Từ vụ kiện “Thần Đồng Đất Việt” lại nhớ đến lùm xùm của Marvel về bản quyền các siêu anh hùng Avengers

Chiều ngày 22/12/2018, họa sĩ Lê Linh đã cập nhật lên trang cá nhân vụ việc tranh chấp bản quyền nhân vật trong bộ Thần Đồng Đất Việt với bà Phan Thị Mỹ Hạnh của công ty Phan Thị. Đây gần như là một vụ việc chưa từng có tiền lệ ở Việt Nam nhưng lại khá quen thuộc ở các nước khác, đặc biệt là tại một hãng truyện tranh lớn như Marvel.

Số là vào những năm 1960, Timely Comics, sau khi đổi tên thành Marvel Comics, bắt đầu thuê các họa sĩ về để sáng tạo ra hàng loạt các siêu anh hùng. Trong đó Steve Ditko nổi tiếng với nhân vật Spider-Man, vốn lần đầu xuất hiện trong bộ Amazing Fantasy #15 năm 1962.

Sau đó, ông tiếp tục cho ra mắt Doctor Strange với nội dung xoay quanh bác sĩ phẫu thuật Stephen Strange bị tổn thương tay sau một tai nạn nghiêm trọng. Nhân vật sau đó tìm đến phép thuật để chữa trị và trở thành Phù thủy Tối thượng (Sorcerer Supreme) như bộ phim cùng tên năm 2016. Steve cũng sáng tác ra các phản diện đình đám cho Doctor Strange và cả Marvel như Dormammu.

Truyện tranh vẫn được xuất bản theo một công thức cố định là sẽ có hai người nằm ở vai trò "tác giả" (Story) và "họa sĩ" (Art). Theo đó, Stan Lee là người đưa ra ý tưởng và điền lời thoại trong khi đó Steve sẽ vẽ các khung hình. Tuy nhiên, toàn bộ bản quyền nhân vật lẫn những hợp đồng liên quan đều bị Marvel nắm giữ và cả hai chỉ nhận được những đồng tiền lương ít ỏi.

Cũng rơi vào trường hợp đó là Jack Kirby với Fantastic Four – nhóm siêu anh hùng thay đổi bộ mặt truyện tranh khi ấy - trong Fantastic Four #1 (1961). Bên cạnh đó, ông còn tạo ra hàng loạt nhân vật hiện đang đóng vai trò trụ cột của MCU (Vũ trụ Điện ảnh Marvel) và Fox như Hulk, Thor, Iron Man, X-Men, Doctor Doom, Uatu the Watcher, Magneto, Ego the Living Planet, The Inhumans và Attilan, Black Panther và Wakanda,… Một lần nữa, Jack được trả công không xứng đáng với những gì ông bỏ ra.

Điều này khiến ông tức giận bỏ sang đối thủ DC Comics rồi sáng tạo ra Thế giới thứ Tư (The Forth World) với các Tân Thần (New Gods) trong một thời gian. Stan Lee hay Steve Ditko cũng từng bỏ sang DC vì những đãi ngộ không tốt của Marvel. Thậm chí, có tin đồn cho rằng con cháu của Jack Kirby khởi kiện đòi quyền lợi thì thẩm phán bác bỏ vì ông chỉ là người làm thuê và mọi bản quyền đều do Marvel nắm giữ.

Tuy nhiên, những sự kiện trên Marvel không hề sai về mặt pháp lý khi hợp đồng ghi rõ ràng rằng hãng sẽ nắm mọi bản quyền của nhân vật. Họa sĩ dù rời đi thì siêu anh hùng vẫn sẽ ở lại. Dù vậy, hàng loạt tác giả vẫn nổi giận và tách ra thành lập Image Comics - nơi bản quyền nhân vật thuộc về người viết - vào những năm 1990. Điều này khiến Marvel điêu đứng và buộc phải bán bản quyền chuyển thể các nhân vật lên màn ảnh rộng cho Sony, Fox,... để giải quyết bài toán kinh tế. Hậu quả tới tận bây giờ, nhiều siêu anh hùng vẫn chưa thể "về nhà".

Quay lại chuyện Thần Đồng Đất Việt, họa sĩ Linh Lê tuyên bố toàn bộ tác quyền phải thuộc về mình vì đã vẽ ra các nhân vật và câu chuyện. Trong khi đó, bà Phan Thị Mỹ Hạnh lại cho rằng anh chỉ là "thợ vẽ" dựa trên ý tưởng có sẵn mà thôi. Như vậy, toàn bộ bản quyền phải do Phan Thị nắm giữ. Có thể thấy, hai trường hợp của Phan Thị và Marvel gần như tương đồng.

Song, tất cả đều phải dựa vào hợp đồng ký kết. Nếu tất cả điều khoản đã được ghi rõ ràng thì Lê Linh khó mà đạt được những gì anh mong muốn. Hiện tại, mọi việc chỉ dừng ở mức tin đồn cho tới khi bản hợp đồng chính thức được công bố. Dù kết quả ra sao thì vụ kiện tụng này cũng sẽ khiến cả hai bên "trọng thương" và Trạng Tí của Ngô Thanh Vân, vốn đã xong khâu tiền kỳ, bị ảnh hưởng không ít.