Công thức nào để có một phim kinh dị Việt Nam thực sự đáng sợ?

Phim kinh dị là một "món ngon" hấp dẫn của điện ảnh. Bởi giá thành để chế biến món ăn này thường rất rẻ nhưng nếu biết cách nêm nếm thì có thể bán cực kì chạy. Không kĩ xảo, không cần ngôi sao, không cần dựng cảnh công phu cầu kì, phim kinh dị chỉ cần một câu chuyện càng gần gũi càng tốt nhưng phải tạo được không khí sợ hãi thật ép-phê và vài khoảnh khắc giật bắn tim là thành công.

Nghe đơn giản thế thôi nhưng thực sự lại chẳng dễ chút nào. Bằng chứng là Việt Nam trầy trật suốt bao nhiêu năm mà số phim kinh dị khiến người ta sợ thực sự chưa đủ một bàn tay, trong khi nước bạn đã đầy rẫy những bộ phim gây dấu ấn. Chẳng lẽ đạo diễn Việt Nam thiếu tay nghề để nhào nặn một phim kinh dị đến như vậy? Không hẳn, chẳng qua chúng ta đang nhìn phim kinh dị bằng một công thức chưa đúng lắm, hoặc là nghĩ rằng nó không có một công thức mà chỉ chăm chăm tạo ra những màn hù doạ xem riết phát ngán.

Hoá trang rất cần, nhưng không quyết định tất cả

Đây gần như là thứ duy nhất mà phim Việt đang làm tốt với "tiền sử" những phim kinh dị đã được giới thiệu. Đơn cử như phim của Victor Vũ, các tác phẩm như Scandal 1, Scandal 2, Quả tim máu đều có phần hoá trang cầu kì và thực tế, tạo hiệu quả nhất định cho những cảnh phim, khiến khán giả xem xong vẫn ghi nhớ. Thậm chí, nếu muốn có những màn hoá trang kinh khủng hơn thì vẫn có thể làm được, bằng cách mời những chuyên viên của nước ngoài sang thực hiện, vấn đề tiền bạc hiện tại không còn là thứ quá khó khăn nữa.

Thế nhưng, hoá trang không phải là tất cả của một phim kinh dị. Nhất là khi những nhân vật cần hoá trang thì đa số chỉ là các ma nữ tóc dài, mặt mày hung dữ hoặc những nạn nhân đầy những vết thương. Nhìn một phim, hai phim còn hoảng sợ chứ phim nào cũng là những con ma "như lời đồn" đó thì ai mà chẳng chán. Quan trọng vẫn là kịch bản có tạo ra được nhiều thứ hay ho hơn, nhiều nhân vật đa dạng hơn để tổ hóa trang được sáng tạo tay nghề và mang đến những giây phút ám ảnh hơn không mà thôi.

Phải biết mình đang làm phim kinh dị và kinh dị loại nào!

Nói hoài, nói mãi nhưng vẫn phải nói nữa. Điểm yếu nhất của phim Việt hiện tại vẫn là kịch bản. Không chỉ phim kinh dị mà là ở tất cả các thể loại phim. Cũng không phải kịch bản phim Việt dở vì có nhiều điểm phi logic, bởi có những phim dở đến nỗi người ta chả tập trung nổi để nhớ ra điểm nào bất hợp lý. Quan trọng nhất của một kịch bản chính là tinh thần và phim Việt rất thường hay bị sai tinh thần.

Ví dụ, xem một phim kinh dị Việt sẽ thường thấy càng về cuối phim, khi "nhân thân" của con ma hoặc kẻ thủ ác hoặc bất kì nhân vật nào đó bí ẩn ở khúc đầu bắt đầu được diễn giải thì sẽ càng ngày càng sa đà, khiến không khí phim bị thay đổi. Các biên kịch Việt Nam theo thói quen và phản xạ vẫn hay quen với việc tìm ra một lý do, một câu chuyện thật hay để lý giải hành động cho nhân vật mà quên đi cái tinh thần cốt lõi của phim kinh dị là khiến người ta phải sợ chứ không phải cảm động. Đặc biệt là phim kinh dị Việt gần đây hay thích có yếu tố hài hước và nó thường làm cả phim trở nên nhạt nhẽo, kệch cỡm.

Tất nhiên những phim kinh dị châu Á như Hong Kong, Hàn Quốc vẫn có những trường đoạn rất cảm động, khiến người xem khóc nấc cũng có. Nhưng thường nó nằm ở cuối phim, khi mà khán giả đã đủ sợ toàn bộ không khí phim ở đầu và sẵn sàng cho một cú xoay nhẹ để phim mềm hơn, cũng là một đặc trưng so với phim kinh dị Âu Mỹ.

Ở Việt Nam thường các đạo diễn, biên kịch vẫn chưa phân biệt được nhiều thể loại kinh dị khác nhau. Tâm linh, điều tra, đấu trí, cuồng sát, phiêu lưu... và mỗi kiểu phải có một cách triển khai khác nhau. Ví dụ phim kinh dị tâm linh thì chắc chắn phải liên quan đến oan hồn, ma quỷ, tạo được cảm giác bất an. Còn phim kinh dị cuồng sát thì không khí phải tăng dần bằng sự tàn bạo của kẻ thủ ác cũng như tâm lý hoảng loạn của các nhân vật phải lây được sang cho người xem. Kinh dị điều tra, đấu trí thì phải có sự căng thẳng kiểu phim trinh thám nhưng lồng vào đó là những chi tiết mạnh hơn, phi thường hơn để đường dây câu chuyện bí ẩn hơn (Scandal 1 & 2 của Victor Vũ thuộc thể loại này).

Diễn xuất tưởng dễ nhưng lại không dễ

Yếu tố diễn viên ở phim kinh dị Việt thật sự là một vấn đề. Chúng ta vẫn luôn bị ám ảnh bởi căn bệnh "ngôi sao" trong hầu hết mọi bộ phim, rằng phải có sao thì mới có người xem. Đó chính là xem thường tác phẩm của mình. Nhưng cũng có thể hiểu được khi mà yếu tố kịch bản vốn quá yếu kém, nên nhà sản xuất đành phải bám víu vào ngôi sao để mong bán được vé.

Mà ngôi sao thì các bạn biết rồi đấy, ngôi sao nào cũng muốn mình phải xinh đẹp, kể cả là những người vốn không đẹp lắm. Thành thử khi lên phim kinh dị nhưng tóc tai quần áo vẫn phải tươm tất sạch sẽ, khi la hét hay khóc lóc vẫn phải xinh. Trong khi cái cần nhất của một diễn viên phim kinh dị chính là khiến khán giả bị sợ lây. Tưởng tượng nhìn cô diễn viên chính đi vào một ngôi nhà ma mà vẫn lung linh thì còn gì đáng sợ, có khi ma còn chả buồn hù.

Thế nên mới nói là đóng phim kinh dị không cần ngôi sao, chỉ cần biết sợ là đủ. Đó là lý do mà khi người ta xem mấy phim kinh dị ngăn ngắn trên mạng lại thấy sợ hơn xem phim điện ảnh kinh dị đầu tư ngoài rạp. Nhưng cũng không hẳn ai đóng phim kinh dị cũng trớt quớt. Nhung Kate trong Cô hầu gái, Ngô Thanh Vân trong Ngôi nhà trong hẻm hay bé Thanh Mỹ trong Đoạt hồn là những ví dụ thành công của phim kinh dị Việt. Họ biết cách tạo được thần thái và những biểu cảm cần thiết, khiến nhân vật trở nên ám ảnh thật sự.

Một không gian lặp đi lặp lại gây sợ hãi

Đây là một yếu tố cần của phim kinh dị. Hãy thử nhớ lại những phim kinh dị ấn tượng trên thế giới, bạn sẽ đều thấy chúng có liên quan đến những nơi chốn. Ví dụ như tiệm tạp hóa trong Texas Chainsaw Massacre, hay những căn nhà bị ma ám trong Conjuring và Insidious, những ngôi trường hoặc bệnh viện trong mấy phim Thái Lan, Hàn Quốc... Không phải tự dưng mà những nơi này lại quan trọng bởi bối cảnh (đặc biệt là không gian hẹp) là thứ cần để khán giả cũng cảm thấy sợ.

Tưởng tượng khi bạn cứ phải nhìn thấy liên tục một không gian kín, bị khoá cửa hoặc những bức tường, hành lang lắt léo tối om thì từ từ bạn sẽ thấy sợ. Đó là hiệu ứng thị giác mà phim kinh dị luôn cố gắng khiến khán giả mắc phải, bằng cách lặp đi lặp lại những không gian hẹp đến nỗi bạn cảm thấy khó chịu và sợ hãi như nhân vật trong phim.

Phim kinh dị Việt yếu hẳn mảng này vì thường câu chuyện bị lan man, dời bối cảnh từ chỗ này đến chỗ kia mà không chọn một chỗ cốt lõi để phát triển nỗi sợ, thế là trôi tuột. Thành công ở khoản này chắc chỉ có mỗi Ngôi nhà trong hẻm, khi mà bối cảnh được chỉ thẳng ra từ tên phim. Những cảnh trong phim hầu hết cũng được quay trong nhà, đặc biệt là căn phòng ở gần cuối được tập trung tối đa khiến cho khán giả có cảm giác mình cũng bị mắc kẹt trong đó như chính nhân vật của Trần Bảo Sơn, rồi bắt đầu sợ hãi sự tấn công bất thình lình của Ngô Thanh Vân cùng tiếng chiếc rìu kéo lê trên đất.

Cô hầu gái cũng thành công bằng việc xây dựng một đồn điền cao su bí ẩn, ma mị. Điểm chung của hai phim này chính là những đạo diễn Việt kiều, dường như họ hiểu rõ công thức để tạo ra một phim kinh dị hơn đạo diễn Việt Nam.

Những nhân vật tạo nên thương hiệu

Đáng buồn là phim kinh dị nước mình chưa có nhân vật nào đạt tiêu chuẩn này. Trong khi Hollywood đã có rất nhiều những cái tên trở thành nỗi ám ảnh như Chucky, Annabelle, It, Valak, Saw... Nhật thì có Sadako, Takako, Yuya... Thái cũng có ma Nak... Còn Việt Nam chẳng có ai cả. Phần cũng do kiểm duyệt mà yếu tố ma cỏ phải bị triệt tiêu trong kịch bản, thế là không còn nhân vật nào đủ "tuổi thọ" để trở thành cái tên gây ám ảnh.

Các yếu tố địa phương

Nghe qua có vẻ như yếu tố địa phương không quan trọng lắm nhưng đối với Việt Nam thì nó góp phần khá quan trọng. Khi mà chúng ta chưa đủ giỏi về nhịp để làm một phim kinh dị cuồng sát với tên sát nhân giết người như ngóe thì nên chú ý khai thác yếu tố địa phương, những thứ gắn liền với Việt Nam. Những phim kinh dị châu Á, đặc biệt là Hong Kong, rất chuộng kiểu này. Việt Nam là nước khá đa dạng về tín ngưỡng, những tục lệ thờ cúng, bói toán nhưng thường các phim kinh dị không khai thác, hoặc rất ít.

Trong Scandal 1, khán giả rất kinh hãi mỗi khi Ý Linh (Vân Trang) bước vào tiệm xem bói, đặc biệt là khi bà thầy bói đập quả trứng gà với đầy tóc, máu và đinh bên trong thì càng ghê. Hay trong Đoạt hồn của Hàm Trần lại làm rất tốt yếu tố địa phương khi đưa bối cảnh phim về Châu Đốc và khai thác đạo Mẫu với các nghi thức cúng tế, tạo ra không khí bí ẩn rất hay.

Hong Kong có những phim kinh dị khá nổi tiếng như là Điệp Tiên, Điệp Tiên hay Mười cách gặp ma đều xoay quanh những chuyện truyền miệng trong dân gian. Việt Nam không thiếu những trò chơi, lời đồn bí ẩn như Ma lon, cầu cơ hay Ma lai... nhưng lại chưa được khai thác.

Quan trọng chính là chỗ đó, thứ khiến mình sợ nhất không phải là những con ma cứ bất thình lình xuất hiện hay những vụ giết người tàn bạo nhiều tính hư cấu so với xã hội mà chính bởi những thứ luôn tồn tại bên cạnh. Ai mà chẳng từng tò mò về trò chơi ma lon hay cầu cơ, ai mà không từng thấy rợn tóc gáy khi đi ngang mấy cung đường đèo dốc hay sông suối có mấy cái miếu thờ được dựng tạm lên. Thậm chí là văn hoá Việt Nam hay đọc thơ, đọc vè cũng là chi tiết có thể khai thác để tăng sự ám ảnh trong tình tiết. Làm cho khán giả nghe thấy tiếng nước chảy tong tỏng trong nhà hay tiếng gió lùa khe cửa cũng sợ như phim Nhật hay làm mới gọi là hay.

Không biết có phải đạo diễn Việt Nam ngại khai thác những thứ này vì câu "có kiêng, có lành" không nhưng chính bản thân câu nói đó đã là một chủ đề hay ho rồi. Thường thì những đạo diễn Việt kiều lại hay khai thác những thứ mang tính tín ngưỡng và tập tục này hơn, âu cũng do tò mò. Hy vọng trong tương lai các đạo diễn Việt kiều sẽ tò mò nhiều hơn, còn đạo diễn trong nước bớt kiêng hơn để khán giả được xem những phim kinh dị mang dấu ấn của Việt Nam hơn.

Kết

Trên đây chỉ là những công thức "tạm thời" được đúc kết từ kinh nghiệm xem phim kinh dị của ngoại quốc và nước nhà của người viết. Có thể nó không đúng với lý thuyết nhưng ít ra nó vẫn thoả được những yêu cầu mà khán giả đang cần. Có một dạo Việt Nam rộ lên phong trào làm phim kinh dị nhưng rồi cũng nhanh chóng tắt ngúm vì không thành công, âu cũng là do khai thác không đúng cách. Thế nên, những ai đang ấp ủ làm phim kinh dị hãy bình tĩnh lại trước khi bắt đầu, xem xét kịch bản mình kĩ hơn bởi nếu đã không phải đầu tư quá nhiều kinh phí thì dành nhiều thời gian, công lực hơn cho kịch bản và cách triển khai là vô cùng cần thiết.