Chơi thể thao để vui khỏe, không phải để thành bệnh nhân!

Phóng viên đã có cuộc trao đổi với BS.CKII Nguyễn Trọng Anh (Phó Chủ tịch Hội Y học Thể thao TP.HCM, chuyên gia có hơn 30 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chấn thương thể thao), để tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này.

Thưa bác sĩ, thời gian gần đây chúng ta thấy rất nhiều người trẻ tích cực tập luyện thể thao, từ gym, yoga cho đến các môn mới như pickleball. Số lượng bệnh nhân bị chấn thương do thể thao có xu hướng tăng trong vài năm gần đây không? Nếu có thì tăng ở nhóm tuổi hay nghề nghiệp nào?

BS Nguyễn Trọng Anh: Theo tôi, không phải gần đây tăng mà nhiều năm nay, nhất là khi người ta bắt đầu chú ý đến sức khỏe, tập thể thao từ đơn giản như đi bộ, chạy bộ, đến những bộ môn cần nhiều dụng cụ như pickle ball, tennis…

Những nhóm tuổi khác nhau chơi các môn khác nhau thì chấn thương khác nhau, ví dụ người trẻ tập môn có tính đối kháng như tennis cầu lông, võ thuật, bóng rổ, bóng chuyền… Người trung niên thì chọn môn nhẹ nhàng hơn nhưng vẫn gặp chấn thương nhiều như yoga, chạy bộ, pickleball… Những chấn thương đến hầu như do thiếu sự chuẩn bị kỹ như chơi quá sức, thiếu vận động trước tập, trang thiết bị thiếu thốn, chơi không đúng kỹ thuật, uống nước trong khi chơi không đúng…

Trong các môn thể thao phổ biến hiện nay, bác sĩ nhận thấy bộ môn nào khiến người tập dễ gặp chấn thương nhất?

BS Nguyễn Trọng Anh: Đó là các môn đối kháng va chạm như đá bóng, võ thuật. Nhiều chấn thương nhỏ lặp đi lặp lại gần đây thường xuất hiện ở người chơi cầu lông, tennis, pikleball, chạy bộ… Điều này khó tránh bởi để đạt được thành tích, rủi ro va chạm gây chấn thương có thể xảy ra.

Có vẻ như các môn “trông nhẹ nhàng” như yoga, pilates, pickleball lại gây nhiều ca chấn thương bất ngờ. Anh có thấy vậy?

BS Nguyễn Trọng Anh: Những môn nhẹ nhàng đôi khi lại có thể gây trục trặc cơ xương khớp… Yoga tôi cũng gặp nhiều ca chấn thương do thích làm động tác khó cho khớp, nếu người bị thoát vị đĩa đệm làm thì rất nguy hiểm, rồi gây đau khớp gối ở người trung niên, có tuổi gập gối gập cổ tay quá mức có thể đau khớp do tăng áp lực lên khớp…

Còn Pilates, nếu không làm nóng cơ thể kỹ càng, tập quá sức sẽ gây đau căng cơ, đau nhức cơ do quá tải.

Theo kinh nghiệm điều trị của bác sĩ, nguyên nhân phổ biến khiến người trẻ dễ bị chấn thương là gì?

BS Nguyễn Trọng Anh: Người trẻ bị chấn thương đến từ những môn thể thao phổ biến hầu hết do không khởi động kỹ, chơi quá sức, mặt sân hoặc điều kiện thi đấu nói chung không phù hợp, ví dụ đá bóng trên mặt sân nhựa, đánh cầu lông ngoài mặt đường, hè phố lồi lõm gây té ngã, hoặc do kỹ thuật không đúng, uống nước không đầy đủ, dụng cụ thể thao, đồ bảo hộ không phù hợp…

Nhiều người trẻ có tâm lý “tập nhanh cho đẹp”, muốn thấy kết quả sớm. Theo chuyên gia, điều này có thể dẫn tới những nguy cơ gì cho xương khớp và hệ cơ?

BS Nguyễn Trọng Anh: Không khởi động kỹ, nôn nóng khiến dây chằng, gân cơ không được khởi động trước và kỹ dẫn đến bong gân, rách cơ, chấn thương nặng do té ngã…

Một số người chơi thể thao phong trào thường “tự chữa” sau khi đau bằng chườm đá, bôi cao, dán miếng giảm đau... Theo bác sĩ, thói quen này có thể làm tình trạng chấn thương tệ hơn không?

BS Nguyễn Trọng Anh: Học sơ cứu đúng cách ngay tại sân tập rất quan trọng. Khi chấn thương thì ngay lập tức bạn cần ngưng vận động, chỉ nghỉ ngơi. Chân hoặc tay bị đau cần kê cao, bất động vùng chấn thương bằng băng nẹp có sẵn, chống nạng hoặc có người dìu để di chuyển, tiếp theo nên chườm đá để ngăn tình trạng máu chảy nơi bị đứt dây chằng… Sau đó uống thuốc giảm đau kháng viêm theo chỉ định của bác sĩ.

Sau 1-2 ngày không đỡ phải đi khám bác sĩ chuyên khoa chấn thương chỉnh hình hoặc bác sĩ chuyên khoa chấn thương thể thao để có phác đồ cụ thể.

Hiện nay trong khám chữa bệnh, anh thường gặp những dạng chấn thương nào ở người trẻ?

BS Nguyễn Trọng Anh: Có 2 loại: Loại 1 là chấn thương mạnh tức thời gây bong gân, trật khớp, gãy xương… do té ngã hoặc va chạm. Loại 2: Chấn thương nhỏ lặp đi lặp lại như đau vùng dây chằng, gân cơ gây viêm gân cơ, dây chằng do quá tải, vi chấn thương lặp đi lặp lại.

Để phòng ngừa chấn thương, người trẻ nên bắt đầu tập luyện thế nào cho đúng, từ khâu khởi động, lựa chọn bài tập đến việc tăng dần cường độ, thưa anh?

BS Nguyễn Trọng An: Dù bạn ở độ tuổi nào thì cũng cần có kiến thức về tập luyện, dinh dưỡng, biết cách phòng tránh chấn thương, biết tự xử lý chấn thương tại chỗ để có sức khỏe chơi tốt môn mình yêu thích với phong độ cao nhất, thời gian chơi và tập luyện thể thao được kéo dài.

Bác sĩ có lời khuyên nào về thời lượng tập, tần suất, và thời gian nghỉ hợp lý cho người mới bắt đầu?

BS Nguyễn Trọng Anh:

- Tìm hiểu môn thể thao, tập luyện sức bền, trang bị dụng cụ thể thao chuẩn, có kỹ thuật tốt khi chơi tránh chấn thương

- Tập và chơi có khoa học, quản lý sức khỏe và thời gian, biết chấn thương thường gặp là gì và xử lý thế nào cho phù hợp. Khi có kiến thức về chấn thương thì sẽ xử lý khôn ngoan, chơi được liên tục dài lâu.

Với những ai đã từng bị chấn thương nhẹ, nên quay lại tập luyện ra sao để không tái phát? Có cần được hướng dẫn bởi chuyên gia phục hồi chức năng không thưa bác sĩ?

BS Nguyễn Trọng Anh: Khi đã từng bị chấn thương và muốn quay lại chơi thể thao, phải được bác sĩ chuyên chấn thương thể thao đánh giá: Chấn thương đó đã được chữa khỏi về cấu trúc giải phẫu, chức năng cũng như khả năng thực hiện môn đó ổn chưa thì mới bắt đầu chơi lại. Ở mỗi giai đoạn chơi cũng cần có lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa chấn thương chỉnh hình, chấn thương thể thao.

Vai trò của việc kiểm tra sức khỏe xương khớp định kỳ trước khi chơi thể thao, theo bác sĩ, có cần thiết với người trẻ không?

BS Nguyễn Trọng Anh: Không chỉ sức khỏe xương khớp, việc kiểm tra sức khỏe định kỳ nói chung, bao gồm cả tim mạch hay nội khoa khác… rất cần cho đối tượng từng có vấn đề sức khỏe liên quan. Người trẻ nên kiểm tra cho yên tâm và đặc biệt người có tuổi thì càng cần.

Theo bác sĩ, để thể thao thực sự là “thuốc tốt” thay vì “con dao hai lưỡi”, điều gì cần thay đổi nhất trong nhận thức của người tập hiện nay?

BS Nguyễn Trọng Anh: Chơi thể thao để vui khỏe chứ không phải để thành bệnh nhân. Tôi nhấn mạnh lại 1 lần nữa, người chơi phải có kiến thức, biết phòng tránh chấn thương, có chấn thương dù nặng hay nhẹ cũng không chủ quan, nên đi gặp chuyên gia sửa chữa trục trặc, khi chơi thì chú ý chơi vừa sức.

Xin cảm ơn bác sĩ đã dành thời gian chia sẻ!