Xem cách tổ tiên loài người "tận hưởng niềm vui ăn uống"

Tường Minh, Theo Trí Thức Trẻ 00:00 23/01/2015

Cùng xem tổ tiên loài người, những người từ thời nguyên thủy thưởng thức các loại thực phẩm ra sao.

Kể từ sau khi tiến hóa lên từ loài tinh tinh, tổ tiên loài người chúng ta đã bắt đầu biết thưởng thức đồ ăn theo những cách khác nhau. 

Bằng việc phân tích bộ gene của người Neanderthal (xuất hiện vào khoảng 250 - 300.000 năm trước đây) và các giống người cổ đại khác, các nhà khoa học nhận thấy rằng con người ngày nay có khả năng tiêu hóa tinh bột tốt hơn tổ tiên của họ trước kia rất nhiều.


Nếu ở thời cổ đại, có rất nhiều giống người cùng song song tồn tại thì đến thời đại ngày nay, chỉ còn duy nhất con người chúng ta - giống loài trải qua hàng triệu năm tiến hóa là tiếp tục tồn tại và phát triển.

Ta cũng cần nhắc đến hai trường hợp: Neanderthal - họ hàng mới nhất vừa tuyệt chủng của loài người và người Denisovan (xuất hiện khoảng 41.000 năm trước) với những dấu chân khổng lồ băng xuyên qua châu Á.

Xem cách tổ tiên loài người "tận hưởng niềm vui ăn uống" 1
Hình ảnh người Neanderthal.

Cả hai giống loài trên hoàn toàn biệt lập với loài người hiện đại ngày nay song trên thực tế loài người chúng ta lại giống họ nhiều hơn là loài tinh tinh cổ đại.

Mặc dù vẫn còn nhiều chi tiết chưa được làm sáng tỏ song việc khám phá thành công một số chi tiết như cách họ ăn uống có thể phần nào khai sáng cho chúng ta về nguồn gốc của sự tiến hóa các giống người, bao gồm cả con người hiện đại ngày nay.

Những cách thưởng thức thực phẩm khác nhau

Các nhà khoa học gần đây đã khám phá ra bộ gene của một người phụ nữ Neanderthal cổ đại và cô gái Denisovan trong một hang động ở Siberia. Những bằng chứng này thu thập được cho thấy, hai giống người trên đã có sự phối giống với loài người hiện đại ngày nay.

Để làm rõ hơn về cuộc sống của hai giống người này, các nhà khoa học ưu tiên tìm hiểu chế độ ăn uống, vốn có liên hệ chặt chẽ với loài người hiện đại chúng ta. Theo đó, các chuyên gia nhận thấy, người Neanderthal ăn chủ yếu là thịt, nhưng cũng ăn thêm loại củ, quả mọng và các loại hạt.

Xem cách tổ tiên loài người "tận hưởng niềm vui ăn uống" 2

Sự thay đổi trong chế độ ăn uống như việc bắt đầu nấu nướng hay khai hóa động, thực vật là những nhân tố quan trọng đóng góp trong quá trình phát triển của loài vượn - một nhánh có liên hệ chặt chẽ với loài người vốn được tách ra từ tinh tinh với kích thước não khá lớn.

Hai bộ gene có tên TAS2R62 và TAS2R64 được coi là nhân tố chính trong việc tiêu hóa thức ăn của con người. Bộ gene này sẽ giúp phân biệt sự khác nhau trong sự tiêu hóa thực phẩm của loài vượn so với tinh tinh cổ đại. 

Xem cách tổ tiên loài người "tận hưởng niềm vui ăn uống" 3

Các nhà khoa học nhận thấy, sự biến đổi này diễn ra trước khi loài người cổ được phân chia ra thành hai bộ là Neanderthal và Denisovan.

Mặc dù còn một số điểm chưa rõ ràng song cơ quan thụ cảm này có ở hầu hết các loài linh trưởng nhưng khá hiếm gặp ở các loài vượn.

Theo trưởng nhóm nghiên cứu Geogre Perry - một nhà nghiên cứu về di truyền học và nhân chủng học tại Đại học Pennsylvania: “Khi đã biết rõ về các cơ quan thụ cảm có ý nghĩa đặc biệt với loài người cổ đại, có thể chúng ta sẽ khám phá ra thêm nhiều điều về quá trình tiến hóa của con người thông qua việc tìm hiểu chức năng của cơ quan này trong việc ăn uống".
 
Xem cách tổ tiên loài người "tận hưởng niềm vui ăn uống" 4
Người Denisovan.

Các nhà khoa học đồng thời nhận ra rằng, người Neanderthal cảm nhận được vị đắng do sở hữu một đột biến gene mang tên TAS2R38. Thụ thể này giúp phát hiện một hợp chất gọi là PTC, được sử dụng để đo độ nhạy cảm với vị đắng.

Theo như nghiên cứu, người phụ nữ Neanderthal có hai bản sao của gene TAS2R38 - một từ người cha và một từ mẹ. Cho dù đột biến gene xảy ra với một trong hai bản sao này thì bản sao còn lại vẫn sẽ hoạt động bình thường. 

Điều này dẫn đến một suy đoán rằng, giống như vượn và người hiện đại, người Neanderthal cổ đại có thể đã cảm nhận được ở một mức độ nào đó với PTC.

Xem cách tổ tiên loài người "tận hưởng niềm vui ăn uống" 5

Perry chia sẻ: “Rất khó để nói rằng điều này có nghĩa như thế nào, bởi chúng ta không thật sự biết những chất tự nhiên có mùi vị như thế nào trong môi trường hoang dã. 

Có thể khả năng cảm nhận mùi vị này trở nên quan trọng khi bạn cần phân biệt thứ gì có mùi vị tệ với bạn. Nhưng khi môi trường thay đổi, thức ăn đó bị đào thải, người Neanderthal và loài tinh tinh không còn nhiều áp lực phải duy trì loại gene này”.
  
... và mở ra cái nhìn về quá khứ

Các nhà khoa học phát hiện ra rằng những đột biến vô hiệu hóa các gene MYH16 liên kết với cơ hàm xuất hiện sau khi tổ tiên của loài tinh tinh và vượn nhân hình biến dị. Tuy nhiên là điều này xảy ra trước khi tổ tiên của người hiện đại tách ra từ người Neanderthal và Denisovan. 

Điều này có thể giải thích lý do tại sao dòng dõi con người hiện đại và tuyệt chủng có cơ hàm tương đối yếu so với họ nhà linh trưởng như tinh tinh. Các nhà nghiên cứu cho rằng, sự mất mát gene này có thể đã xảy ra sau khi việc chế biến thức ăn phát triển. Lúc này, thực phẩm đã dễ dàng hơn để ăn, từ đó cơ hàm mạnh cũng không còn quá cần thiết.

Xem cách tổ tiên loài người "tận hưởng niềm vui ăn uống" 6

Ông Perry nói: "Mất gene là một chi tiết rất thú vị và có thể hé lộ lịch sử tiến hóa của chúng ta. Điều này có nghĩa, một số thay đổi trong hành vi hoặc môi trường của chúng tôi có khả năng dẫn tới việc mất gene, hình thành một số hạn chế trong việc tiêu hóa thực phẩm".

Hơn nữa, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng so với các bộ gene của người Neanderthal và người Denisova, bộ gene của con người hiện đại trên trung bình sở hữu hơn ba lần các bản sao của AMY1 - gene cho nước bọt amylase - một loại enzyme trong nước bọt giúp phá vỡ tinh bột. 

Những sự trùng lặp gene của con người hiện đại dường như xảy ra trong suốt 600.000 năm qua, sau khi có sự chia tách giữa người Neanderthal và Denisovan.

Xem cách tổ tiên loài người "tận hưởng niềm vui ăn uống" 7

Nghiên cứu trước đó cho rằng, vượn nhân hình (hominid) sớm có thể đã ăn một lượng lớn các loại thực phẩm giàu tinh bột, rễ và rau củ. Phát hiện mới về AMY1 cho thấy, nếu vượn nhân hình thực sự đã sớm ăn nhiều tinh bột, có thể họ đã không làm điều đó hiệu quả như con người hiện đại.

Phát hiện này đã gợi mở những bí ẩn về chế độ ăn uống Paleo, thứ mà theo Perry là "cho thấy sự kết hợp một cách phức tạp giữa thích nghi cổ đại với thích ứng hiện đại để thay đổi chế độ ăn. 

Chỉ khi chọn một thời điểm cụ thể và cố gắng thích ứng với chế độ ăn uống của thời gian đó mới đủ phản ánh được sự phức tạp của cơ thể con người".

Theo giới khoa học, trong tương lai việc phân tích hệ gene người Neanderthal và người Denisova có thể mang lại những hiểu biết thêm về lịch sử tiến hóa trong chế độ ăn uống của con người.

* Bài viết thể hiện quan điểm của nhà khoa học Charles Q. Choi và Geogre Perry đăng trên trang Livescience.