Tròn 8 năm bên cạnh Sherlock Holmes, hãy cùng tiếp câu chuyện của quý ngài thám tử thiên tài!

Ba tuần trước ngày 25/07/2010, hai nhà biên kịch tài ba của Sherlock: Steven Moffat và Mark Gatiss vẫn đang phải ôm đầu vì lo lắng. Đài BBC quyết định đẩy lịch phát sóng mùa đầu của phim truyền hình Sherlock (Thám Tử Sherlock) lên sớm hơn một khoảng thời gian đáng kể: từ đầu mùa thu sang giữa hè – thời điểm các bom tấn điện ảnh ồ ạt tấn công rạp chiếu và sẽ không có nhiều người đủ kiên nhẫn để ngồi trước ti vi xem phim truyền hình dài tập. Mark Gatiss đã gần như tuyệt vọng và nói với đồng sự của mình rằng ông chỉ cầu mong toàn bộ mùa phim đầu tiên có thể thu hút được tầm 4 triệu khán giả thôi, như thế là đủ mãn nguyện rồi.

Mặc cho Moffat và Gatiss hồi hộp đến không ngủ được, ngày 25/07 vẫn phải đến. Tối hôm đó, những nhân vật chủ chốt để tạo nên Sherlock bao gồm Moffat và người vợ Sue Vertue của mình (cũng đồng thời là nhà sản xuất của bộ phim), Gatiss, hai diễn viên chính Benedict Cumberbatch (Sherlock Holmes) và Martin Freeman (bác sĩ John Watson) cùng đến nhà của Moffat tại Kew để vừa làm tiệc mừng công vừa chờ đợi tập đầu tiên – A Study In Pink – lên sóng. Ấy vậy mà đến đúng 8 giờ 30, cả nhóm làm phim lại phải hoãn khui rượu bởi Benedict Cumberbatch gọi cho Gatiss và báo rằng anh đang kẹt xe ở phố Baker nên không thể đến kịp giờ chiếu. Lúc bấy giờ, "bất lực" là từ ngữ duy nhất để hình dung khuôn mặt của những con người đang ngồi tại nhà Moffat, bởi ngài Sherlock bị mắc kẹt tại chính phố Baker thì chẳng phải là điềm xui xẻo hay sao?

Cuối cùng thì khi Benedict đến nơi, bữa tiệc của những người tạo ra Sherlock đã bị muộn so với khán giả Anh Quốc tới hơn 10 phút. Một tiếng rưỡi đồng hồ xem phim trôi qua trong căng thẳng, và rồi lịch sử của phim truyền hình xứ sương mù đã thay đổi mãi mãi. Sau khi tập phim kết thúc, Steven Moffat ra sau vườn ngồi mở Twitter lên rồi nhận ra hai cái tên Benedict Cumberbatch và Martin Freeman đã chễm chệ ngay tại vị trí đầu của bảng tìm kiếm.

Những chiếc điện thoại của họ rung bắn cả lên bởi tin nhắn chúc mừng được dồn dập gửi đến, còn thế giới thì phát điên với vị thám tử Sherlock trẻ trung của thời đại mới. 7,5 triệu người đã dõi theo tập phim này trên đài BBC One và nếu cộng với BBC HD thì con số sẽ tăng lên thành 9,23 triệu. A Study In Pink chính thức trở thành chương trình truyền hình được xem nhiều thứ ba trong năm 2010.

Sherlock Holmes "không có trái tim" và cái cách anh ta tìm ra nó

Trong phim truyền hình, Sherlock Holmes vẫn sống ở số 221B phố Baker nhưng thay vì ngậm một tẩu thuốc lá, anh ta "cai nghiện" bằng cách dán một lần ba miếng nicotine lên tay và gọi đó là three-patch problem (vấn đề ba miếng dán). Anh ta không gửi thư bằng cách đánh điện bưu tín mà nhắn tin nhoay nhoáy trên chiếc điện thoại BlackBerry. Thay vì ghi chép vào một cuốn sổ tay, Sherlock ngồi bó gối trên sofa và gõ chữ vào một chiếc laptop nhỏ nhắn. Đó là cách vị thám tử lừng danh nhất mọi thời đại bước vào thế kỷ 21 của chúng ta.

Giống như cái cách Kevin Feige khiến cả thế giới phải ngả mũ khi sáng lập nên Vũ trụ Điện ảnh Marvel chặt chẽ và thành công xuất phát từ tình yêu truyện tranh nồng cháy, bản thân Steven Moffat và Mark Gatiss cũng là hai fan hâm mộ cứng cựa của nguyên tác Sherlock Holmes. Chính vì thế, ngay cả trong những đổi thay táo bạo nhất của hình tượng nhân vật hay bối cảnh phim, khán giả vẫn yên tâm nhận ra ngài thám tử tài hoa nhưng kiêu ngạo của mình. Ở Sherlock có tất cả những nét tính cách khiến người ta vừa ghét vừa khâm phục, có sự vĩ đại của một bộ óc thiên tài nhưng có cả những hờn dỗi rất trẻ con và đáng yêu (đó là lý do tại sao Sherlock của BBC trẻ hơn những phiên bản khác rất nhiều).

Tại sao lại nói rằng Sherlock Holmes không có trái tim? Đơn giản là vì anh ta quá thông minh, thông minh đến mức anh có thể sống một cuộc đời đơn thuần duy lý trí. Anh ta xấu tính, thiếu tế nhị và vô tâm đến tàn nhẫn. Chẳng người nào có thể che giấu được bí mật của mình trước đôi mắt tinh tường của Sherlock, và dù cho không ai mượn, anh ta vẫn cứ đọc vị người khác vanh vách như trả bài. Sherlock không quan tâm đến cảm xúc của bất cứ ai, thứ duy nhất mà anh ta theo đuổi là sự thỏa mãn trí não. Anh ta xem những vụ án mạng khiến cảnh sát bế tắc là thú tiêu khiển, anh ta khen ngợi những kẻ sát nhân gian xảo là thú vị, và việc phá án đối với anh ta đơn thuần là một nguồn vui. Chính vì thế, những người xung quanh luôn phải dè chừng Sherlock. Họ biết ơn khi anh giúp họ truy đuổi tội phạm, nhưng ai mà dám chắc một ngày nào đó bộ óc thiên tài Sherlock sẽ không nhàm chán đến mức tự tạo ra vụ án để tiêu khiển?

Khi Molly – một cô gái bị cảm nắng trước vẻ ngoài bảnh bao của Sherlock – rủ anh ta uống cà phê, anh đã trả lời rằng: "Có chứ, một đen, hai đường, mang lên lầu cho tôi."

Mặc dù vậy, đã có John Watson vô tình bước ngang qua cuộc đời Sherlock Holmes. Ở phiên bản hiện đại, Steven Moffat và Mark Gatiss đã táo bạo quyết định cho cả hai xưng tên với nhau thay vì xưng họ. Bằng cách này, mối quan hệ đẹp đẽ và khăng khít giữa ngài Sherlock kiêu ngạo và người đồng sự thân thiết của mình trở nên gần gũi, dễ cảm và phù hợp với bối cảnh xã hội hơn rất nhiều.

Trong Sherlock BBC, vai trò của bác sĩ John Watson trở nên quan trọng hơn hẳn so với nguyên tác. Anh ta vẫn hiền lành, trầm tính, đa phần thời gian đều bị tên Sherlock cáu kỉnh "đè đầu cưỡi cổ", nhưng anh ta cũng biết tranh cãi, biết giận hờn, anh ta dám mắng Sherlock và quan trọng hơn cả, anh ta bảo vệ được Sherlock. John Watson là một cựu binh trở về từ chiến trường Afghanistan (một sự trùng hợp đáng buồn có thật của thế giới hiện đại), không có bè bạn, cần một chỗ ở ghép tại thành phố London đắt đỏ.

John ngẫu nhiên gặp được Sherlock, và theo như lời Mycroft (anh trai ruột của Sherlock) nhận xét, anh đi được cùng Sherlock là bởi anh nhìn thấy được chiến trường của mình thông qua những vụ án mà vị thám tử tài ba tìm kiếm. Qua đó, khán giả có thể thấy rằng hai biên kịch của bộ phim đã đẩy cao chất lính trong người John lên, khiến anh ta không chỉ là một người cộng sự, một người bạn của Sherlock, mà còn phải là một người bảo vệ tên kiêu ngạo kia khỏi những lần tự cao làm liều.

Một John Watson nhỏ bé nhưng lại dũng cảm và ấm áp khiến người khác cảm thấy yên tâm, một John Watson nhẫn nại, lịch sự và không tiếc lời khen bộ óc thiên tài của Sherlock (và phản ứng của Sherlock khi được John khen trông khoái trá như trẻ con được cho kẹo, vì trước giờ người ta toàn e sợ anh chứ mấy khi khen thực lòng) đã nhanh chóng chiếm được cảm tình của Sherlock. Từ một kẻ chẳng coi ai ra gì, Sherlock trở thành kẻ chỉ coi một mình John Watson ra gì mà thôi.

Điều này được thể hiện rất rõ ở phân cảnh Sherlock miêu tả cho cảnh sát trưởng Lestrade về người lạ mặt đã bắn chết tên tài xế taxi để cứu mình - cú bắn xuất sắc không hề run tay từ một người từng phục vụ cho quân đội - và Sherlock nhận ra đó là John. Nếu là người khác thì Sherlock chẳng quan tâm đâu, nhưng vì đó là John, anh ta đã dừng lại một khắc để suy nghĩ về hậu quả John sẽ phải chịu để rồi nhanh chóng nói lảng sang chuyện khác.

Xuất hiện bản ngã đối trọng và cuộc chiến thật sự

Không phải ngẫu nhiên khi những vụ án phức tạp cần đến sự nhúng tay của Sherlock Holmes liên tục xuất hiện. Bằng óc phán đoán của mình, Sherlock nhanh chóng nhận ra có một thiên tài khác đứng phía sau tất cả. Kẻ đó chính là Jim Moriarty (Andrew Scott), một quái kiệt cũng có trí thông minh tuyệt đỉnh và theo đuổi sự hoàn hảo của lý trí, một kẻ luôn xem những vụ án đẫm máu là trò chơi không hơn không kém. Hắn ta quá thông minh, nên hắn ta nhàm chán, rồi hắn tự tạo ra thú vui cho mình bằng việc giật dây những tên tội phạm.

Về căn bản, Jim Moriarty là hình ảnh tương lai của Sherlock nếu sự vô tâm của anh cứ càng lúc càng lớn dần. Tuy nhiên, may mắn là giờ đây Sherlock đã có John bên cạnh. Sherlock thông minh đến mức có thể suy nghĩ mà không kịp dừng lại để xem xét đúng sai, nhưng anh đã có một người bình thường và nhẫn nại là John làm thước đo cho những giới hạn. Chính vì thế, Sherlock sẽ không trở thành Moriarty.

Tạo hình của nhân vật Moriarty về cơ bản là dựa trên tạo hình của Sherlock để có thể nổi lên bật ý tưởng hai con người ấy là hai mặt của một đồng xu, chẳng hạn như tóc của Sherlock dài và xoăn, còn Moriarty luôn cắt rất ngắn và chải ngược ra sau; hoặc Sherlock luôn mặc áo dài màu tối, còn Moriarty thì chuộng áo khoác ngắn và vest sáng màu.

Jim Moriarty của Sherlock BBC thuần túy chỉ là một thiên tài điên loạn, không hề có trái tim và chỉ ham muốn duy nhất một điều là thế giới càng xấu xa càng hỗn loạn càng tốt. Moriaty của nguyên tác Arthur Conan Doyle căm ghét Sherlock vì vị thám tử dám phá vỡ thế độc tôn "ông vua tội phạm" của hắn, còn Jim Moriarty của BBC lại đơn giản hơn, mà cũng nguy hiểm hơn. Tất cả cuộc đua đều chỉ là trò đùa đối với hắn, dù thắng, dù thua, thậm chí mất mạng, Jim cũng chẳng quan tâm. Đơn giản là hắn đang được chơi thỏa thích cùng một "người bạn" xứng tầm, thế là hắn vui.

Cả Jim và Sherlock đều đủ thông minh để phán đoán về cảm xúc của người đối diện, nhưng Sherlock vẫn là một con người có tâm hồn, còn Jim thì dửng dưng xem bản thân hắn bé tẹo như một nước cờ trong trò chơi của chính mình. Hắn sẵn sàng tự sát, để đổ vấy tội giết người cho Sherlock Holmes, để hoàn thành trò chơi lớn, để chẳng ai có thể động vào mình. Chính nhờ cách xây dựng nhân vật như thế này, Jim Moriarty xứng đáng là một trong những tên phản diện xuất sắc nhất từng được tạo ra, bởi không còn gì khó hơn việc phải đối mặt với một kẻ chẳng có gì để mất.

Molly đã từng nhận xét Sherlock rằng "You look sad when you think he can’t see you" (Anh trông buồn khi nghĩ rằng anh ấy không nhìn thấy mình). "Anh ấy" ở đây không ai khác ngoài John Watson. Sherlock hiểu rằng trò chơi sau cuối chỉ là của anh và Jim Moriarty, nên anh sẽ đẩy John ra xa để bảo vệ bạn mình. Jim Moriarty đã chết, anh là người duy nhất ở cùng hắn lúc đó, cả thế giới đang lên án anh, và anh buộc phải đạp đổ tia hi vọng cuối cùng của người duy nhất tin tưởng anh để ẩn mình, hoàn thành trò chơi lớn.

John Watson là thế, luôn mang trong mình niềm tin son sắt không mảy may do dự về Sherlock. Sự chân thành, sự vững vàng, lòng an tâm của John đối với Sherlock chính là điều khiến anh trở nên đặc biệt. Trước khi nhảy khỏi tòa nhà, Sherlock khóc, không phải để John thấy, càng không phải vì buồn khi chậm hơn Jim Moriarty một bước, mà vì "You look sad when you think he can’t see you". Khi nỗi buồn ấy quá lớn, thì anh khóc thôi.

Suy cho cùng, vấn đề sau cuối Sherlock phải giải quyết lại chính là gia đình của anh

Bộ đôi biên kịch của Sherlock, ngoài việc giết chết anh ở mùa hai rồi mang anh trở về vào mùa ba, lại tiếp tục làm khán giả phải há mồm khi tiết lộ "bóng ma" lớn nhất đứng sau ký ức của Sherlock trong mùa bốn là cô em gái ruột của anh, tên là Eurus Holmes. Cô gái này thậm chí còn thông minh hơn gấp nhiều lần so với hai anh trai của mình (và thật ra Sherlock Holmes là "đứa kém thông minh nhất nhà"), thông minh đến điên loạn, thông minh đến mức phải bị biệt giam tại một nhà tù có tên gọi là Sherrinford. Và dù cho Eurus có đủ bản lĩnh để đi ra đi vào nơi này thoải mái, cô vẫn chọn cách quay về Sherrinford, vì cô hiểu được chẳng còn nơi nào chấp nhận mình.

Sherlock được sinh ra tại một gia đình hết sức quái dị khi các thành viên đều sở hữu trí tuệ đỉnh cao cùng khả năng đọc vị và khống chế người khác. Trong ba đứa con, Sherlock là người sống tình cảm nhất, nhưng chính bóng ma từ cái chết của người bạn thân đã khiến anh dần trở nên cô độc và lãnh cảm. Điều này càng khiến cho series Sherlock của BBC trở nên đặc biệt trong tất cả những phiên bản của Sherlock khi thành công đi sâu vào cốt lõi tâm hồn của nhân vật. Hành trình qua bốn mùa phim của Sherlock Holmes không chỉ đơn thuần là miệt mài theo đuổi những vụ án hóc búa, mà nó còn từng bước hé mở những góc khuất cuối cùng của cuộc đời vị thám tử thiên tài.

Nhiều người từng nhận xét rằng Eurus Holmes là một phản diện không hay khi bị khống chế quá dễ dàng, nhưng "trở thành kẻ ác" đâu phải là mục đích cuối cùng của cô. Eurus chỉ cần một người anh trai thực sự hiểu mình, quan tâm mình, nhưng sự khiếm khuyết trong khả năng giao tiếp như một người bình thường đã buộc cô phải làm loạn lên. Vấn đề cuối cùng, hay kẻ thù cuối cùng của Sherlock không phải là Jim Moriarty hay Eurus, mà chính là bản thân anh, là những khoảng đen trong kí ức thời thơ ấu mà Sherlock đã cố xóa bỏ. Chúng thực sự là nỗi ám ảnh, nỗi sợ, cũng là sự tổn thương Sherlock đã từng không dám đối mặt.

Mùa bốn của Sherlock kết thúc một cách rất tròn vẹn, và dù cho đội ngũ sản xuất phim chưa hề lên tiếng về khả năng làm tiếp phần năm thì phần đông khán giả cũng nhận ra rằng The Final Problem thực sự giống như một lời chào tạm biệt. Sherlock được giải oan sau nhiều năm vật lộn với Jim Moriarty, bí mật của Marry (vợ của John) được hé lộ, cô em gái Eurus cũng không muốn quậy phá nữa, chỉ còn lại Sherlock và John cùng nhau giúp đỡ các vị cảnh sát khi họ bối rối bởi những vụ án khó hiểu (dưới sự giám sát bí mật của ông anh Mycroft).

Tạm kết

Nếu như những phiên bản của Jeremy Brett hay Basil Rathbone đều là Sherlock Holmes ở độ tuổi trung niên thì ai cũng có quyền hi vọng rằng nhiều năm về sau, biết đâu chúng ta lại một lần nữa nhìn thấy Benedict Cumberbatch và Martin Freeman tái xuất với hình tượng Holmes – Watson vẹn nguyên giống hệt như nguyên tác? Sáng tạo nghệ thuật là dòng sông tuôn chảy không ngừng, chỉ cần chúng ta còn yêu thương, thì Sherlock sẽ vẫn có cơ hội đi tiếp cùng năm tháng.