Trung Quốc đang nhân bản chó biến đổi gen để làm gì?

Longlong là một chú chó giống Beagles với bộ lông pha đen, nâu và trắng. Nhìn bề ngoài, nó chẳng khác gì những con chó săn thỏ khác. Nhưng sự có mặt trong phòng thí nghiệm của Sinogene khiến người ta phải đặt câu hỏi.

Sự thật thì Longlong là một chú chó nhân bản. Nó được nhân giống từ Apple, một con chó khác đã được chỉnh sửa gen để phát triển bệnh xơ vữa động mạch. Đó chính xác là những gì mà Sinogene, công ty công nghệ sinh học có trụ sở tại Bắc Kinh muốn làm.

Họ không dùng công nghệ chỉnh sửa gen và nhân bản để tạo ra một đội quân “siêu chó”. Điều mà Sinogene muốn là những con chó mang bệnh trong cơ thể, phục vụ nghiên cứu.

Kể từ khi ra đời, Longlong đã bị di truyền chứng rối loạn đông máu từ Apple. Sứ mệnh của nó là giúp các nhà khoa học Trung Quốc tìm ra cách chữa trị căn bệnh này, mà một ngày nào đó có thể được chuyển giao sang cho những bệnh nhân là con người.

Trở lại năm 2005, các nhà khoa học Hàn Quốc lần đầu tiên nhân bản thành công Snuppy, một con chó săn Afghan. Bây giờ, với sự ra đời của Longlong, các nhà khoa học Trung Quốc tuyên bố đã bắt kịp Hàn Quốc để trở thành quốc gia đi đầu trong công nghệ nhân bản chó.

Hơn thế nữa, Longlong là chú chó đầu tiên được nhân bản từ một con chó khác có gen từng được chỉnh sửa. Eugenee Redmond, Giám đốc khoa Cấy ghép Thần kinh từ Trường Dược Đại học Yale, cho biết: "Một con chó được sinh ra từ tế bào chỉnh sửa gen chắc chắn là một bước đột phá".

Ngoài Longlong, Sinogene còn nhân bản thành công 2 chú chó khác theo phương thức này. Có nghĩa họ hiện đang có tới 4 chú chó nhân bản giống hệt nhau về mặt di truyền - Apple, Longlong cùng 2 chú chó mới là Xixi và Nuonuo.

"Chó là loài chia sẻ nhiều bệnh di truyền nhất với con người, điều đó khiến chúng trở thành mẫu vật tốt nhất cho nghiên cứu", Feng Chong, Giám đốc kỹ thuật của Sinogene nói.

Theo ông, sự ra đời của Longlong đánh dấu lần đầu tiên hai công nghệ sinh học tân tiến nhất hiện nay được kết hợp với nhau: Kỹ thuật chỉnh sửa gen CRISPR và nhân bản tế bào xôma – kỹ thuật từng được sử dụng để nhân bản cừu Dolly.

Xơ vữa động mạch, chứng bệnh khiến chất béo tích tụ trên thành mạch máu, có thể gây nên các cơn đau tim và đột quỵ. Riêng tại Mỹ, căn bệnh này đã ảnh hưởng tới 15,8 triệu người. Bệnh tim mạch đang là nguyên nhân gây tử vong nhiều nhất trên thế giới. Nó đã giết chết 17,7 triệu người trong năm 2015, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Mặc dù được di truyền gen bệnh tim mạch, nhưng tại thời điểm Longlong được hơn 1 tuổi, cả nó và những con chó khác đều chưa hiểu hiện bất kể một triệu chứng nào, Mi Jidong, tổng giám đốc Sinogene cho biết.

Công việc của họ hiện nay là tiếp tục chờ đợi và theo dõi chặt chẽ tình trạng sức khỏe của chúng. Những con chó có khả năng sẽ phục vụ các thử nghiệm thuốc tim mạch, trước đây thường chỉ được thử trên động vật khỏe mạnh.

Tranh cãi về vấn đề đạo đức

Trong khi nhiều quốc gia khác trên thế giới từng có những nghiên cứu tương tự, Trung Quốc là nước đi đầu trong công nghệ nhân bản động vật có bộ gen được chỉnh sửa. Các nhà khoa học nước này từng tiến hành cấy gen gây tự kỷ ở người sang khỉ, tạo ra những con “siêu chó” cực khỏe mạnh và lợn chỉnh sửa gen.

Tương tự như các công trình khoa học liên quan đến nhân bản và biến đổi gen, Sinogene đang phải đối mặt với những tranh cãi đạo đức. Tổ chức bảo vệ quyền động vật (PETA) mới đây đưa ra một tuyên bố gọi các thí nghiệm của Sinogene là "vô đạo đức".

"Việc nhân bản không chỉ rất tốn kém, mà hiển nhiên nó còn mang tính tàn nhẫn", bản tuyên bố viết.

Ngoài lo ngại về vấn đề đạo đức trong khoa học, Trung Quốc cũng đang có lỗ hổng pháp lý trong việc bảo vệ động vật thí nghiệm. Là một quốc gia sản xuất và sử dụng động vật thí nghiệm cực nhiều, Trung Quốc hiện giữ khoảng 20 triệu động vật trong phòng thí nghiệm mỗi năm. Phần lớn trong số đó là chuột, để phục vụ thí nghiệm, theo Viện nghiên cứu Quốc gia về Thực phẩm và Dược phẩm Trung Quốc.

Deborah Cao là tác giả của cuốn "Động vật ở Trung Quốc: Luật pháp và xã hội". Ông đồng thời cũng là Giáo sư tại trường Đại học Griffith, Australia. Theo giáo sư Cao, quyền động vật là một trong số ít các lĩnh vực nghiên cứu khoa học được bảo vệ bởi luật pháp. Tuy nhiên, việc đối xử nhân đạo với động vật thí nghiệm chưa được thực thi và minh bạch hóa.

"Hiện có rất ít báo cáo hoặc điều tra liên quan tới việc lạm dụng động vật trong các phòng thí nghiệm ở Trung Quốc", giáo sư Cao nói.

Năm ngoái, phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc từng đưa tin chính phủ nước này đang soạn thảo các quy định cứng rắn hơn để quản lý hoạt động sử dụng động vật trong phòng thí nghiệm. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ các quy định này có hiệu lực và ràng buộc pháp lý rõ ràng hay không.

Cân nhắc chi phí

Bên cạnh vấn đề đạo đức, một số người khác cũng đặt câu hỏi về liệu có đáng đổ cả tiền vào những nghiên cứu rủi ro và gây tranh cãi như vậy.

Zhao Jianping, Phó Giám đốc của Sinogene, nói rằng tỷ lệ thành công của công ty trong việc nhân bản chó là khoảng 50%, Hai trong bốn con chó được cấy phôi nhân bản đã sinh ra 3 chú chó. Hai con còn lại thì không có thai.

Bên cạnh đó Apple cũng chỉ ra đời sau nỗ lực thất bại trên 5 con chó khác. Những con chó này đều được được chỉnh sửa gen, nhưng không một con nào bị xơ vữa động mạch như các nhà khoa học mong đợi.

PETA thì cho rằng số tiền sử dụng để đổ vào các thí nghiệm kiểu này nên được sử dụng để giúp đỡ động vật hoang vô chủ hơn là tạo thêm ra chúng. "Đống tiền được dùng để nhân bản có thể giúp đỡ hàng triệu con mèo, chó cùng nhiều loài thú nuôi khác đang bị bỏ chết ở nơi tạm trú mỗi năm bởi không có ai nhận nuôi chúng", ông Chi Szuching, đại diện của PETA khu vực châu Á, nói.

Nhưng các nhà khoa học ở Sinogene lại tin rằng nghiên cứu của họ có thể giúp phát triển của ngành dược phẩm và sinh học trong tương lai. Công ty này còn đang lên kế hoạch tạo ra thêm nhiều chú chó nhân bản như Longlong.

"Những chú chó nhân bản được chỉnh sửa gene rất hữu dụng đối với các công ty dược phẩm" - ông Feng nói. Năm nào, nguồn cung cũng thiết hụt so với nhu cầu.

Thương mại hóa nhân bản?

Việc tạo ra được những chú chó nhân bản chỉnh sửa gen có thể bắt đầu một cuộc cách mạng trong lĩnh vực nghiên cứu này, ông Fang cho biết thêm.

Trước đây, để tạo được những con chó xơ vữa động mạch, các nhà khoa học phải cho chúng ăn thức ăn nhiều đường và chất béo suốt một thời gian dài cho đến khi các triệu chứng xuất hiện.

Chỉnh sửa gen và nhân bản sẽ giúp những con vật bớt khổ sở hơn, Feng nói.

Giáo sư Redmond đồng ý với quan điểm này. “Dù gì đi chăng nữa, tạo ra những động vật thí nghiệm có mô hình bệnh tập trung hơn có thể dẫn đến sự phát triển liệu pháp tốt hơn, những phương pháp điều trị an toàn hơn và nhờ vậy chúng ta sẽ cần ít động vật thí nghiệm hơn”.

Tuy nhiên, Keith Guo, từ Văn phòng báo chí của PETA ở Trung Quốc, nói rằng, ông nghi ngờ quan điểm cho rằng công nghệ mới này ít tàn nhẫn hơn, bởi những chú chó nhân bản vẫn phải chịu đựng bệnh tật.

Cho tới thời điểm hiện tại, Feng nói rằng những chú chó tại Sinogene vẫn đang được tôn trọng và chăm sóc cẩn thận.

Công ty cho biết họ đang lên kế hoạch nhân bản những chú chó có khả năng làm việc như chó cảnh sát, chó dẫn đường cho người mù và thậm chí là chó cảnh với những đặc tính sinh học nhất định được di truyền.

Sarah Chan, Giáo sư chuyên ngành Đạo đức Sinh học từ Đại học Edinburgh, Anh, nói rằng họ sẽ phải đối mặt với một vấn đề quy mô, khi câu chuyện đi đến thương mại hóa và đạo đức.

Bà tin rằng với quy mô nghiên cứu ở mức vài cá thể chó như Sinogene thực hiện hiện nay chưa gây nhiều lo ngại đạo đức. Nhưng nếu thực hiện trên quy mô lớn hơn và trong khoảng thời gian dài hạn, họ sẽ cần phải cân bằng để vừa có tiến bộ khoa học và vừa bảo vệ động vật.

Tham khảo CNN, Sputnik