Giáo sư đứng sau thành công 15.000 ca phẫu thuật kể chuyện điều trị cho tuyển thủ quốc gia: “Nguyễn Xuân Son chọn chúng tôi vì niềm tin với y học Việt”

Hơn 20 năm gắn bó với nghề y, GS.BS.TS Trần Trung Dũng luôn dành ngày Thầy thuốc Việt Nam 27/2 hàng năm để nhìn lại những gì bản thân làm được trong vòng một năm qua. Bác sĩ thừa nhận, nghề y “có những ngày không vui vẻ lắm”, thậm chí bất lực khi bệnh nhân tìm đến quá muộn và anh không thể giúp gì cho họ.

GS Trần Trung Dũng cũng dành thời gian để đánh giá hiệu quả trong công việc chuyên môn của học trò, đội ngũ bác sĩ tại bệnh viện. Theo bác sĩ, quan sát bệnh nhân, học trò là cách nhìn nhận hành quả hay điều một bác sĩ chưa làm được. “Có nhiều người nói tôi phấn đấu làm giáo sư, nhưng không phải. Giáo sư chỉ là cách Nhà nước ghi nhận công sức, kết quả tôi đạt được thôi. Giá trị của người thầy thuốc không nằm danh hiệu . Để đánh giá bác sĩ phải nhìn vào bệnh nhân của họ, để đánh giá một người thầy phải nhìn vào học sinh vì đó là những tấm gương phản chiếu rõ ràng nhất”, vị giáo sư quan niệm.

Nhìn lại năm vừa qua của anh, một dấu ấn không thể không nhắc đến đó là ca phẫu thuật thành công cho cầu thủ Nguyễn Xuân Son. Ca phẫu thuật này có gì khác với những ca bác sĩ thực hiện trước đây?

Chấn thương của Xuân Son được cả nước quan tâm, vì thế quá trình trước và trong ca phẫu thuật, tôi yêu cầu kiểm soát về mặt an ninh, truyền thông để cầu thủ tập trung điều trị, cũng để các bác sĩ tránh bị phân tâm chuyên môn. Sau phẫu thuật, chúng tôi phải cách ly VĐV để cậu ấy có thời gian phục hồi.

Đến nay, tôi có thể tự tin thông báo mức độ hồi phục của Xuân Son đã trên 90%. Sau 4 tuần từ khi phẫu thuật, xương chân cầu thủ bắt đầu liền và liền rất nhanh. Chúng tôi tiếp tục đồng hành cùng Xuân Son cho đến khi cậu ấy có thể quay lại sân cỏ nên sẽ còn nhiều công việc phía sau. Một ekip đang hỗ trợ Xuân Son tập phục hồi 2 buổi/ngày với khối lượng bài tập nặng để giúp cầu thủ duy trì cân nặng, sức cơ, kích thích xương liền nhanh…

Trường hợp của Xuân Son có ý nghĩa thế nào với y học thể thao Việt Nam, thưa bác sĩ?

Việc Xuân Son chọn phẫu thuật trong nước là điểm sáng của toàn bộ y học thể thao nước nhà. CLB Thép Xanh Nam Định có đủ tiềm lực tài chính, sẵn sàng tạo điều kiện tốt nhất để Xuân Son bay sang Nhật Bản, Hàn Quốc hay bất kỳ đâu trên thế giới để phẫu thuật. Nhiều người cho rằng Xuân Son chữa trị trong nước vì được tài trợ, nhưng vấn đề không nằm ở chi phí, mà là niềm tin vào hệ thống y tế Việt Nam.

Xuân Son đã ở Việt Nam 5 năm, trải nghiệm nhiều dịch vụ y tế khác nhau nên quyết định phẫu thuật ở đâu nằm ở chính cậu ấy và CLB chủ quản. Đôi chân là “miếng cơm manh áo” của cầu thủ và với một chân sút chủ lực như Xuân Son, chấn thương sẽ ảnh hưởng đến kết quả thi đấu của cả CLB. Họ quyết định điều trị trong nước vì tin chúng tôi có thể giúp cậu ấy hồi phục tốt nhất.

Sau Xuân Son, có thêm cầu thủ và CLB tìm đến chúng tôi. Với họ, tiền không phải vấn đề. Phía Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và Y học thể thao Vinmec luôn đảm bảo giữ kín thông tin liên quan đến chấn thương của VĐV để tránh đồn đoán tiêu cực và để đảm bảo hiệu quả trong điều trị.

Phương pháp điều trị và phục hồi chấn thương sẽ ảnh hưởng đến phong độ thi đấu, thậm chí cả sự nghiệp của VĐV. Điều này gây áp lực thế nào với các đội ngũ của anh tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và Y học thể thao?

Chắc chắn có nhiều áp lực, đòi hỏi chúng tôi phải am hiểu toàn diện chấn thương của VĐV. Ví dụ, chấn thương phổ biến nhất với các VĐV là chấn thương dây chằng. Phẫu thuật dây chằng căn bản không có gì đặc biệt nhưng các bác sĩ cần thiết kế riêng từng phương án phẫu thuật cho từng người. Mỗi cá nhân cần được tính toán thông số cụ thể và cá thể hoá như vị trí khoan đường hầm, kích thước dây chằng…

Phần phục hồi cho VĐV còn khó hơn khi phải đảm bảo khối lượng cơ thể, duy trì sự phát triển của các nhóm cơ, đảm bảo những bộ phận không chấn thương hoạt động bình thường. Đối với người không chơi thể thao chuyên nghiệp, mổ dây chằng và phục hồi liền xương là xong. Nhưng với các VĐV, chúng tôi phải đưa ra giải pháp tổng thể, theo sát trong và sau khi phẫu thuật.

Để VĐV trở lại 100% phong độ còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, cả chủ quan lẫn khách quan. Nếu chỉ có một bác sĩ phẫu thuật giỏi, không thể quyết định hoàn toàn khả năng phục hồi của VĐV mà còn cần đến cả một ekip. Ekip làm việc chặt chẽ từ các khâu dinh dưỡng, thể lực, chăm sóc tại chỗ để giảm phù nề, kích thích liền xương nhanh đến đánh giá hô hấp, tim mạch trong quá trình tập…

Điều quan trọng là các VĐV chuyên nghiệp có sự nghiêm túc khi tuân thủ giáo án điều trị bác sĩ đưa ra, từ chế độ ăn, cường độ tập luyện đến việc sử dụng thực phẩm chức năng. Khi đó chúng tôi tự tin giúp các cầu thủ phục hồi trên 90%.

Vừa là bác sĩ trực tiếp phẫu thuật, vừa tham gia nghiên cứu và giảng dạy tại một số trường đại học, với anh vai trò nào nhiều thử thách nhất?

Đối với y khoa, các vai trò này đan xen nhau. Chúng tôi sẽ luôn phải duy trì 3 chân trụ bao gồm các thực hành lâm sàng, nghiên cứu và đào tạo. Ba vai trò này đều có thử thách riêng, muốn làm một bác sĩ giỏi cần phải phát triển cả ba. Một bác sĩ không có kỹ năng sư phạm, không truyền lửa cho thế hệ sau thì khả năng tạo ra giá trị sẽ bị giới hạn.

Khoa học công nghệ hiện nay đóng vai trò quan trọng trong điều trị, chẩn đoán bệnh tốt hơn. Người làm nghề y cần có năng lực tự nghiên cứu, áp dụng công nghệ để nâng cao trình độ bản thân. Bác sĩ không tham gia nghiên cứu thì chỉ là người thợ mổ, không thể trở thành chuyên gia hay giáo sư xuất sắc được.

Việc nghiên cứu, ứng dụng công nghệ đã giúp bác sĩ tạo ra đột phá nào trong điều trị, phẫu thuật bệnh cơ xương khớp tại Việt Nam?

Một phương pháp mang tính đột phá mà chúng tôi đang triển khai là đưa công nghệ 3D vào phẫu thuật ung thư xương, giúp tối ưu hoá độ chính xác trong ca mổ đồng thời bảo tồn chi thể cho bệnh nhân.

Thực tế, tôi biết đến công nghệ này từ 15 năm trước, khi có cơ hội sang Nhật Bản và tiếp xúc với một giáo sư hàng đầu thế giới trong lĩnh vực ung thư xương. Giáo sư thực hiện nhiều ca phẫu thuật có thể gọi là “kinh hoàng” khi ấy như thay nửa xương đùi, ¼ xương chậu bằng phần xương, phần khớp được in riêng cho bệnh nhân. Phương pháp này tạo ra thay đổi kinh ngạc trong hiệu quả điều trị cả về thể chất lẫn tinh thần cho bệnh nhân.

Chứng kiến những bệnh nhân ung thư xương được điều trị thành công có thể đi lại và sinh hoạt bình thường, tôi không khỏi ngỡ ngàng. Nhờ ứng dụng công nghệ vào điều trị ung thư xương, bác sĩ không chỉ phục hồi đôi chân, đôi tay mà hồi sinh cả cuộc đời cho bệnh nhân.

Sau khi nghiên cứu, tôi tự đặt cho bản thân câu hỏi về tương lai chấn thương chỉnh hình nói chung cũng như ung thư xương là gì, dựa trên xu hướng công nghệ nào để phát triển chuyên ngành này. Câu trả lời của tôi chính là y học chính xác, hay xu hướng cá thể hoá phương án điều trị, phẫu thuật cho từng bệnh nhân.

Trước kia, phương pháp điều trị ung thư xương ở Việt Nam chủ yếu là cắt cụt, tạo hình chi bằng các biện pháp khác nhau trong đó có kỹ thuật rotationplasty hoặc làm cứng khớp kết hợp hoá trị. Những giải pháp này ảnh hưởng lớn đến chức năng vận động và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Khi ứng dụng công nghệ 3D, chúng tôi có chẩn đoán chính xác hơn để thực hiện những ca phẫu thuật phức tạp như thay cả một phần xương chậu, một phần hoặc toàn bộ xương đùi, xương tay.

Mỗi bệnh nhân được đo lường tỉ mỉ thông số kích thước xương, lên phương án phẫu thuật riêng biệt, không phải kiểu mổ hàng loạt ai cũng giống ai. Giải phẫu càng hoàn hảo, bệnh nhân càng phục hồi chức năng nhanh chóng. Chúng tôi đang nỗ lực để công nghệ này có thể được ứng dụng rộng rãi trong nước, đem lại hiệu quả điều trị bệnh cho bệnh nhân ung thư xương.

Tiên phong trong việc đưa công nghệ 3D vào phẫu thuật ung thư xương tại Việt Nam, thuận lợi và khó khăn của bác sĩ là gì?

Y học hiện nay có nhiều thuận lợi khi các ngành khoa học khác đều đang góp phần giải quyết các vấn đề liên quan đến sức khoẻ con người. Bên cạnh đó, chính vì nhận biết xu hướng từ sớm, chúng tôi đã chuẩn bị về mặt nhân lực, đào tạo kỹ năng và tri thức cho đội ngũ y bác sĩ. Định hướng phát triển chuyên ngành của tôi nhận được sự ủng hộ từ phía bệnh viện trong việc đầu tư trang thiết bị, đưa công nghệ về nước để tạo ra sản phẩm mang tính vượt trội.

Công nghệ in 3D phổ biến trong các ngành công nghiệp khác, nhưng trong y học lại là câu chuyện phức tạp hơn. Chúng tôi cần tổ chức mô hình kết nối giữa các bác sĩ, nhân viên y tế và các kỹ sư làm công nghệ. Có cái khó trong quá trình làm việc với các nhóm công nghệ, nhưng tôi thấy khó hơn cả là thay đổi tư duy của bác sĩ trong việc chuyển đổi từ phẫu thuật truyền thống sang phẫu thuật ứng dụng công nghệ.

Nhiều bác sĩ giỏi dễ ỷ lại vào kỹ thuật, kinh nghiệm của bản thân, cho rằng không cần công nghệ vẫn có thể mổ hàng trăm ca chính xác. Thực tế, độ chính xác theo chủ quan bác sĩ chỉ đạt đến 80-90%, trong khi nhờ các thông số đo đạc với sự hỗ trợ từ kỹ sư công nghệ thì chất lượng ca phẫu thuật có thể đạt 98-100% hiệu quả. Một bác sĩ có kinh nghiệm nhưng mổ chỉ dựa vào tay nghề không thể đạt được độ chính xác bằng các bác sĩ trẻ biết ứng dụng công nghệ trong phẫu thuật.

Muốn thay đổi, các bác sĩ cần vượt qua sự bảo thủ, sự chủ quan và chính kinh nghiệm của bản thân để tiếp cận tri thức mới. Khi đã quen với các công nghệ dẫn đường trong phẫu thuật, bác sĩ sẽ không muốn mổ theo kỹ thuật cũ nữa vì kết quả đem lại vượt trội hoàn toàn.

Để trở thành một bác sĩ không dễ dàng, cần trải qua quá trình học tập dài và được đánh giá là gian nan hơn đa số ngành nghề khác. Là một người thầy, anh đã làm cách nào để truyền lửa đam mê cho các thế hệ học trò theo đuổi nghề y?

Tôi nhận thấy cái khó trong việc đào tạo các bác sĩ không phải dạy kiến thức hay kỹ thuật, mà là truyền đam mê, cho học trò thấy sự nhân văn của nghề này. Người học y phải thấy được ý nghĩa của nghề mới có cảm hứng theo đuổi nghề đúng nghĩa, không cần thúc giục các em vẫn quyết tâm học.

Có những bạn quyết tâm học y từ cấp 3 vì sớm thấy được giá trị của nghề. Nhưng cũng có trường hợp như tôi, phải gần đến những năm học cuối mới cảm nhận được đam mê khi tiếp xúc nhiều hơn với bệnh nhân, bệnh viện. Nghề nào cũng có đóng góp cho xã hội. Với nghề y, tôi có thể trực tiếp giúp ích cho bệnh nhân.

Khi bản thân hiểu và yêu nghề, tự các em sẽ có cách tìm tòi, học hỏi để công việc tốt hơn. Thông qua các ca phẫu thuật, cách chăm sóc bệnh nhân,... tôi cho học trò thấy cái hay, cái đẹp của nghề. Nhờ đó, dù đã mổ thành công gần 15.000 ca, tôi không bao giờ thấy chán hay mệt dù nhiều người vẫn luôn đánh giá nghề y quá vất vả.

Truyền lửa cho học trò là vậy, vậy trong gia đình, anh có định hướng các con theo nghề y không?

Tôi mong muốn và động viên các con theo nghề y, nhưng không thúc ép. Câu chuyện nhận ra đam mê không phải ngày một ngày hai, có người làm y đến khi nghỉ hưu vẫn thấy nghề này không hay. Người không giỏi, không đam mê, tốt nhất đừng làm nghề y, bởi như vậy có khi còn làm hại bệnh nhân. Con không đam mê mà tôi thúc ép, vừa khổ con vừa khổ bệnh nhân.

Các bạn sinh viên nếu coi nghề y là nghề để kiếm sống đơn thuần thì không nên học. Nhiều nghề khác dễ kiếm tiền hơn. Nghề y có ý nghĩa cao quý, phải xác định chịu được vất vả và coi trọng sự nghiệp mới nên theo đuổi con đường trở thành bác sĩ.

Với hành trình làm nghề y của mình, bác sĩ nhận thấy đâu là điều khiến anh cảm thấy ý nghĩa và tự hào nhất?

Có lẽ đó là việc đào tạo được đội ngũ học trò phát triển tốt về mặt chuyên môn, giúp đỡ bệnh nhân trên khắp cả nước. Các em yêu thích công việc và luôn mong muốn phát triển thêm về chuyên môn, công nghệ để kết quả điều trị cho bệnh nhân ngày càng tốt hơn.

Giá trị để lại của người thầy thuốc luôn luôn là bệnh nhân của họ. Nếu chỉ thực hiện tốt vai trò khám chữa bệnh, bác sĩ chỉ giúp được lượng bệnh nhân hữu hạn. Còn khi đào tạo thế hệ học trò làm nghề giỏi, giá trị của bác sĩ có thể nhân lên nhiều lần, sự đóng góp cho xã hội cũng mạnh mẽ hơn.

Như bác sĩ chia sẻ, ngày Thầy thuốc Việt Nam 27/2 là dịp để anh nhìn lại thành tựu trong một năm. Ngày 27/2 năm sau, anh mong muốn bản thân thực hiện được những mục tiêu nào?

Mục tiêu của tôi vẫn xoay quanh đào tạo, nghiên cứu và điều trị cho bệnh nhân. Kế hoạch của tôi trong 1 năm tới là mở rộng mạng lưới mối quan hệ, mở rộng tầm nhìn cho học trò, đồng thời kết nối, kéo y học Việt Nam gần lại với các nước có nền y tế phát triển hàng đầu trong khu vực.

Gần đây có một người bạn của tôi là giáo sư Nhật Bản đến Việt Nam để đào tạo bác sĩ nội trú. Giáo sư bày tỏ sự bất ngờ trước trình độ, cũng như mong muốn học hỏi của các bác sĩ nội trú là sinh viên vừa tốt nghiệp. Thế hệ các bác sĩ tương lai được đánh giá cao về sự chủ động trong học tập, tư duy và định hướng trong việc áp dụng khoa học công nghệ.

Những tiến bộ này sẽ giúp bức tranh tổng thể ngành y mang tính tích luỹ, ngày càng nâng cao chất lượng tay nghề các bác sĩ và hiệu quả trong việc điều trị cho bệnh nhân. Đó là kế hoạch và mong muốn của tôi với cương vị một người thầy, một người bác sĩ.

Bài: Hồng Nhung

Thiết kế: Hải An