Thế giới anime “hậu Ghibli” sẽ ra sao?

Sau khi gây chấn động ngành công nghiệp anime với thông báo về dự án phim truyện mới, Hayao Miyazaki và xưởng phim Ghibli đã chứng minh được sức hút và vị thế của mình vẫn còn hiện diện trong giới làm phim anime Nhật Bản.

Ai cũng biết Hayao Miyazaki có tầm ảnh hưởng như thế nào, cũng như việc Toshio Suzuki đứng sau sự thành công của một đế chế anime chất lượng cao ra sao, nhưng người ta cũng có quyền thắc mắc: Sau năm lần bảy lượt hợp tan, Ghibli và nguồn nhân lực của mình có còn đủ lợi thế cạnh tranh trong thế giới anime đang dần đổi khác?

Những đối thủ mới

Trong vòng 10 năm trở lại, những chuyển mình của thời cuộc và xã hội Nhật Bản đều lần lượt được phản ánh trong các phim điện ảnh anime. Đó là cách mà các nhà làm phim thu hút được người xem và từng bước lấn vào ranh giới thị phần bị chia năm sẻ bảy giữa những hãng phim tên tuổi lớn.

Dù cho viễn cảnh dự án mới nhất của Miyazaki khi ra mắt sẽ thống trị các bảng xếp hạng phòng vé hay thổi bùng lên một cơn sốt mới, những nhà làm phim khác cũng sẽ vẫn tiếp tục những kế hoạch của riêng họ. Thời mà các xưởng phim thấp cổ bé họng phải co cụm trước ngưỡng cửa công chúng hay chỉ phục vụ cho một bộ phận tiểu văn hóa đã không còn nữa. Dường như có một làn sóng mới đang cựa mình, những "tân binh quái vật" của ngành đang dần hé lộ. 

Đơn cử như Mamoru Hosoda, đạo diễn sở hữu hàng loạt hit anime như The Girl Who Leapt Through Time (Cô Gái Vượt Thời Gian), Summer Wars (Cuộc Chiến Mùa Hè), Wolf Children (Những Đứa Con Của Sói) và gần đây nhất là The Boy And The Beast (Cậu Bé Và Quái Vật).

Chậm mà chắc, công chúng đang mở rộng thị hiếu của họ ra khỏi giới hạn của các bộ phim do Ghibli và Miyazaki sản xuất. Bạn có còn nhớ năm ngoái khi bộ phim Your Name (Tên Em Là Gì?) của đạo diễn Makoto Shinkai vươn lên như một kỳ tích hay In This Corner Of The World (Góc Khuất Của Thế Giới), bộ phim đang thuận đà "đánh đâu thắng đó" tại các lễ trao giải suốt hai năm qua của đạo diễn Sunao Katabuchi. 

Thêm vào đó, hiện tượng điện ảnh Shin Godzilla (Godzilla Hồi Sinh) của Hideaki Anno, một trong số những đồng nghiệp lâu năm của Miyazaki, đã góp phần tạo nên thế gọng kìm giam hãm "thương hiệu" của Miyazaki suốt năm 2016. Nếu Hayao Miyazaki không đánh tiếng trở lại trong năm 2017, ai biết được hiện tượng sóng sau xô sóng trước, công chúng cũng có ngày lãng quên tượng đài anime trong lòng mình?

Một số chuyên gia còn so sánh sự kiện Miyazaki quay lại với nghề cũng giống như nỗ lực của nhà tiên phong trong lĩnh vực anime truyền hình Osamu Tezuka khi ông cố gắng lấy lại vị thế của mình vào năm 1980 với tác phẩm Phoenix 2772: Love’s Cosmozone (Phượng Hoàng Lửa 2772), đối mặt với hàng loạt tên tuổi mới.

Suy đoán này được đưa ra vì thông báo chính thức trên trang chủ Ghibli về Hayao Miyazaki dường như đang cố gắng nhấn mạnh về ý tưởng của phim truyện mới đáng giá ra sao, hay ho thế nào chứ không buồn giải thích cặn kẽ những nguyên nhân khác trong sự trở lại của Miyazaki.

Ghibli có một Hayao Miyazaki là không đủ

Tuy nhiên, sự trở lại của Miyazaki không hề thần kỳ đến mức có thể ngay lập tức vực dậy hoàn toàn danh tiếng của cả xưởng phim. Sự thật là toàn bộ khối bộ phận vẽ hoạt hình của Ghibli đã giải tán sau tuyên bố nghỉ hưu của Miyazaki hồi năm 2013. Rất nhiều nhân viên của đợt giải thể đó đã gia nhập các xưởng phim khác. Một số khác thì lại đổi nghề, ví dụ như nhân viên thiết kế của Spirited Away (Vùng Đất Linh Hồn) Hitomi Tateno hiện đang điều hành một cửa hàng đồ uống và tham gia giảng dạy về ngành đồ họa. 

Việc tái hợp nhóm sản xuất xưa cũ gần như là không thể. Ghibli của hiện tại đã chọn giải pháp tuyển mới nhân sự. Thế nhưng với những yêu cầu khắt khe hơn hẳn các studio khác, không ai chắc chắn về sự "thay máu" này có còn đảm đương nổi những giá trị ngoại hạng của xưởng phim.

Yêu cầu tuyển dụng của Ghibli không đòi hỏi ứng viên có kinh nghiệm và gợi ý về khóa đào tạo sáu tháng. Những tiêu chuẩn tuyển dụng của Ghibli đều hướng tới nguồn nhân lực trẻ và ít kinh nghiệm, vô tình lại trở thành rào cản gạn lọc những nhân viên cũ muốn trở về. Rất nhiều nghi vấn được đặt ra trong giới làm phim: Liệu Miyazaki ở tuổi "cổ lai hy" có thể huấn luyện được một đội ngũ trẻ trung và ít kinh nghiệm? Liệu dự án mới này có phải là một cuộc săn tìm tài năng mới? Ý định thật sự của ban quản trị là gì, liệu có phải họ đang ấp ủ một Ghibli khác biệt với những nhân tố hoàn toàn mới?

Người xem chọn "truyền thống" hay "đột phá"?

Bên cạnh những câu hỏi về sự đổi thay, vẫn còn đó những giá trị quý báu của Ghibli xưa cũ, một hệ thống di sản của tượng đài anime Nhật Bản đang được kế thừa. Mary And The Witch’s Flower (Mary Và Đóa Hoa Phù Thủy), phim điện ảnh được sản xuất bởi một phần đội ngũ nhân viên cũ của Ghibli, đứng đầu là đạo diễn của The Secret World Of Arrietty (Thế Giới Tí Hon) Hiromasa Yonebayashi. Sản phẩm đầu tay của Ponoc Studio từng gây tranh cãi vì chứa rất nhiều dấu ấn điện ảnh đậm chất Ghibli.

Một hiện tượng anime khác cũng gây sự chú ý vì quá giống phong cách của Ghibli mang tên The Story Of Cassis And Arle (Chuyện Của Cassis và Arle). Dù chỉ là một series truyền hình để quảng cáo cho chuỗi cửa hàng bánh ngọt, series này đã được chuyên gia đồ họa của My Neighbor Totoro (Hàng Xóm Tôi Là Totoro) Yoshiharu Sato phát triển suốt 10 năm và nhận được nhiều yêu cầu phát hành dưới dạng DVD để thương mại hóa.

Những thách thức mới

Dù gì đi nữa, sự kết hợp của bộ đôi "cây đa cây đề" trong phim truyện mới ắt hẳn sẽ tác động lớn đến tình trạng của Ghibli và thị trường anime Nhật Bản. Không ai có thể khinh suất trước sự ảnh hưởng truyền thông cực hạn của hai cái tên Hayao Miyazaki và Toshio Suzuki.

Ghibli Studio không còn vị thế độc quyền, phong cách và lý tưởng của hãng cũng đã lan truyền đến các nhà làm phim khác. Ghibli của hiện tại buộc phải cạnh tranh để tồn tại. Nếu bộ phim mới quá lỗi thời và rập khuôn những kiệt tác cũ, nó sẽ gây cảm giác trùng lặp với những đối thủ có phong cách tương đồng. Mặt khác, nếu nó quá phá cách và xa lạ, người ta cũng sẽ phàn nàn về những vấn đề "mất gốc" hay "bản sắc lụi tàn".

Thời gian sẽ là phép thử công bằng nhất. Chắc hẳn nguồn nhân lực mới của Ghibli sẽ phải đối diện với nguồn áp lực kinh hoàng từ studio của mình, từ cái bóng cả của Hayao Miyazaki và tất nhiên là sự mong đợi vượt bậc của giới truyền thông và người hâm mộ. 

Hãy kiên nhẫn chờ đợi. Dự án mới nhất của đạo diễn 76 tuổi Hayao Miyazaki sẽ bắt đầu quá trình sản xuất suốt ba năm kể từ ngày 1 tháng 10 năm nay.

Theo Renato Rineva