Oscar 2018: Tượng vàng không dành cho nữ quyền, mà cho những người phụ nữ bản lĩnh!

Đây là năm thứ hai kể từ sau phong trào "Oscar quá trắng", Oscar đã không còn "trắng" như trước nữa. Và cũng thật vui mừng khi được thấy một Oscar không còn quá "nam tính" khi các tài năng nữ đã được ghi nhận một cách xứng đáng. Từ Rachel Morrison, Greta Gerwig, Daniela Vega cho tới con số bốn trong chín phim lọt vào danh sách đề cử cho Phim hay nhất đều xoay quanh hình ảnh người phụ nữ.

Ai mà không muốn theo chân bà mẹ dữ dội Mildred của Frances McDormand vào một cuộc chiến không khoan nhượng trong Three Billboards Outside Ebbing, Missouri chứ? Rồi một hành trình trưởng thành mà bất cứ người nào đều có thể soi chiếu mình trong một cô nàng Lady Bird nổi loạn của Saoirse Ronan, hay câu chuyện về cô gái câm và tình yêu với chàng người cá trong The Shape of Water…

Tất cả làm nên một Oscar đáng nhớ cho những người phụ nữ bản lĩnh và toàn tài nhất.

Những bức chân dung tưởng như không thể cảm

Từ lâu có một quan niệm được dày công vun đắp tại Hollywood rằng để có thể với tới trái tim của khán giả, hình ảnh của người nữ trong phim phải đáng mến và đáng được cảm thông. Đàn ông, họ đã có những nhân vật tự phụ, đào tẩu, trộm cắp, giết người, dối lừa mà lạ thay, ta vẫn mến thương vẫn động lòng, nhưng với phụ nữ, để khác biệt trên màn ảnh là một hành trình gian nan.

Nhìn lại một vài năm gần đây ta có thể thấy giải thưởng điện ảnh danh giá nhất hành tinh thường tìm đến tay "những kẻ khó" dễ gần: một bà mẹ tảo tần của Boyhood, một ngôi sao thời trang đang gặp vận hạn (Blue Jasmine), những người vợ đầy hy sinh (The Danish Girl) hay một đôi mắt biết nói chan chứa giấc mơ về Hollywood (La La Land).

Ngược lại, Oscar năm nay đã đem đến những bức chân dung đầy tì vết về người phụ nữ không hoàn hảo.

Cùng với phong trào #MeToo và chiến dịch Time’s Up, lần lượt từng nhân vật nữ hiện lên với những "vết rạn" từ ngoại hình cho tới tính cách.

Trong The Shape of Water, đó là một cô gái câm làm công việc quét dọn. Cô không nói nhưng trăm ngàn lời yêu gửi tới người cá bị bắt giữ trong phòng thí nghiệm kia, ta hiểu hết. Biểu cảm bằng mắt và ngôn ngữ cơ thể của diễn viên Sally Hawkins đã truyền tải vẹn nguyên tình cảm và suy nghĩ của nhân vật tới khán giả, dù rằng cô không thể nói.

Với Lady Bird, mối quan hệ giữa hai mẹ con Marion và Christine là sợi chỉ đỏ xuyên suốt tác phẩm mà ở đó, ta không thể tìm thấy mình đứng ở phe nào: giữa một người mẹ khắc nghiệt, "ấm áp và đáng sợ cùng một lúc" hay một cô con gái tuổi vị thành niên giàu tình cảm, nổi loạn, táo tợn và nói dối.

Thế nhưng khi tìm tới gốc rễ của những xung khắc kia là gắn kết của mẫu tử xây đắp bởi tình yêu và sự quan tâm, hẳn ta sẽ tìm thấy mình – đang hoặc đã từng trong vòng tay của mẹ cha như thế. Dù rằng đôi khi ta sẽ quẫy đạp để đòi rời khỏi quê hương như Lady Bird từng nhất nhất muốn đi khỏi Sacramento, rồi cuối cùng khi ngoảnh nhìn lại, mẹ ta vẫn ở đó mà trông theo đầy lo lắng.

Ngay cả với những mất mát đau đớn tới mức tạo ra một chân dung khô kiệt như Mildred trong Three Billboards Outside Ebbing, Missouri, khán giả vẫn có thể cảm nhận được cái tình trong những hành động tưởng chừng vô pháp vô thiên của bà mẹ già mất con.

Martin McDonagh, người đã hài lòng với hình ảnh phụ nữ mình tạo dựng trên sân khấu kịch nhưng chưa có một nữ chính phiên bản điện ảnh táo bạo nào, nhất quyết biến kịch bản của Three Billboards – chấp bút từ gần 10 năm trước – thành hiện thực. Mildred sẵn sàng thách thức cả hệ thống hành pháp, phá hoại tài sản công, đối đầu với cả thị trấn, khắc nghiệt với tất cả mọi người chỉ để tìm lại công lý cho con mình. Thật khó để chấp nhận các hành vi của nhân vật này, nhưng không khó để hiểu được động lực để có thể một mình chống lại cả thế giới như Mildred.

Họ không còn dễ mến và đáng thương, mà thay vào đó, họ nổi loạn, cô độc, thét gào, đam mê, dối trá với tất cả mọi cung bậc tình cảm mà chúng ta những con người bằng xương bằng thịt đã trải qua.

Trong I, Tonya, đó là một bà mẹ khắc nghiệt không kém, người đã gần như cô lập đứa con gái trong môi trường trượt băng để biến Tonya Harding trở thành một ngôi sao. Diễn xuất của Allison Janney đã tạo nên hình ảnh bà mẹ có một không hai trên màn ảnh: vừa lạnh lùng, cổ quái, cao ngạo được lấp đầy bằng thứ tự tin của bậc cha mẹ đặt hết những gì mình có cho con.

LaVona Harding cùng với những nhân vật khác đã làm nên một bức tranh đầy màu sắc của phụ nữ trên màn ảnh 2018. Chứng kiến hình ảnh của những bức chân dung đầy góc cạnh này làm nên chuyện tại Oscar năm nay là một bước tiến đối với các nhà làm phim trong việc thay đổi định kiến về nhân vật phụ nữ trên màn ảnh.

Phụ nữ và những dấu mốc quan trọng được xác lập

Trong top 100 phim có doanh thu cao nhất năm 2016, dưới 1/3 nhân vật có lời thoại là nữ. Cũng trong số 100 phim này chỉ có 34 phim là có nữ chính hoặc một trong những nhân vật chính là nữ. 8/100 phim có nữ chính bằng hoặc trên 45 tuổi.

Điều này khiến danh sách đề cử của Oscar 2018 trở nên đặc biệt. Bởi trong hạng mục Nữ phụ xuất sắc nhất, độ tuổi trung bình của "các bà các chị" là 55, còn người trẻ nhất là Mary J. Blige năm nay qua tuổi 47. Frances McDormand, người được kỳ vọng trở thành chủ nhân của tượng vàng Oscar cho hạng mục Nữ chính xuất sắc nhất thì vừa tròn 60 tuổi.

Oscar 2018 chắc chắn không thể thiếu vắng những tài năng trẻ như Saoirse Ronan (năm nay mới chỉ 23 tuổi) hay Margot Robbie (27 tuổi), nhưng nhìn lại danh sách đề cử, có thể nói đây là năm vinh danh những con người tận tụy.

Oscar 2018 còn đặc biệt ở chỗ xác lập một vị thế mới cho những tài năng nữ giới sau ống kính.

Gần 10 năm sau khi Kathryn Bigelow chiến thắng giải Đạo diễn xuất sắc nhất cho The Hurt Locker thì mới lại có một nữ đạo diễn được đề cử tại Oscar. Greta Gerwig cùng với Jordan Peele (Get Out) đã trở thành những nhà làm phim đi lên từ nghề diễn, vượt qua định kiến của Viện hàn lâm về những đạo diễn mới vào nghề để nhận được đề cử cho Đạo diễn xuất sắc nhất.

Bên cạnh những đồng nghiệp tài danh như lão làng Roger Deakins (Blade Runner 2049), Bruno Delbonnel (Darkest Hour), Hoyte van Hoytema (Dunkirk) hay Dan Laustsen (The Shape of Water), Rachel Morrison trở thành nữ quay phim ĐẦU TIÊN từng được đề cử Oscar trong lịch sử với tác phẩm Mudbound lấy đề tài hậu thế chiến thứ 2 tại Deep South.

Ngoài ra, ở hạng mục Kịch bản gốc xuất sắc nhất cũng chứng kiến hai nữ biên kịch song hành với Greta Gerwig của Lady Bird là Emily V. Gordon với The Big Sick và Vanessa Taylor cho The Shape of Water. Hạng mục phim hoạt hình xuất sắc nhất cũng là một phần thành quả đến từ những người phụ nữ: Nora Twomey cho The Breadwinner, Darla K. Anderson cùng sự cộng tác với Lee Unkrich trong Coco, và Dorota Kobiela cùng Hugh Welchman và Ivan Mactaggart trong Loving Vincent.

Thành công của những Rachel Morrison hay Greta Gerwig ngoài sự tôn vinh còn đồng thời đặt ra những câu hỏi: Tại sao chỉ có một nữ đạo diễn duy nhất trong vòng 90 năm giành được tượng vàng Oscar? Tại sao chỉ có một nữ quay phim duy nhất từng được đề cử?

Đơn giản, bạn không thể có được tượng vàng nếu không được đề cử. Bạn cũng không thể có được đề cử nếu không ai thuê bạn làm việc.

Trong vòng 20 năm qua, chỉ có 1% tổng số phim hàng đầu được khảo sát có bằng hoặc trên 10 nhân viên sau ống kính (bao gồm các vị trí đạo diễn, biên kịch, nhà sản xuất, chịu trách nhiệm sản xuất, biên tập viên…) là nữ trong khi đó có tới 70% số phim có bằng hoặc trên 10 nhân viên là nam đảm trách các vị trí tương tự.

Trong năm 2017, xét trên 250 phim hàng đầu thì chỉ có 18% trong tổng số các vị trí trên là nữ. So với số liệu năm 1998 là 17% thì tỉ lệ này gần như không có gì thay đổi. 88% các phim năm 2017 không có nữ đạo diễn, 83% không có nữ biên kịch và 96% không có nữ quay phim.

Chúng ta từng đứng lên bên những người là nạn nhân của quấy rối tình dục. Chúng ta cũng từng chia vui với thành công của những nữ diễn viên, đạo diễn, biên kịch trong việc khiến Viện hàn lâm phải công nhận đóng góp và tài năng của họ đối với điện ảnh.

Thế nhưng chừng đó là chưa đủ. Để có thể có được thành công, phụ nữ nói chung và trong nền công nghiệp phim nói riêng cần phải được trao cơ hội trước đã. Đó là lí do vì sao, Oscar 2018 là để vinh danh và truyền cảm hứng cho những người phụ nữ bản lĩnh để họ có thể cùng nhau thay đổi bộ máy khổng lồ vẫn còn dựa trên nhiều phân biệt và định kiến.