1 năm sống cùng AI: Không ít trắc trở!

Vậy là chúng ta cũng sắp bước qua năm 2025. Với dân văn phòng, năm nay quả thực có phần không dễ dàng vì làn sóng sa thải, cắt giảm nhân sự vẫn còn len lỏi khắp nơi, không khí nhìn chung có phần căng thẳng và ảm đạm.

Có rất nhiều thứ đáng để suy ngẫm, bàn luận về đời sống công sở trong năm vừa qua. Và một trong số đó hẳn sẽ là tác động của AI tới công việc, tinh thần và hiệu suất của hội “cổ cồn trắng”. Thực tế, chúng ta đều biết AI hay bất kỳ công cụ nào khác được tạo ra cũng là để hỗ trợ con người.

Tuy nhiên, với AI, câu chuyện lại có phần hơi khác. Dù không ai phủ nhận tính hữu ích của AI, nhưng đồng thời, nó lại mang tới cho người lao động - cụ thể hơn là dân văn phòng, không ít áp lực, lo lắng.

Nếu như những năm trước đây, có ứng dụng AI vào công việc hàng ngày hay không là sự lựa chọn của mỗi người, thì đến 2025, đây đã trở thành điều gần như bắt buộc. Nói cách khác, người “chối từ AI” ở thời điểm này bị xem như là người cổ hủ, lạc hậu.

2025: Nhắc đến việc văn phòng là nhắc đến AI!

Năm 2025 đánh dấu một bước chuyển mình rõ ràng trong cách AI thâm nhập vào môi trường văn phòng: Không còn là 1 công cụ hỗ trợ nhỏ lẻ, mà đã trở thành quy trình. Rất nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu thiết kế lại quy trình làm việc để tối ưu khả năng tự động hoá và các tác vụ khác mà AI có thể đảm nhiệm.

Khảo sát "Future of Jobs Report 2025" của Diễn đàn Kinh tế thế giới (World Economic Forum - WEF) cho thấy: AI đã, đang và sẽ là yếu tố có khả năng định hình lại vai trò và kỹ năng trong môi trường công sở. Báo cáo này dự báo một lượng lớn việc làm có thể sẽ bị thay đổi, các nhà tuyển dụng lớn trên thế giới cũng rục rịch định hướng tái cơ cấu bộ máy vận hành để tận dụng năng suất do AI mang lại.

Phân tích của PwC trong báo cáo “2025 Global AI Jobs Barometer” cũng chỉ ra điều tương tự: Những ngành dễ tích hợp AI có thể đạt mức tăng trưởng doanh thu trên mỗi lao động cao hơn nhiều. Cụ thể: Nếu ứng dụng AI phù hợp, tốc độ tăng doanh thu trên mỗi nhân viên tăng gấp khoảng 3 lần - Minh chứng cho lợi ích năng suất rõ rệt khi doanh nghiệp làm chủ công nghệ.

Ở một góc độ khác, báo cáo chuyên sâu “Superagency in the workplace” của McKinsey cho thấy: Hầu hết mọi công ty đều đang đầu tư vào AI, nhưng chỉ khoảng 1% tự tin khẳng định mình đã “đủ chín” trong cách triển khai. Điều này lý giải vì sao trong đời sống công sở, chúng ta thấy cùng lúc 2 hiện tại trái ngược: Nhiều nhân viên dùng AI để tăng hiệu suất hoặc giảm thời gian xử lý công việc, nhưng lãnh đạo và quy trình doanh nghiệp vẫn loay hoay trong việc tái cấu trúc nhân lực để tận dụng trọn vẹn hiệu suất.

Thực tế, dùng AI để tăng năng suất không đồng nghĩa với việc người lao động được hưởng lợi. Bằng chứng là các đợt cắt giảm nhân sự quy mô lớn ở một số tập đoàn đa quốc gia trong năm qua - điển hình là Amazon.

Nói cách khác, dân văn phòng trong năm vừa rồi cảm nhận rõ 2 làn sóng: Một là được “tăng cường sức mạnh” khi biết sử dụng AI, hai là rủi ro nghề nghiệp gia tăng cho những công việc “cấp thấp” (entry-level) cũng như khi doanh nghiệp tối ưu hoá chi phí và năng suất bằng cách ứng dụng mạnh AI vào bộ máy vận hành.

Các chuyên gia nghiên cứu thị trường lao động trên toàn cầu cũng nhất trí rằng tác động của AI tới người lao động sẽ không đồng đều: Người có kỹ năng, khả năng tư duy phản biện, và kỹ năng quản lý công cụ AI sẽ được lợi; còn nhóm làm những công việc lặp sẽ cần hỗ trợ đào tạo lại hoặc có nguy cơ bị dịch chuyển.

Làm sao “sống hòa hợp” cùng AI trong năm tới, để không là người “bị bỏ lại”?

Trong bối cảnh này, dân văn phòng cần hành động thực tế và có trọng tâm.

Đầu tiên, hãy học cách làm việc nghiêm túc với AI, đừng giữ suy nghĩ “thử xem thế nào” . Theo các chuyên gia, kỹ năng thiết yếu hiện nay bao gồm khả năng soạn prompt hiệu quả, xác minh và hiệu đính lại thông tin/kết quả do AI cung cấp. McKinsey khuyến nghị doanh nghiệp cần đầu tư đào tạo kỹ năng sử dụng AI cho người lao động, vì ngay cả khi nhân viên đã sẵn sàng dùng AI, họ vẫn cần được dẫn dắt để tích hợp công cụ này vào công việc một cách chính xác, hiệu quả.

Thứ hai, hãy chủ động củng cố và phát triển những kỹ năng mà AI không thể làm : Tư duy phản biện, kỹ năng giao tiếp, khả năng đồng cảm và quản lý con người,... Đó là những lợi thế bền vững mà báo cáo của WEF và PwC đều nhắc đến.

Thứ ba, chủ động sắp xếp và lên kế hoạch nghề nghiệp một cách linh hoạt hơn . Thay vì chờ đợi, hãy chủ động tìm hiểu các vai trò mới/nghề mới có tiềm năng phát triển hoặc định hướng phát triển trong các lĩnh vực có tính sáng tạo/định hướng chiến lược nhiều hơn. PwC cho thấy thị trường việc làm đang “khát” nhân sự cho những kỹ năng này.

Cuối cùng, hãy chuẩn bị tài chính và tâm lý cho giai đoạn chuyển đổi bằng cách xây quỹ dự phòng, cập nhật porfolio và nếu có thể, thương lượng với doanh nghiệp về lộ trình đào tạo lại nếu vị trí hiện tại có nguy cơ bị tự động hoá. Các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng cần có cơ chế hỗ trợ đào tạo lại ở quy mô lớn, và chính sách an sinh tạm thời cho những ai chịu tác động mạnh trong giai đoạn điều chỉnh. Điều này đồng nghĩa người lao động cũng cần quan tâm đến các chương trình đào tạo do công ty hoặc tổ chức nghề nghiệp cung cấp.

Tựu trung lại, 2025 đã cho thấy: AI là một “con dao hai lưỡi” với dân văn phòng. Nó vừa là công cụ để mở ra bước nhảy vọt về mặt năng suất, vừa đặt ra bài toán chuyển đổi nghề nghiệp. Người nào chủ động thích nghi sẽ có lợi thế lớn khi thị trường lao động tiếp tục biến động.

(Nguồn: World Economic Forum, PwC)