Bánh tét 'đi' cùng người mở cõi phương Nam

Tết cổ truyền ở Nam Bộ khó hình dung nếu thiếu bánh tét. Không khí Tết đi cùng sự chuẩn bị lá chuối, củi, bếp, phân công "trực" nấu bánh, rồi gói bánh, trưng lên ban thờ, thưởng thức trong ngày Tết và "xử lý" chiên bánh để ăn dần nếu qua Tết vẫn còn.

Ở thôn quê, mọi việc thủ công hết thảy để có đòn bánh: ra vườn nhà hay hàng xóm lấy lá chuối, lau sạch; ngâm nếp, kiếm củi, dựng lò...

Lui cui thấm mồ hôi nhưng vui cứ như ăn Tết trước mọi người. Bánh tét có nhiều cỡ, đòn lớn có khi cân ký nặng trĩu, đòn nhỏ chất đầy đĩa phải số nhiều.

Có bánh tét nhân thịt, nhân chuối, nhân đậu... Bánh tét nước tro nếp chín vàng trông đẹp mắt, ăn ngon lắm. Ban thờ ngày Tết nhất thiết có những đòn bánh tét bên cạnh dưa hấu, ngũ quả, trà rượu, mứt...

Hình ảnh những đòn bánh tét trong nghi ngút khói hương thiệt ấm cúng, khơi gợi những ngày xưa của gia tộc, gia đình, làng mạc... Bánh tét "đi" cùng người mở cõi phương Nam.

Nhiều nhà không đủ điều kiện thủ công gói bánh tét thì phải mua. Có những hộ chuyên nấu bánh tét bán quanh năm và tăng tốc khẩn trương vào dịp Tết.

Thú vị là khi nhiều thực phẩm bánh trái được sản xuất kiểu công nghiệp qua lò nướng và quy trình tự động thì bánh tét vẫn y cũ muôn thuở dù ở chợ hay quê: vẫn bếp, vẫn lá chuối, vẫn ngâm nếp!

Bánh tét ngon, chứa đủ thành phần cơ bản cung cấp dinh dưỡng: ngũ cốc, thịt mỡ, đậu. Bánh để được nhiều ngày, dễ cất giữ ngay trong ba lô để đi xa, đòn lớn được cắt ra thành từng khoanh nhỏ có thể để dành tiện lợi.

Bánh tét ăn "độc vị" đã ngon miệng, cắt trưng trên mâm cùng kiệu chua chua, mắm tôm ăn càng "bắc" (ngon).

Ở miệt Trà Vinh, mạn Tiểu Cần có nấu bánh tét đòn lớn bên trong có cả trứng muối, tôm khô và thịt, tuyệt ngon. Dân sành nhậu mua một đòn cắt ra đã đủ thức cho bữa tiệc nho nhỏ vui vầy.

Cũng giống như bánh chưng bánh giầy ở Bắc Bộ, bánh tét là quốc hồn quốc túy ở phương Nam, các cô chị ở quê xem thủ đắt kỹ thuật gói bánh tét là bắt buộc trong nữ công gia chánh.

Ngày Tết có thể gia giảm thiếu nhiều thứ, trừ bánh tét - đấy là "nguyên tắc" trong văn hóa Tết ở Nam Bộ Việt Nam.