẽ thở phào một tí. Bởi đó là lúc chùm ruột sai quả, báo hiệu kì nghỉ hè chờ mong từ lâu đã về.

Bắt đầu có quả từ tháng 3, nhưng chùm ruột thơm ngon nhất vào khoảng tháng 5, tháng 6. Lúc này loại chùm ruột vàng sẽ được tận dụng để làm đồ ăn vặt, khác với chùm ruột xanh chua chát dùng để nấu món mặn. Chùm ruột tuy chua đến nhăn mặt nhăn mũi nhưng lại rất thơm, có hậu vị phong phú mới lạ, ăn không cũng đã ngon rồi. Theo thời gian, văn hóa ăn vặt cổng trường đã biến tấu chùm ruột thành nhiều thức quá khác, hấp dẫn không chừa đứa trẻ lớn lên ở miền Nam nào.

Những phiên bản chùm ruột chứa một trời tuổi thơ

Để lại dấu ấn sâu sắc nhất trong đầu những đứa trẻ năm xưa là chùm ruột ngào đường, đơn giản vì nó quá… đẹp. Từng quả chùm ruột tròn xoe, đều chằn chẵn nằm cạnh nhau, khoe lớp áo đỏ au óng ánh dưới cái nắng hè – hình ảnh không chỉ hấp dẫn chết người với bọn trẻ mà còn gây thương nhớ tới tận lúc lớn.  Đến giờ chùm ruột ngào đường vẫn rất phổ biến, và lan từ bàn tay trẻ nhỏ đến mặt trận mạng xã hội của người lớn, không chỉ bởi hương vị mà còn bởi cái không khí mùa hè mà nó đem lại.

Món ăn tuy đẹp lộng lẫy nhưng không quá khó làm, chỉ hơi mất công: Người ta phải chịu khó vò chùm ruột tươi cho ra bớt chất chua chát, sau đó mới đi ngào (sên) với đường. Bí kíp của món ăn này là chút si rô để lên màu đỏ tươi, óng ánh bắt mắt. Bình thường chùm ruột ngào đường để trong hộp hoặc túi nhỏ như mứt, nhưng cũng có nhiều hàng làm thành một xâu như kẹo hồ lô của Trung Quốc. Xâu chùm ruột đỏ chói bắt mắt, kiêu hãnh vươn đầu khỏi đám anh em trái cây cùng xe, vẫy gọi bao thế hệ đến "xin chết".

Dĩ nhiên, với đám trẻ Nam ăn xoài xanh mắm ruốc mà lớn lên, mỗi phiên bản chùm ruột chua chua ngọt ngọt "an toàn" là không đủ. Chùm ruột còn có công thức khá "nặng đô" là xóc muối ớt, tổng hợp hết thảy bao hương vị chua chát của cuộc đời chỉ qua một lần nếm: Cái chua nhức óc của chùm ruột tươi, cay xè của muối ớt, nồng đậm của gừng tươi và hậu vị đậm đà khó quên từ phần nước sốt hòa quyện giữa các nguyên liệu. Ấy thế mà một hội học sinh vẫn mê như điếu đổ, nhâm nhi từng túi chùm ruột muối ớt, càng ăn lại càng nghiện cái sự chua chát khó tả ấy.

Thời hàng quán online nổi lên, món chùm ruột ngâm mắm ớt lại xuất hiện. Vì phải ngâm nên món bán theo lọ, hộp, chứ không treo lủng lẳng trên xe trái cây được – thành thử lại rất hợp với concept của các quán online. Hương vị đủ chua cay mặn ngọt, từa tựa chùm ruột xóc muối ớt nhưng món này bớt khô hơn, lại có cái mằn mặn đặc biệt của mắm. Ở một số hàng, người ta còn làm phiên bản mắm đường, sự kết hợp vốn trái khoáy mà lại hài hòa lạ thường của ẩm thực Việt.

Nhìn chung, ngày nay chùm ruột vẫn xuất hiện trên các xe trái cây vỉa hè, dẫu không còn quá phổ biến như xưa. Tuy nhiên, sự bùng nổ của hàng quán online và các trend ăn uống, cộng thêm xu hướng review món ăn cực bắt mắt trên Instagram, mà món quà vặt tuổi thơ này vẫn tồn tại theo cách của riêng mình, giữ lại chút ngon ngọt, đáng yêu của mùa hè trong lòng người lớn.