Uống kháng sinh quá nhiều và hậu quả "ra nước mắt"

Chào bác sĩ,

Khoảng 1 tháng nay, em bị viêm họng nặng nên phải uống và ngậm nhiều loại kháng sinh liên tục. Không biết có phải do vậy mà người em bị nóng trong nên gần đây em hết bị nhiệt mồm lại đến tiêu chảy và đi ngoài phân sống. Ngoài ra, tuy không sốt nhưng thỉnh thoảng em cũng thấy đau bụng và buồn nôn. Mong bác sĩ giải đáp liệu em có mắc phải bệnh gì nguy hiểm không và cách chữa trị ra sao ạ? Em xin cảm ơn! (totor...@yahoo.com.vn).

Trả lời:

Chào em,

Theo những gì em mô tả trong thư thì bác sĩ Mèo nghĩ nhiều khả năng là em đã bị loạn khuẩn ruột do dùng kháng sinh liều quá cao.

Đây là phản ứng phụ không mong muốn khi dùng kháng sinh. Hầu hết thường nhẹ và tự hết khi ngưng thuốc nhưng đôi khi cũng có trường hợp tiêu chảy nặng xảy ra (gọi là viêm ruột màng giả).

Bình thường trong đường ruột luôn tồn tại một quần thể vi khuẩn lành tính với nhiều loài khác nhau. Các vi khuẩn này luôn duy trì ở thế cân bằng nhằm tăng cường quá trình tiêu hóa, hấp thụ chất dinh dưỡng, thải trừ các chất độc hại, kìm hãm và làm mất tác dụng của các vi khuẩn gây bệnh ở đường ruột.

Kháng sinh là một chất mà ngay ở nồng độ thấp nhất cũng có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn. Khi sử dụng một hoặc nhiều loại kháng sinh mạnh có tác dụng lên nhiều loại vi khuẩn với liều cao và kéo dài thì các loài vi khuẩn lành tính nói trên cũng bị kháng sinh tiêu diệt, phá vỡ thế cân bằng gây ra hiện tượng loạn khuẩn, do đó thúc đẩy sự phát triển của các chủng vi khuẩn gây bệnh có sẵn hoặc mới xâm nhập, dẫn tới chứng tiêu chảy hoặc viêm ruột.

Kháng sinh có nhiều nhóm khác nhau, trong mỗi nhóm có nhiều loại biệt dược mà hầu hết đều có thể gây ra sự mất cân bằng vi khuẩn trong cơ thể. Vì vậy, khi muốn sử dụng một loại kháng sinh nào đó phải biết được nó thuộc nhóm nào, nhất là khi muốn kết hợp cùng kháng sinh khác. Các loại kháng sinh hay gây tiêu chảy nhất là ampicillin, các cephalosporin, erythromycin và clindamycin.

Để hạn chế tác dụng không mong muốn của kháng sinh nói chung và loạn khuẩn ruột do kháng sinh nói riêng, trước hết cần tuân thủ chặt chẽ phác đồ của bác sĩ, không tự ý mua thuốc điều trị.

Với trường hợp nhẹ, khi ngừng kháng sinh đang sử dụng thì triệu chứng thuyên giảm rõ rệt hoặc có thể khỏi hẳn.

Tuy nhiên, khi bị loạn khuẩn mà vẫn bắt buộc phải sử dụng kháng sinh hoặc loạn khuẩn nặng thì phải điều trị hỗ trợ thêm các chế phẩm vi sinh có chứa probiotic và prebiotic để cân bằng lại các chủng vi khuẩn đường ruột.

Nếu trường hợp kết hợp với các chế phẩm vi sinh mà cũng không có hiệu quả thì cần đưa bệnh nhân tới gặp bác sĩ để thay thế bằng kháng sinh khác và được điều trị tiêu chảy kịp thời. Không sử dụng men tiêu hóa trong các trường hợp tiêu chảy do kháng sinh.

Bù nước và điện giải là vấn đề quan trọng nhất, đặc biệt ở những người có thể trọng cơ thể nhỏ, khi tiêu chảy bị mất nước và điện giải sẽ nhanh chóng gây giảm khối lượng tuần hoàn và rối loạn nước điện giải. Có thể dùng dung dịch oresol hoặc viên hydrite. Cần chú ý pha dung dịch bù nước phải theo đúng hướng dẫn sử dụng, không được chia nhỏ gói oresol hoặc viên hydrit để pha làm nhiều lần. Dung dịch bù nước đã pha nếu quá 12 giờ không uống hết phải bỏ đi.

Một điểm hết sức quan trọng nữa đó là trong khi bị tiêu chảy phải duy trì chế độ ăn thích hợp. Thức ăn cần mềm và lỏng hơn bình thường nhưng vẫn phải đủ 4 nhóm thực phẩm.

Chúc em sớm khỏi bệnh và khỏe mạnh!